برگزاری نشست سیاست خارجی ایران در دانشگاه تهران
هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران در دانشگاه تهران با عنوان «نظام جهانی در حال ظهور و بایستههای سیاست خارجی ایران» برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، امروز چهارشنبه 17 امین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران در دانشگاه تهران با عنوان «نظام جهانی در حال ظهور و بایستههای سیاست خارجی ایران» برگزار شد.
در ابتدا علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی گفت: در برخی مقالات مشاهده کردید که جایگاه آمریکا در حال افول است اما نقش تخریب کنندگیش را هنوز حفظ کرده است. در خصوص چرایی افول نظرات مختلف است. شاید به ویژگیهای ذاتی مدرنیته بازمیگردد و برخی به نتیجه تجربی باز میگردد.
وی افزود: درست است که بعد از فروپاشی مارکسیسم بحث فراگیری آمریکا در غرب مطرح شد، اما جنگ اوکراین صحنه را متحول کرد. حتی با پایان جنگ کشمکش بین روسیه و آمریکا پایان نمییابد. نکته دوم حضور چین است، برخیها به این نتیجه رسیدند که یک قدرت نمیتواند قابل اتکا باشد. قطبها در این جهان نقش بازیگران هوشمندی را دارند که هدف آنان منافع از جمله اقتصادی است.
لاریجانی در ادامه در خصوص سیاست خارجی ایران گفت: نتیجه همه روابط دیپلماتیک باید یک مقصد داشته باشد و آن تسهیل مراودات ایران است. نکته مهم یک اصل کلیدی است. امروز یک دسته سیاستمداران دارای عقل حسابگر هستند، برخی نگاه منفی به عقل دارند. عدهای فکر میکنند که منفعتشان دوری از عقل است. در جامعه ما برخی تصور میکنند انقلابیگر صفت خودبسندانهای است، حال آنکه انقلاب خود خروشی علیه حکام دور از عقل بوده است. تمام استادان دوران انقلاب عقلگرا بودهاند.
وی با بیان اینکه این نگاه بدون عقل خطرناک است، گفت: با این نگرش حرکت انقلاب دچار تحجر میشود.
لاریجانی در ادامه گفت: به تعبیر علامه طباطبایی جامعیت و حاکمیت اسلام اقتضا میکند هر علم مفیدی را که نیاز رشد جامعه است علم دینی بدانیم. ابن سینا در کتاب شفا سه راه برای اداره کشور معرفی کرده است: اول مسائل جامعه را بشناسید، دوم بهره جستن از تجربه سایر مدینهها و سوم که مهم است بهره جستن از نقد مخالفان.
وی در آخر تاکید کرد: سیاست خارجی کشور باید باعث توسعه ملی باشد، رشد شتابان علمی جایگاه ایران را در آینده تعیین میکند.
ظریف: غرب دیگر مرکز قدرت نیست
در ادامه در پنل اول با عنوان جهان پساگذار محمد جواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران گفت: در جهان بعد از جنگ نظم متصلب جهانی که دو قطبی بود، برخیها فکر کردند یک جهان تک قطبی به رهبری آمریکا شکل گرفته است. بنده نظرم این است که تعهد تک قطبی داشتیم و باخت شوروی به معنی برد آمریکا نیست. آنچه که همه معتقدند نظم دو قطبی فروپاشید. با فروپاشی اتفاقاتی افتاد که یکی از آنان را روزنا میگوید شکل گیری جهان شبکهای، نظم فروپاشید و کنشگران جدیدی وارد شدند.
وی افزود: مقالهای در فارن افرز منتشر شد که اکنون کنشگران سومی شکل گرفتهاند و آنهایی هستند که دارای هوش مصنوعی هستند. سیاست باعث افزایش کنشگران شد و این گزاره اول است. گزاره دوم اینکه مراکز قدرت جابجا شدند و غرب دیگر مرکز قدرت نیست. این به معنای پایان غرب نیست. به معنی این است که دیگر غرب نمیتواند برای همه اتفاقات تصمیم بگیرد.
ظریف با اشاره به تعدد مراکز قدرت و مولفههای قدرت، گفت: ما نباید به خاطر گرایشهایی که فکر میکنیم اشتباه است اهمیت قدرت انگیزشی ایران را نادیده بگیریم. ایده و انگیزه ما مهم است و در آن است که ایران مزیت نسبی دارد، دوستان روشنفکر ما مزیت نسبی ایران را فراموش نکنند. آنهایی که مزیت نسبی خود را تشخیص میدهند اکنون موفقتر هستند.
وی ادامه داد: اشارتی میکنیم که کشورها وابسته به اینطرف هستند اما با آن طرف کار میکنند. اکنون سوالی پیش میآید که چرا عربستان با چین کار میکند. دوران اتحادهای دائمی به سر آمده است. کسینجر هم میگوید که دوران ائتلافهای موقتی و موضوعی شکل گرفته است. بنده معتقدم یک وفادارای هم باید باشد. ما رفیق چین و روسیه هستیم اما چرا میروند چنین بیانیههایی را علیه ما صادر میکنند. تصور قطبیگری در جهان برای ما ایجاد تصور اشتباه میکند.
ظریف خاطر نشان کرد: عقل اساس است، تفکر بر اساس قرآن با شنیدن شروع میشود. در مذاکره هم اول شنیدن مهم است، فهم و سپس تعقل مهم است.
صالحی: ایران در مدار سیاسی هیچ قدرتی نیست
در ادامه نشست علی اکبر صالحی، وزیر سابق امور خارجه ایران در ابتدا گفت: امام علی (ع) فرمودند کسی که بر مسند ریاست نشست باید بر رنج سیاست صبر کند.
وی با اشاره به اینکه جهان در حال درهم تنیده شدن است، گفت: ما باید بپذیریم جهان بیشتر در حال درهم تنییده شدن است. سیاست خارجی ما برآمده از سیاست داخل ما است. دو ویژگی ایران دارد، اول برخورداری از استقلال سیاسی است یعنی ایران در مدار سیاسی هیچ قدرتی نیست. استقلال سیاسی ما اینکه درست استفاده میشود یا خیر بحث جدایی است.
وی افزود: سیاست ایران از منظومه مقاومت همچنان پابرجاست و هزینه هم میدهد. اکنون سوال این است که ما یک کشور تنها هستیم یا منزوی؟ کشور تنها یعنی هیچ مراودهای با کسی ندارد. منزوی به معنی این است که در معادلات نقش نداشته باشیم. به نظر بنده نه ما تنها هستیم و نه منزوی.
صالحی در ادامه با بیان اینکه هر اتحادی لزوما به معنای اتحاد استراتژیک نیست، اظهار داشت: ما بایستی درک کنیم که ما دچار یک تنهایی استراتژیک هستیم. اکنون باید چه کار کرد؟ باید هوشمندانه و واقع گرایانه عمل کنیم. جهان بینی ما، ما را منع از واقع گرایی نکرده است. ما در همه مسائل باید این را در نظر بگیریم. مثلا در مراوده با روسیه باید ارزیابی درست داشته باشیم. ما نمیتوانیم احساس گونه عمل کنیم. به جای اینکه روی نظرات نقد کنیم بیشتر روی افراد و بیان کننده نظر تمرکز میکنیم.
وزیر سابق امور خارجه ایران افزود: اکنون یک راس مثلث آمریکاست. راس دیگر چین و راس دیگر آن روسیه است. آمریکا میخواهد تک قطبی خود را حفظ کند و باید روی دو چیز تمرکز کند، اقتصاد قوی و بخش نظامی قوی. اما رقیبش در اقتصاد چین است و در نظامی روسیه است. باید این دو را مهار کند برای همین روسیه را در بحث اوکراین انداخته است. چین را هم با ابزار انرژی میتواند مقابله کند. کماکان انرژی فسیلی اهمیت خودش را حفظ خواهد کرد، برای همین آمریکا بر بخش خاورمیانه میخواهد تسلط داشته باشد.
صالحی با اشاره به این وضعیت درباره ایران گفت: ایران در این وضعیت باید وسط مثلث قرار بگیرد. روابط بینالملل بر اساس روابط دولتهاست نه ملتها. ما وقتی روابط ملتها را بیان میکنیم اشکال برایمان ایجاد میشود و دیگران میگویند که در امور داخلی ما دخالت دارید.
وی در آخر گفت: تنها عامل حفظ حکمرانی و نظام ما مردم ما هستند. نباید بگذاریم مردم از دولت جدا شوند. من تصورم این است که جامعه جهانی را باید به خوبی درک کنیم. همچنین باید منافع ملی را به خوبی تبیین کنیم. ما باید بر اساس نقاط ضعف و قوت، خودمان را در مقابل دیگران تعریف کنیم.
متکی: نظم جاری جهانی در حال رفتن است
در این نشست همچنین منوچهر متکی، وزیر سابق امور خارجه ایران اظهاراتی را درباره سیاست خارجی ایران بیان کرد.
وی گفت: اینکه چگونه افقها و آرمانها را تعریف کنیم در سیاست ما موثر است. امام به ما گفت که قدرت ما منطق حق ماست، از منطق اگر قدرت برخیزد متفاوت است تا اینکه منطقه پیروی از قدرت کند.
متکی با اشاره به جهان در حال گذار گفت: نظم جاری در حال رفتن است. ما مولفههای این نظم را باید بشناسیم و چرایی رفتنش را باید بدانیم. رفتنی که مفتضحانه بیان میشود مانند رفتن آمریکا از افغانستان با رفتنی که مفهوم افول آمریکاست یک آهنگ جدید ایجاد میکند.
وزیر خارجه اسبق ایران افزود: افول آمریکا از زمانی شروع شد که آنچه را که میخواهد نمیتواند محقق کند و آنچه را که نمیخواهد نمیتواند جلویش را بگیرد. امروز در حال گذر دو بحث مطرح است، یک چرایی وضعیت را بشناسیم. از مولفههای اثرگذار در فروپاشی وضیعتی که در نیم قرن گذشته حاکم بود قطعا گفتمان انقلاب اسلامی است. دوم، آیا نظم کنونی فرو میپاشد؟ که به اعتقاد من غربیها دارند خودشان را تطبیق میدهند. اینکه آقای ماکرون میگوید غرب به پایان خودش رسیده یک اعتراف است.
وی ادامه داد: انقلاب سیاسی ما موفق بود اما در حوزه اقتصادی موفق نبودیم. اکنون یکی از حوزههای انقلاب حوزه آموزشی است که باید متحول شود. در انقلاب آموزشی باید بتوانیم دانش آموختگانی در تراز انقلاب داشته باشیم. به نظر من به دو دلیل ما موفق نبودیم. دلیل اول متون آموزشی ماست و دومین دلیل متاسفانه نگاههای آموزشی دیگران بر ما غلبه داشت.
متکی در ادامه درباره حوزه رفتار بینالمللی ایران گفت: یک بخش بحث حوزه رفتاری ماست. اکنون زمان آن فرا رسیده نقد ریشهای نسبت به جریان حاکم در نظام بینالمللی داشته باشیم. امیدوارم در حوزه تولید گفتمان استادید نقش موثری داشته باشند. یک وقتی جلساتی در وزارت خارجه تحت عنوان مباحث حقوق بشر ترتیب دادیم. در آنجا موضوعاتی که در سازمانهای بینالمللی مطرح بود مینوشتیم. ما اگر بخشی از تلاشمان را متوجه تولید گفتمانی کنیم ذکات علم را اساتید پرداختهاند.
متکی در آخر تاکید کرد: در این فضای کنونی باید جایگاه ایران تعریف شود. ماموریت دستگاه دیپلماسی باید با تشکیل اتاق فکر آن نقش و جایگاهی را که باید ایران داشته باشد مشخص کند.
انتهای پیام/