رویکرد ترکیه در اوکراین؛ آیا طولانی شدن جنگ به نفع آنکاراست؟- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش پیشین این مطلب، به برخی از ابعاد عملگرایانه سیاست دولت اردوغان در قبال جنگ روسیه و اوکراین اشاره کردیم.

گفتیم که علاوه بر فروش پهپاد به اوکراین و برخورداری از امکان نفوذ بیشتر در منطقه ژئو استژیک دریای سیاه، صدها ثروتمند روسی نیز سرمایه‌های خود را به ترکیه منتقل کردند و دولت آنکارا از هر دو طرف، امتیاز گرفت.

در عین حال، به خاطر حمله روسیه به اوکراین، موضوع پیوستن اعضای جدید به پیمان نظامی ناتو به وجود آمد و ترکیه توانست در قبال موافقت با ورود سوئد به ناتو، از آمریکا امتیاز بگیرد و قول دریافت جنگنده‌های اف 16 را از آمریکا بگیرد.

اما با وجود همه این امتیازات، باز هم نمی‌توان گفت که شرایط کاملاً به نفع ترکیه است. به خاطر ماهیت روابط ترکیه با ناتو و غرب و موقعیت جغرافیایی ترکیه در دریای سیاه، نوعی از شکنندگی و عدم قطعیت هم در مورد منافع ترکیه وجود دارد.

به گفته بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران داخلی ترکیه، دولت اردوغان نباید روابط سنتی ترکیه با غرب را فدای روسیه کند. در همین حال، گروهی نیز معتقدند که حفظ رابطه با روسیه، آورده‌های مالی ارزشمندی برای ترکیه دارد.

اما در یک ارزیابی کلی، یکی از سناریوهای نامطلوب برای ترکیه در جنگ روسیه – اوکراین، تبدیل شدن آن به ایستگاه انتخاب ترکیه بین شرق و غرب است.

دلایل رشد سریع روابط ترکیه – اوکراین
مدت کوتاهی بعد از استقلال اوکراین و در در 3 فوریه 1992 میلادی، روابط دیپلماتیک بین آنکارا و کی یف برقرار شد، اما بیشترین میزان توسعه روابط، مربوط به دوران اردوغان است.

روابط ترکیه و اوکراین با سازوکار شورای راهبردی سطح عالی (YDSK) که در سال 2011 تأسیس شد، به سطح مشارکت راهبردی ارتقا یافت. در سال 2019 میلادی حجم مبادلات تجاری طرفین در حد 4.881 میلیارد دلار بود. اما پیمانکاران ترک خیلی زود وارد بازار کی یف شدند و مجموع سرمایه گذاری حدود 600 شرکت ترکیه‌ای فعال در اوکراین بین 4 تا 5 میلیارد دلار است که از طریق کشورهای ثالث انجام می‌شود.

همچنین ارزش کل 184 پروژه‌ای که شرکت‌های پیمانکاری ترکیه تا به امروز در اوکراین انجام داده‌اند 6.28 میلیارد دلار است. تنها در دو سال 2018 و 2019 میلادی، تعداد گردشگران اوکراینی که به ترکیه سفر کردند، مجموعاً به 3 میلیون نفر رسید. ترکیه علاوه بر سفارتخانه در کی یف، در اودسا و خارکف نیز کنسولگری دارد. 

یکی از دلال عمده توسعه روابط ترکیه و اوکراین در سالیان گذشته، استفاده از مزیت‌های بازار اقتصادی اوکراین، منابع این کشور، فرصت‌های کشاورزی و همچنین امکان افزایش نفوذ ترکیه در دریای سیاه بوده است.  

مراد پریرینچچی از تحلیلگران سیاسی نزدیک به حزب عدالت و توسعه و از اعضای اندیشکده «مطالعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی» (ستا) درباره اهداف ترکیه در اوکراین گفته است: «هدف بلند مدت ترکیه یافتن راه حلی جامع برای بحران و تضمین صلح دائمی در شرق اروپا و دریای سیاه است. اگرچه هدف میان مدت یعنی تلاش برای برگزاری مذاکره دوطرفه با میانجیگری آنکارا به عنوان یک پیش نیاز به نظر می رسد، اما ابتکارات آنکارا با هدف دستیابی به اهداف بلندمدت ادامه دارد. نفوذ و سهم ترکیه در تحقق این وضعیت، موفقیتی انکار ناپذیر است. این موفقیت تصادفی نیست. در حال حاضر نمی توان گفت که تلاش های ترکیه برای پایان دادن به درگیری ها و یافتن راه حل جامع پایان یافته است. آنکارا، بسته به شرایط، نقش هایی از تسهیل تا میانجیگری و ضمانت صلح را بر عهده دارد و به نظر می رسد اردوغان از این طرح ها دست نمی کشد».

آیا ترکیه به سمت شرق چرخیده است؟
مفاهیم و اهدافی همچون دور شدن از غرب، خروج از ناتو، توسعه روابط با روسیه و چین، بازگشت به شرق، بازگشت به آسیا، از دسته مفاهیمی هستند که در ترکیه طرفداران خاصی دارد و احزاب و سیاستمدارانی که طرفدار این شعارها هستند، بر این باورند که ترکیه باید با خاطری آسوده از غرب جدا شود و به شرق بپیوندد.

مفهوم تغییر محور از دیرباز یکی از موضوعات اصلی بحث سیاست خارجی ترکیه بوده و به ویژه، پس از خرید موشک‌های اس-400 ترکیه از روسیه، احتمال اتحاد استراتژیک با روسیه مورد توجه قرار گرفته است.

با این حال، از آنجایی که منافع و سیاست‌های ترکیه و روسیه در مناطق درگیری مانند سوریه، لیبی و اوکراین مخالف یکدیگر است، تصور اینکه این دو کشور را می‌توان متحد استراتژیک دانست، اشتباه است.

مقامات ترکیه بارها اعلام کرده‌اند که ترکیه از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین حمایت می‌کند. به عبارتی روشن، ترکیه به شکل قاطعانه، خواهان الحاق مجدد کریمه به اوکراین است و سپرده شدن پست وزارت دفاع اوکراین به یک ترک تبار تاتار، باعث خشنودی مقامات دولت اردوغان شد.

اگرچه ترکیه به طور رسمی در تحریم‌های روسیه شرکت نمی‌کند، اما مراقب است که اجازه نقض تحریم‌ها را به هیچ نهاد یا شخصی ندهد. اما چالش‌ها و دردسرهای ترکیه در اوکراین یکی دو تا نیست! در حالی که حفاظت از تمامیت ارضی و حقوق حاکمیت اوکراین یک اولویت است، وابستگی به تامین انرژی از روسیه به طور فزاینده‌ای ترکیه را نیازمند الطاف کرملین و پوتین کرده است.

آیا طولانی شدن جنگ، به نفع ترکیه است؟
در صورت طولانی شدن جنگ بین روسیه و اوکراین، ناتو ناچار خواهد شد برای اعمال فشار بیشتر بر روسیه، به طور دقیق‌تر و هدفمندتر، از ابزار ترکیه نیز استفاده کند. با توجه به موقعیت جغرافیایی ترکیه در جوار دریای سیاه، دولت اردوغان نه تنها ناچار خواهد بود که برخی از خواسته‌های دفاعی غرب را بپذیرد، بلکه مجبور است در حوزه پایبندی به تحریم‌های مالی علیه روسیه مشارکت کند و بدون تردید چنین چیزی، می‌تواند واکنش‌های منفی روسیه را به دنبال آورده و ترکیه را در موقعیت دشوار قرار دهد.

اما از دیگر سو، حتی در صورتی که مذاکره بین روسیه و اوکراین نقطه صلح و توافق نهایی نزدیک شود، مساله کریمه به عنوان یکی از چالش‌های مهم بین آنکارا – مسکو، به صورت حل نشده باقی خواهد ماند.

در یک ارزیابی کلی، طولانی شدن جنگ، موازنه را برای ترکیه سخت و شکننده می‌کند و امکان آن وجود دارد که با توجه به وابستگی‌های اقتصادی آشکار آنکارا به مسکو، شرایط برای دولت اردوغان دشوارتر شود.

انتهای پیام/