گزارش| سفر به چینگهای چین، استانی با تکثر اقوام

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، هیات رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران هفته گذشته در سفر به استان "چینگهای" در کشور چین  با فرهنگ و اقوام این استان آشنا شده و همچنین از آخرین دستاوردها و سیاست‌های اقتصادی، گردشگری و زیست محیطی این استان پهناور در چین بازدید کردند. استان چینگهای از لحاظ فرهنگی دارای قومیت‌های فراوان و همچنین از لحاظ زیست محیطی غنی از منابع انرژی آبی، بادی و خورشیدی است.

این استان که به "یاقوت کبود" شهرت دارد، واقع در فلات "Qinghai-Xizang"، به مساحت 720000 کیلومتر مربع و درست در شمال تبت قرار دارد. ارتفاع این استان از سطح دریا 3000 متر است که به همین منظور دارای آب‌وهوای معتدل در تابستان و خشک و سرد در زمستان است. چینگهای دارای 5.95 میلیون جمعیت ساکن دائمی است که شامل اقلیت‌های قومی بومی مانند تبتی، هوی، تو، سالار، مغولستانی و ... می‌شود. بیش از 49 درصد از ترکیب جمعیتی این استان را اقلیت‌های قومی شکل می‌دهند.

چینگهای از لحاظ زیست محیطی بسیار غنی است و منبع سرچشمه رودخانه‌ها و مناطق حفاظت شده منابع آب در چین و حتی آسیا است. چینگهای به عنوان منبع سه رودخانه "یانگ تسه"، "رود زرد" و "لانکانگ" است که به برج آبی چین معروف است. هر ساله از این استان بیش از 90 میلیارد متر مکعب آب با کیفیت به پایین دست سرریز می‌شود.ذخیره‌گاه طبیعی ملی "Sanjiangyuan" در چینگهای واقع شده است و شامل سرچشمه‌های رودخانه زرد، رودخانه یانگ تسه و رودخانه لانکانگ است. این ذخیره‌گاه برای حفاظت از سرچشمه‌های این سه رودخانه ایجاد شد و شامل 18 زیرمنطقه است که هر کدام شامل سه منطقه که با درجه‌های سختگیری متفاوتی مدیریت می‌شوند.

مناطق تالاب چینگهای با 18.39 تریلیون یوان از کل منابع زیست محیطی چین رتبه اول را در سراسر کشور دارد. همچنین دارای 137 نوع منبع معدنی کشف شده است که از این میان در 10 نوع منبع مانند لیتیوم، پتاسیم و منیزیم در رتبه اول در چین قرار دارد. چینگهای دارای یک دریاچه نمک با 13000 کیلومتر مربع ذخایر نمک است و یک پایگاه مهم محصولات کشاورزی و دامی است و مسئولان آن سعی کرده تا سیاست جنگل زایی را گسترش دهند.

"شینینگ"، مرکز استان چینگهای، شهری باستانی با بیش از 2100 سال سابقه است. این شهر همواره دروازه مهمی بوده که نواحی شمال غربی و جنوب غربی چین را به داخل این کشور متصل می‌کند. میانگین ارتفاع این شهر 2261 متر است و در زمستان سرمای شدید و در تابستان گرمای سوزان ندارد و به همین دلیل آن را به یک تفریحگاه تابستانی طبیعی تبدیل کرده و به شهر خنک معروف است.

در سال 2022، این شهر دارای جمعیت دائمی 2.48 میلیون نفر و تولید ناخالص داخلی 164.435 میلیارد یوان بود. مساحت کل این شهر 7606.89 کیلومتر مربع است. عمده محصولات کشاورزی این شهر شامل گندم، جو، باقالی، سیب زمینی و کلزا می‌باشد. همچنین محصولات صنعتی شامل فرآوری محصولات آلومینیومی، تولید فتوولتائیک، ذخیره انرژی لیتیوم-یون و مواد جدید شیمیایی است. منابع معدنی اصلی این شهر نیز شامل کوارتزیت و گچ است.

شینینگ نقش اولیه‌ای در ترویج تجارت چین پس از باز شدن جاده ابریشم در دوران سلسله "هان" ایفا کرد. امروزه این پل به عنوان نقطه شروع راه آهن چینگهای-تبت باقی مانده است.

استان چینگهای خواهرخوانده استان اردبیل ایران نیز است. در جریان برگزاری کنفرانس توسعه اقتصادی ایران و چین در تهران در تیرماه 1402، 3تفاهم‌نامه همکاری در حوزه‌های «انرژی‌های پاک»، «کشاورزی» و «روابط دوستانه و مدیریت شهری» میان استان اردبیل و استان چینگهای چین امضا شد. مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل نیز در این خصوص گفت: خواهرخواندگی اردبیل با مرکز استان چینگهای یکی از بندهای این تفاهم‌نامه بود که در حوزه مدیریت شهری و گردشگری منعقد شد و تلاش می‌کنیم در استمرار این همکاری‌ها در زمینه ایجاد شده حضور پنج هزار نفر از گردشگران چینی در اردبیل را فراهم کنیم.

مقوله فرهنگ و وجود قومیت‌های متعدد در این کشور باعث بکارگیری سیاست‌های متنوعی در کشور چین شده و دولت این کشور سعی کرده تا با قوانین جامع این اقوام را در کنار یکدیگر نگه دارد. در این گزارش سعی شده تا توصیف و روایتی در خصوص مکان‌های دینی و قومی استان چینگهای بیان شود.

نشست هیات رسانه‌ای ایران و رسانه‌های استان چینگهای

در جریان سفر هیات رسانه‌ای ایران روز یکشنبه 17 تیرماه نشستی بین هیات رسانه‌ای ایران و رسانه‌های استان چینگهای با حضور مقامات دفتر وزارت امور خارجه چین در این استان برگزار شد.

خانم یینگ معاون دفتر روابط خارجی استان چینگهای در این نشست اظهار داشت: رسانه راه مهمی برای ترویج و مبادلات دوستانه و همکاری متقابل است. ایران و چین هر دو در قاره آسیا هستند  و در سال های اخیر تلاش هایی برای گسترش روابط براساس مفهوم جدید مشارکت جامع استراتژیک انجام شده است.

وی با تاکید بر این که دو طرف تصمیم گرفته‌اند تا مشارکت جامع استراتژیک را تقویت کنند، تصریح کرد: استاندار چینگهای سال گذشته سفری به ایران و به ویژه استان اردبیل داشته که توافق نامه دو جانبه نیز نوشته شد، این مساله بستر جدیدی را برای تعمیق ارتباطات عملی دو کشور ایجاد کرده است.

معاون دفتر روابط خارجی استان چینگهای اچین در ادامه خاطرنشان کرد: در نظر داریم از امتیازات و مزیت های دو طرف استفاده کنیم، براساس توافق نامه سال گذشته میان استاندار چینگهای و استان اردبیل در ایران، مقرر شد در خصوص فرش تبتی، سیب زمینی و روغن ذرت و کاشت محصولات زراعی همکاری هایی انجام شود.

وی افزود: در واقع در سایر زمینه ها مانند فرهنگی و گردشگری نیز همکاری خواهیم داشت تا دوستی مردم دو استان را افزایش دهیم.

یینگ با اشاره به ظرفیت های این استان در زمینه انرژی پاک اظهار داشت: حفاظت از محیط زیست و انرژی پاک از ظرفیت های این استان است، امیدواریم بتوانیم نتایج خوشحال کننده ای در این موارد و توسعه سریع صنعت سبز را به دست آورده و تجربه کنیم.

مسجد تاریخی "Dongguan" نماد تاریخ مسلمانان چینگهای

بیشتر مسلمانان چین در منطقه شمال غربی این کشور، به ویژه در مناطق گانسو، چینگهای، نینگ شیا و سین کیانگ زندگی می‌کنند. در استان چینگهای جمعیت قابل توجهی از مسلمان زندگی می‌کنند و مسجد بزرگی در شهر شینینگ به عنوان نماد مسلمانان این استان محسوب می‌شود.

هیات رسانه‌ای ایران در نخستین مکان مورد بازدید خود در استان چینگهای، از مسجد "دونگوآن" (Dongguan) بازدید کرد. این مسجد در شهر شینینگ واقع شده و یکی از بزرگترین مساجد در شمال غربی کشور چین است که برای نخستین بار در زمان سلسله مینگ ساخته شد. مسجد دونگوآن از تاریخ طولانی بیش از 600 سال برخوردار است و ساختمان باستانی آن به خوبی محافظت شده است. این مسجد اوایل قرن 20 مورد بازسازی قرار گرفت و سازه بازسازی شده آن 100 سال قدمت دارد.

طراحی این مسجد ترکیبی از سبک سنتی چینی و اسلامی با ویژگی‌ها و الگوهای مشخص خاورمیانه است. نمازخانه این مسجد بدون احتساب حیاط آن گنجایش 3 هزار نمازگزار را دارد و طبق گفته متولی مسجد روزهای جمعه 20 هزار نفر برای برپایی نماز جمعه به این مسجد می‌آیند. همچنین وی اظهار داشت که در زمان اعیاد بزرگ اسلامی مانند عید فطر و قربان تقریبا 40 هزار نفر برای شرکت در مراسم دینی در این مسجد گرد هم می‌آیند.

متولی مسجد همچنین در اظهارات خود بیان کرد که دولت چین مجوزی را در زمان اعیاد بزرگ صادر کرده و خیابان‌های اطراف مسجد خالی شده و مسلمانان می‌توانند به خواندن نماز جماعت مشغول شوند. پلیس و مقامات استان نیز برای برقراری امنیت جهت برگزاری نماز و مراسم‌های دینی کمک می‌کنند.

اکنون این مسجد به عنوان یک مرکز آموزشی و موسسه آموزش عالی برای اسلام گرایی در استان عمل می‌کند و همچنین مسجد پیشرو در چینگهای است. مسجد جامع دونگوآن در اصل برای پاسخگویی به نیازهای مذهبی جمعیت بزرگ اسلامی محلی در این استان ساخته شد. بسیاری از خیابان‌های شهر شینینگ نیز رنگ و بوی اسلامی دارند و جمعیت مردم مسلمان در آن به چشم می‌آید. وجود رستوران‌های متعدد حلال نیز در این میان قابل توجه است.

در خلال بازدید از نمایشگاه این مسجد متولی بیان داشت که برای نخستین با در سال 651 میلادی اسلام وارد کشور چین شده و از ابتدا نیز ایرانی‌ها در ورود اسلام به این کشور نقش داشتند.

در این مسجد علاوه بر برگزاری مراسم‌های دینی و اسلامی، پنجره‌ای برای همدلی بین مسلمانان ایجاد شده و کمک‌هایی برای فقرا و مردم آسیب دیده در نظر گرفته شده است. این مسجد پیشتر نیز لوح‌های تقدیر به منظور کمک به مردم زلزله زده و همچنین کمک به بیماران کرونا دریافت کرده است.

قوم مسلمان سالار 

یکی از قوم‌هایی که در کنار اقوام متعدد چین زندگی می‌کنند، قوم مهاجر سالار است. سالارها قوم تیره‌رنگی هستند که ژاکت‌های گلدوزی شده و کلاه‌های نمدی گرد بر سر می‌گذارند. شهر سالار را دولت چین به منظور شناساندن فرهنگ قوم سالار تاسیس کرد. 24 هزار کیلومتر وسعت این شهر بوده و جمعیت آن حدود 160 هزار نفر است. 220 میلیون یوآن در این شهر سرمایه گذاری شده است.

سالارها از عشایر مسلمان ساکن در سمرقند بودند که در سال 13 هجری قمری پس از حمله مغول به شرق کوچ کرده و در منطقه  "Xunhua" در استان چینگهای ساکن شدند. بیشتر سالارها کشاورز هستند و چوب‌بری، تولید نمک، پشم‌بافی و دامداری به‌عنوان صنایع فرعی است که در آن‌ها فعالیت می‌کنند. آنها عمدتا گندم، جو تبتی، گندم سیاه و سیب زمینی می‌کارند. سالار باغ‌های زیادی را مدیریت می‌کند و به پرورش گلابی، زردآلو، انگور، خرما، گردو، خربزه و سایر میوه‌ها معروف است.

سالارها سی و ششمین گروه قومی بزرگ و سی و پنجمین اقلیت بزرگ از میان 56 اقلیت در چین هستند. در جریان بازدید هیات رسانه‌ای ایران از پارک ملی سالار، عضو اداره گردشگری و میراث فرهنگی این شهر در خصوص تاریخ مهاجرت این قوم به چین بیان کرد که سالارها به همراه یک شتر سفید، مقداری آب و خاک سمرقند و یک قرآن قدیمی دست نویس به این منطقه وارد شدند. طبق افسانه‌ها سالارها آب و خاک همراه خود را با آب و خاک این منطقه سنجیدند و پس از مشاهده اینکه از لحاظ کیفیت تقریبا یکسان هستند، در "Xunhua" ساکن شدند.

آنها منطقه را با تبتی‌های محلی، هوی و سایر گروه‌های قومی به اشتراک گذاشتند. سالارها در هماهنگی با این گروه‌ها زندگی کردند، با آنها ازدواج کردند، تکثیر شدند و به تدریج ملیت سالار را تشکیل دادند.

به گفته کارشناس اداره گردشگری سالار، روش معماری ساختمان‌های این شهر برگرفته از قوم‌های مختلف شامل سبک معماری خاورمیانه، تبتی‌ها و خود سالارها است.خانه‌های آن‌ها عمدتاً از چوب و گل با سقف مسطح ساخته شده است و از چهار طرف با دیوارهای خشتی احاطه شده‌اند و حیاطی را تشکیل می‌دهند.

طبق گفته مقامات این شهر یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های دستنویس در جهان که مربوط به دوره عباسیان است در این شهر قرار دارد که توسط مهاجرین اولیه آورده شده است. طبق گفته کارشناس اداره گردشگری سالار، این قرآن 1100 سال قدمت دارد و اکنون در موزه این شهر نگهداری می‌شود. همچنین در این شهر 158 مسجد وجود دارد که مسجدی با قدمت 150 سال یکی از آنان به حساب می‌آید.

مسلمانان سالار در ابتدای مهاجرت خود به این منطقه از لحاظ درآمدی در شرایط مناسبی قرار نداشتند و شهر سالار آباد نبود. آن‌ها در ابتدا به دنبال راهکار‌هایی برای کسب درآمد رفتند و از طریق حمل و نقل افراد از تبت به چین و بالعکس پول به دست می‌آوردند. اما رفته رفته پیشرفت کردند و هنر غذایی لامیان (ساخت نوعی از ماکارونی) را یاد گرفته و به این حرفه مشغول شدند.

هنر غذایی لامیان باعث شهرت این شهر شد و اکنون قوم سالار در کشور چین 6071 رستوران دارد که دومین میزان رستوران در کل کشور چین به حساب می‌آید. آن‌ها 6 میلیارد یوآن از این طریق درآمد کسب می‌کنند. درآمد شهر سالار از لامیان در سال 2008 حدود 14 درصد بود اما در سال 2018 به 43 درصد افزایش پیدا کرد.

دانشگاه قومیتی چینگهای و توجه به اقوام مختلف

همان طور که گفته شده در کشور چین قومیت‌های مختلفی زندگی می‌کنند و استان چینگهای یکی از مناطقی است که نمود قومیتی آن بیشتر به چشم می‌خورد و اقوام متعددی در آن زندگی می‌کنند. بر همین اساس نیز سعی شده تا مراکز آموزشی و علمی بر اساس فرهنگ‌های متعدد اقوام ساخته شود. یکی از این مراکز دانشگاه ملیت مینزو (Minzu) در استان چینگهای است که نخستین دانشگاه جدید قومیتی در فلات چینگهای محسوب می‌شود.

دانشگاه ملیت‌های چینگهای در شهر شینینگ، مرکز استان چینگهای واقع شده است. 450 هزار متر مربع مساحت این دانشگاه است و 22 دانشکده در رشته‌های مختلف را شامل می‌شود. این دانشگاه در ابتدا با دستور "مائو"، بنیانگذار جمهوری خلق چین و در سال 1949 تاسیس شد.

این دانشگاه در ابتدا مانند مدرسه‌ای بود که برای خواندن و نوشتن زبان چینی شکل گرفت و رفته رفته به مرکز تحصیلات عالی تبدیل شد. سپس در سال 1956 گسترش پیدا کرد و به عنوان یک دانشکده شناخته شد که در آن ادبیات چینی، ادبیات تبتی و همچنین ریاضی تدریس می‌شد.

در سال 1966 و بعد از انقلاب فرهنگی چین این دانشکده نیز تعطیل و تا سال 1976 هیچ فعالیتی نداشت. با پایان انقلاب فرهنگی در چین دانشکده در سال 1976 توسط دنگ شیائوپینگ، مجدد فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 2009 بود که این دانشگاه به "دانشگاه ملیت‌های چینگهای" (مینزو) تغییر نام داد.

از زمان تأسیس این دانشگاه تاکنون به تدریج یک سیستم استعدادیابی نسبتاً کامل شکل گرفت. در حال حاضر 15 کالج و 5 بخش آموزشی به طور مستقیم وابسته این دانشگاه هستند. رشته‌ها و گرایش‌های ادبیات، علوم، حقوق، اقتصاد، مدیریت، تاریخ، پزشکی، مهندسی و غیره در این دانشگاه تدریس می‌شود و قوم‌ها و خارجی‌های زیادی برای آموزش به این دانشگاه می‌آیند.

این مدرسه در مجموع دارای 13 هزار و 328 دانش آموز از 31 گروه قومی از جمله هان، تبتی، هوی، تو، سالار و مغولستانی است.

در جریان بازدید هیات ایرانی از این دانشگاه رئیس دانشگاه در خصوص اینکه چرا این دانشگاه قومیتی است گفت: کشور ما بسیار بزرگ است و قومیت‌های زیادی در آن زندگی می‌کنند و به همین خاطر حل کردن مسائل با یک روش بسیار سخت است. برای همین باید روش‌های متفاوتی در نظر گرفته شود. در استان چینگهای اقتصاد بسیار ضعیف بود. برای حل مشکل منطقه این تفکر به وجود آمد که دانشگاه قومیتی برای آموزش مدیران و کارمندان تاسیس شود.

وی با بیان اینکه این دانشگاه دو هدف کلی دارد، گفت: نخستین هدف برای تحصیل کلی همه مردم است و هدف دیگر از تاسیس این دانشگاه در جهت فرهنگ قومیت‌های مختلف است و به همین منظور نصف دانشجویان این دانشگاه را اقوام تشکیل می‌دهند.

دانشگاه ملیت‌های چینگهای اهمیت زیادی به مبادلات با دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقات علمی داخلی و خارجی می‌دهد و با برخی از دانشگاه‌های کشورهای دنیا همکاری دارد. در همین خصوص نیز رئیس دانشکده ادبیات و رسانه این دانشگاه در پاسخ به سوال خبرنگار تسنیم درباره همکاری با دانشگاه‌های ایران پاسخ داد که این امکان وجود دارد تا این دانشگاه و دانشگاه‌های ایران در همه حوزه‌ها از طریق کانال دولتی همکاری خوبی داشته باشند.

معبد بودایی تائر

یکی دیگر از مکان‌هایی که مورد بازدید قرار گرفت معبد بودایی تائر (Kumbum) بود که مساحت آن 600 کیلومتر مربع است. حدود 3 میلیون بودایی از اقوام تبت هستند. این معبد حدود 800 راهب را در خود جای داده است. در زبان تبتی، کومبوم (Kumbum) به معنای 10000 مجسمه بودا است.

این معبد یکی از 6 معبد بزرگ در غرب چین است و از شهرت بالایی برای بودائیان برخوردار است. این معبد به سبک هنر تبتی و سایر سبک‌های چینی در سازه‌های مختلف از جمله تالارها و اقامتگاه‌ها ساخته شده است.

انتهای پیام/