پدر بلوط ایران: درختان ۱۲۰۰ ساله زاگرس خاکستر شد+فیلم
گسترۀ آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس به وضعیت نگران‌کننده‌ای رسیده‌است و خبرگزاری تسنیم با پدر بلوط ایران دربارۀ دلایل و پیامدهای این حریق‌ها گفت‌وگو کرده‌است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرمآباد، رویشگاه زاگرس در 11 استان کشور گسترده است و حدود 6 میلیون هکتار وسعت دارد. این رویشگاه 40 درصد از وسعت جنگل‌های ایران را دربرمی‌گیرد.
فارس، لرستان و خوزستان در بین 11 استان زاگرس‌نشین رتبه‌های اول تا سوم وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی را در زاگرس به خود اختصاص داده‌است.
آتش‌سوزی با شروع فصل گرما جنگل‌های زاگرس را همواره در استان‌های لرستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، ایلام، کردستان، خوزستان و کرمانشاه خاکستر کرده‌است و حتی حیات‌وحش هم از این خسارت در امان نمانده‌است.
یک‌ششم مساحت زاگرس در سال‌های اخیر بر اثر آتش‌سوزی، ریزگردها، خشک‌سالی، سیل، چرای دام‌ها، زراعت زیراشکوب و قطع درختان از بین رفته‌است تا این موقعیت استراتژیک کشور بیش‌ازپیش در وضعیتی شکننده قرار بگیرد.
آتش‌سوزی گسترده در شهرهای باشت، گچساران و کهگیلویه ظرف چند روز در خرداد امسال بیش از 100هکتار جنگل و مرتع را در کهگیلویه‌وبویراحمد خاکستر کرد. این استان 512 هزار هکتار مرتع خارج از جنگل دارد که در فصل گرما با خطر آتش‌سوزی جنگل‌ها مواجه است.
آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس در خرداد امسال منحصر به کهگیلویه‌وبویراحمد نبود، بلکه این آتش در بخشی از جنگل‌های آبدانان، پاوه، تالاب بین‌المللی هورالعظیم، جنگل‌های ملی کرخه، لرستان، گیلان‌غرب، اندیمشک، قزوین، ملایر، اصفهان، اسدآباد، بم، هامون، شاهرود، بهبهان و آبدانان نیز زبانه کشید تا آتش همواره ریشه‌های زاگرس را خاکستر کند و بی‌رمق.
665 نقطۀ بحرانی آتش‌سوزی در استان‌های کشور شناسایی شده‌است و 11 پهپاد فانتوم 4 برای ارزیابی حریق‌ها و 11 سبد حمل هوایی آب به استانها واگذار شده‌است، امّا همچنان 76 درصد آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی ایران در مناطق رویشی زاگرسی رخ می‌دهد.
حدود 18هزارهکتار مرتع در ایران از ابتدای فصل گرما تاکنون دچار آتش‌سوزی شده‌است و بیش از 99 درصد این حریق در جنگل‌های زاگرس عمدی بوده‌است.
خبرگزاری تسنیم برای واکاوی و پیامدهای آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس با مظفر افشار، معروف به پدر بلوط ایران، متولد 1331 در خرمآباد گفت‌وگو کرده‌است. او بیش از 40 سال است که عمر خود را به‌پای درختان زاگرس پیر کرده‌است و بیش از 40هزار بذر بلوط را کاشته‌است.
تسنیم: آیا آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس امری طبیعی است؟
جنگل‌های زاگرس به‌دلیل دخالت‌های انسانی و بهره‌برداری‌های بی‌رویه در سال‌های اخیر تخریب شده‌است و به‌حالت باز درآمده‌است. وقتی جنگل باز می‌شود گیاهان هرز در کف جنگل‌ها رویش می‌کند و فقط یک جرقه کافی است تا آتش این گیاهان به تمام جنگل سرایت کند و زاگرس را خاکستر.
برخی درختان دچار آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس بین 1100 سال تا 1200 ساله بوده‌است و آیا دوباره رویش این درختان در بازۀ زمانی اندک امکان‌پذیر است و یا اصلاً این درخت‌های ستبر زاگرس را می‌توان جایگزین کرد؟
برآورد قیمت جهانی هر درخت بلوط 50 سال به بالا 750میلیون تومان در سال 1384 بوده‌است و این مبلغ اکنون به حدود 10میلیارد تومان رسیده‌است. آتش کیلومترها را از زاگرس خاکستر کرده‌است. این روند باعث نگرانی فعالان محیط‌زیست شده‌است، زیرا این منطقه40 درصد از آب ایران را تأمین می‌کند.
تسنیم: آیا آمار ارائه‌شده از آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس با آمار واقعی مطابقت دارد؟
آمار ارائه‌شده از سوی مراجع رسمی برای میزان وسعت آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس صحت ندارد و بیشتر از میزان اعلام‌شده است.مگر می‌توان یک حریق در جنگل‌های بلوران کوهدشت با آن وسعت عظیم آتش‌سوزی را 100هکتار معرفی کرد؟!
آتش‌سوزی جنگل‌های لرستان در برخی نقاط مانند بلوران کوهدشت بسیار گسترده بوده‌است و آمار رسمی از وسعت حریق جنگل‌ها با آمار فعالان محیط‌زیست متفاوت است، به‌طوری‌که 12هزار هکتار وسعت آتش‌سوزی جنگل‌های لرستان در یک سال بوده‌است.
تسنیم: عامل‌های زمینه‌ساز آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس چیست؟
افزایش پوشش گیاهی به‌دلیل بارندگی‌ها زیاد، وزش باد و گرما از عوامل عمده در آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس است. کوهدشت، چگنی و پلدختر در صدر آتش‌سوزی جنگل‌های لرستان است و علّت حدود 99درصد از حریق اراضی این استان عامل انسانی دارد.
دام بی‌رویه در جنگل‌های زاگرس، تبدیل عرصۀ جنگلی به زمین کشاورزی حتی در اراضی با شیب 70درجه، فرسایش شدید خاک و اختلافات محلی از دیگر دلایل اصلی در آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس است.
وقتی اقتصاد در زندگی مردم یک منطقه نقشی نداشته باشد بیشترین فشار به طبیعت وارد می‌شود و فاجعه با تبدیل عرصه‌های جنگلی به منابع تولید و تأمین معیشت رخ می‌دهد.
تسنیم: پیامدهای آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس برای محیط‌زیست ایران چگونه است؟
روستاییان وقتی دام‌ها را در زاگرس رهاسازی می‌کنند زادآوری جنگل‌ها و بذر ریخته از درختان که مانع رشد علف‌های هرز می‌شود از بین می‌رود. وقتی که خاک با دام بی‌رویه از بین می‌رود سیل‌های طغیانگر مانند سیل 1398 پلدختر را رقم می‌زند.
با هر آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس توان عظیمی از نیروهای امدادی، منابع طبیعی، بسیج، مردم و فعالان محیط‌زیست باید صرف مهار شود تا خاک کشور بیش‌ازپیش در آتش از بین نرود.
خاک و جنگل که از بین رفت، تغییرات اقلیمی شدّت می‌یابد. از بین‌رفتن درخت‌های زاگرس افزایش گرما و خشک‌سالی در این منطقه را به‌دنبال دارد. یک باران کوچک کافی است تا خاک زاگرس را چنان نابود کند تا خاک تخریب‌شده دیگر با هیچ‌چیزی جایگزین نشود.
تسنیم: راهکارهای پیشگیری از آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس چیست؟
برخی از روستانشینان توان خرید نفت در مناطق دورافتاده را ندارند و دستگاه‌های اجرایی باید سوخت با قیمت اندک را در مناطق بدون گازکشی در اختیار این افراد قرار دهند تا از قطع درختان خودداری کنند.
ما باید اشتغال را برای مردم روستایی و ایلات زاگرس ایجاد کنیم تا وابستگی این افراد به منابع طبیعی کمتر شود و کشت زیراشکوب را در این منطقه انجام ندهند.
ادارات منابع طبیعی و محیط‌زیست به‌دلیل نیرو و امکانات اندک امکان مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس را ندارند و در فصل گرما باید نیروهایی را در روستاهای جنگل‌نشین با حقوق مناسب به‌کارگیری کرد.
ایجاد آتش‌بر، افزایش دستگاه‌های دمنده و تقویت امکانات انجمن‌های مردم‌نهاد راهکار دیگری برای پیشگیری از آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس است. حفاظت از جنگل‌های زاگرس نیاز به یک عزم ملی دارد و باید در این مناطق قرق‌بان به‌کارگیری کرد.
آموزش افراد محلی و دانش‌آموزان جزو مهم‌ترین عامل‌ها در جلوگیری از آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس است، به‌طوری‌که خودم حدود 180مدرسه را سالانه برای حفاظت از جنگل‌ها آموزش می‌دهم.
نیروهای داوطلب و همیار طبیعت که در عملیات اطفای حریق جنگل‌ها آسیب می‌بینند باید از حمایت بیمه‌ای برخوردار شوند، امّا این موضوع برای جان‌باختگان این حوادث مانند «رشید نامداری گراوند*» تاکنون رخ نداده‌است و هیچ کدام از سازمان‌های مسئول برای پرداخت دیه به خانواده جان‌باختگان همکاری نکردند.
*«رشید نامداری گراوند» از اهالی روستای کلسرخ کوهدشت بود که جان خود را در 13مرداد 1395 برای مهار آتش جنگل‌ها در خطر انداخت.گراوند به‌هنگام مهار آتش دچار سوختگی بالای 80 درصد شد و به بیمارستان امام‌خمینی کوهدشت اعزام. او سپس برای تکمیل درمان به بیمارستان عشایر خرمآباد اعزام شد.
گراوند در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان عشایر خرمآباد بستری شد، امّا به‌دلیل تشدید سوختگی ضریب هوشیاری او پایین آمد و در 16 مرداد 1395 فوت کرد. برنامۀ «سرزمین ما» از رشید نامداری گراوند به‌عنوان قهرمان زیست‌محیطی تجلیل کرده‌است.
گفت‌وگو از فاطمه نیازی
فیلم از رضا قبادی
انتهای پیام/ 644