مروری بر زندگی فتح الله گولن؛ «خواجه افندی» ضد ایران

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بر اساس اعلام رسانه های ترکیه، فتح الله گولن رهبر جریان گولن شامگاه یکشنبه به وقت پنسیلوانیای آمریکا بر اثر بیماری قلبی در بیمارستان جان باخت.

فتح الله گولن یا به تعبیر مریدانش "خوجا(خواجه) افندی" طی سه دهه اخیر اثر ملموسی بر سپهر سیاسی ترکیه گذاشته است. اثری که عمدتاً از پس پرده جریان داشته و در شکل گیری و تداوم دولت فعلی نقشی مهم داشت، هر چند در بین راه مسیر اردوغان از گولن جدا شد و رابطه گولن با رئیس جمهور فعلی را از مرید و مرادی به دو دشمن تغییر داد.

زندگینامه

گولن در سال 1941 در یکی از روستاهای ارزروم در شرق ترکیه متولد شد. فتح الله دومین فرزند از خانواده ای 8 نفره بود و پدرش در مسجدی واعظ بود.

5 سالگی قرآن آموخت و از پدرش عربی یاد گرفت. به واسطه استعدادی که داشت، علوم مختلف دینی را به سرعت یاد گرفت و در 16 سالگی امام خطیب مسجدی در شهر ادیرنه شد. پس از آن در 20 سالگی به سربازی رفته و بعد از سربازی در شهرهای مختلف ترکیه برای چند سال به عنوان واعظ مشغول سخنرانی و وعظ شد.

در همین ایام با تورگوت اوزال که یک دهه بعد رئیس جمهور ترکیه شد، آشنا شد. گولن عنوان می کند که در ایام وعظ مرتباً اوزال رو می دیده که برای شنیدن سخنرانی های او به مسجد می آمده.

گولن در سال 1971 پس از کودتای نظامی در ترکیه دستگیر شده و به زندان رفت و 6 ماه در زندان بود. وی پس از آزادی به عنوان واعظ در شهرهای ادرمیت در بالیک اسیر، مانیسا و ازمیر مشغول فعالیت شد. در همین زمان در نشریات مختلف درباره موضوعات دینی و قرآنی شروع به نوشتن کرد.

در جریان کودتای 1980 حکم بازداشت او صادر شد و یکسال بعد از سازمان دیانت ترکیه استعفا داد.

در سال 1986 کنان اورن که با کودتا به قدرت رسیده بود درباره گولن گفت: "مردی به نام فتح الله خوجا (در جامعه) ظاهر شد. او به من، آتاتورک و تمام مترقیان ناسزا می گفت. او را گرفتند و به دادگاه بردند. اما دادگاه او را آزاد کرد. این قبیل اقدامات، این مرتجعان را تشویق می‌کند".

گولن در سالهای 1989 تا 1992 به صورت داوطلبانه در شهرهای مختلف ترکیه از جمله استانبول و ازمیر به عنوان واعظ فعالیت می کرد. این سخنرانی ها بعداً در 3 جلد کتاب تحت عنوان "نور بی نهایت"(Sonsuz Nur) به چاپ رسید.

فتح الله گولن در فعالیتهای دینی خود، نسخه‌ای متجددانه از اسلام با عنوان اسلام آناتولی یا اسلام میانه رو که مبتنی بر آموزه‌های "سعید نورسی" بود را معرفی و دنبال می کرد.

فعالیتهای سیاسی

فتح الله گولن در دهه 90 با شخصیتهای سیاسی مختلف در ترکیه از جمله آلپ ارسلان تورکش(بنیانگذار حزب حرکت ملی)، بولنت اجویت(نخست وزیر و رئیس جمهور ترکیه در دهه 90)، مسعود یلماز(نخست وزیر وقت)، رجب طیب اردوغان(شهردار استانبول)، سلیمان دمیرل(نخست وزیر وقت)، تانسو چیللر(نخست وزیر وقت)، تورگوت اوزل(رئیس جمهور وقت)، مورتون آبراموویچ(دیپلمات و مدیر اجرایی یک بنیاد آمریکایی)، آبراهام فاکسمن(رئیس اتحادیه ضد افترا (ADL) که توسط یهودیان تأسیس شده) و پاپ ژان پل دوم آشنا شد و پایه های فعالیت سیاسی گولن را بنا نهاد.

او چندبار قصد دیدار با کنان اورن نخست وزیر وقت را داشت که او وقت ملاقات نداد. گولن در سال 1997 از طرف دفتر نخست وزیری نجم الدین اربکان برای مراسم افطار دعوت شد اما به مراسم نرفت.

در همان سالها از شبکه های مختلف تلویزیونی سخنرانی های او منتشر می شد و با رسانه ها نیز مصاحبه می کرد. با این وجود، ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه فتح الله گولن را فردی بسیار خطرناک می دانست.

گولن در سال 1999 به آمریکا رفت تا به گفته خودش روند پزشکی را دنبال کند. اما "ایلکر باشبوغ" رئیس سابق ستاد کل ارتش مدعی شد که آمریکا در سال 1999 عبدالله اوجالان که تاریخ مصرفش تمام شده بود را در ماه فوریه دستگیر و به ترکیه تحویل داد و در ازای آن در ماه مارس، فتح الله گولن را تحویل گرفته و در آمریکا تحت حمایت خود قرار داد.

یکسال بعد در دادگاه عالی حکومتی، فتح الله گولن به اتهام تلاش برای تغییر حکومت لاییک و روی کار آوردن یک حکومت دینی به صورت غیابی محاکمه و به 10 سال حبس محکوم شد.

مدارس فتح الله گولن: تربیت مقامات آینده کشورها به شیوه اسلام میانه رو

گولن در کنار فعالیت های دینی اقدام به راه اندازی مدارس و آموزشگاههایی در ترکیه و سایر کشورها بخصوص در آسیای میانه کرد. این مدارس از کیفیت آموزشی بالایی برخوردار بودند و هزینه تحصیل در آنها نیز کمتر از مراکز دیگر بود به همین دلیل بسیار راغب بودند که در آنجا تحصیل کنند.

هر چند کنان اورن در سال 2006 درباره این مدارس گفت: گولن پول این مدارس را از جاهای دیگر می گرفت و پول دریافتی از گروههای دینی را به این مدارس منتقل می کرد تا مراکز آموزشی ارزان قیمتی ایجاد کند و در آنجا به مغزشویی می پرداخت. 

درباره مدارس خارج از ترکیه نیز گفته می شود که فرزندان مقامات آن کشور در این مدارس تحصیل می کنند تا پس از فارغ التحصیلی ضمن به قدرت رسیدن، خواسته های این جریان را دنبال کنند.

گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که صدها مدرسه در داخل ترکیه و بیش از 1000 مدرسه در 130 کشور دنیا با جنبش گولن در ارتباط هستند.

جنبش گولن علاوه بر این مدارس، دارای ارتباطاتی با موسسه‌های تحقیقاتی، دانشگاه‌ها، روزنامه، ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی و حتی یک بانک است. اما این شبکه عظیم به هیچ سازمان و گروهی از نوع خود شبیه نیست.

این مدارس از کنیا تا هلند و عراق و افغانستان و قزاقستان و روسیه فعال بوده که البته بعد از کودتای نافرجام سال 2016، دولت ترکیه با فشار بر کشورهای مختلف اقدام به تعطیلی این مدارس کرده است.

در این مدارس، علاوه بر زبان کشور میزبان، زبان های انگلیسی و ترکی نیز تدریس می شود. گفته می شود که این مدارس یکی از منافذ مهم سازمان سیای آمریکا برای کسب خبر و تاثیر گذاری در کشور میزبان بوده است.

فتح الله گولن و اردوغان: مریدی که خواستار استرداد و محاکمه مراد شد

فتح الله گولن و رجب طیب اردوغان از اواسط دهه 90 با هم آشنا شدند؛ زمانیکه اردوغان شهردار استانبول بود. بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه، به واسطه تعریفی که حزب عدالت و توسعه و اردوغان از اسلام ارائه می دادند و نزدیکی این نگاه به اندیشه های فتح الله گولن، طرفین به هم نزدیک شدند. اردوغان از پایگاه اجتماعی گولن استفاده کرد و گولن نیز از قدرت حزب که به حکومت رسیده بود بهره می برد.

این روند همپوشانی ادامه داشت تا اینکه در سالهای 2010 بع بعد، بتدریج نشانه های اختلاف نمایان شد.

بحران شنود مکالمات تلفنی: در سال 2010 مشخص شد که جریان فتح الله گولن که در بدنه امنیتی ترکیه نیز نفوذ کرده بود، به شنود غیرقانونی مکالمات مقامات کشور اقدام کرده است.

بحران موسسات آموزشی خصوصی: دولت اردوغان در سال 2013 قانونی را روانه مجلس کرد که به موجب آن موسسات آموزش خصوصی تعطیل می شدند. این قانون ضربه بزرگی به جریان گولن وارد می کرد زیرا بخش اعظم فعالیت های آموزشی این جریان در داخل کشور را با مشکل روبرو می کرد و میلیون ها دلار به این جریان ضربه وارد کرد.

عملیات علیه تیم اقتصادی نزدیک به دولت: در همان سال 2013، رضا ضراب تاجر ایرانی، سلیمان اصلان مدیر کل هالک بانک، مصطفی دمیر شهردار منطقه فاتح، تاجر علی آقا اوغلو و 3 پسر وزیر دستگیر شدند. خبر کشف 4.5 میلیون دلار مخفی شده در جعبه های کفش در خانه مدیر کل هالک بانک در جریان عملیات پلیس و کشف دستگاه های شمارش پول در اتاق خواب پسر یکی از وزرای دولت نیز به سرعت منتشر شد.

انتشار این خبر ضربه سختی به دولت زد و مقامات دولتی آن را نتیجه توطئه جریانی موازی و گروههای پنهانی خواندند که به دنبال بد نام کردن دولت هستند. هدف از این عملیات، گوشمالی به دولت ترکیه و ضربه زدن به شبکه دور زدن تحریم های ایران بود. بعدها روشن شد که کار جریان نفوذی گولن در ساختار پلیس بوده است.

کودتای نافرجام سال 2016: کودتای پر حرف و حدیث در ترکیه 250 کشته و 3 هزار زخمی بر جای گذاشت اما برای اولین بار در تاریخ جمهوریت ترکیه موفق نشد. این اقدام که از سوی دولت ترکیه به جریان فتح الله گولن نسبت داده شد، آخرین ضربه به روابط دو طرف بود و باعث شد که اردوغان و حزب حاکم به صورت علنی فتح الله گولن را متهم به دست داشتن در این جریان کرده و تعقیب قضایی و بازداشت وسیع و تسویه همه ارکان حکومت از عناصر جریان گولن را دنبال کند. در این روند تسویه که تاکنون ادامه دارد، صدها هزار نفر دستگیر شدند و برای آنها پرونده قضایی تشکیل شد. حدود 200 هزار نفر نیز از مشاغل خود که عمدتاً نظامی، انتظامی و امنیتی بود اخراج شدند.

بعد از آن بود که دولت ترکیه برای بستن مدارس در کشورهای مختلف عزم جدی خود را نشان داده و بسیاری از کشورها با فشار دولت ترکیه، اقدام به تحویل این مدارس به نمایندگان معرفی شده از سوی دولت ترکیه کردند. همچنین اردوغان و دولت ترکیه موضوع بازگرداندن فتح الله گولن از آمریکا را در دستور کار قرار دادند تا او را محاکمه کنند.

هر چند در این روند صدها هزار نفر دستگیر و بازجویی و اخراج شدند اما بسیاری بر این اعتقادند که اولین قدم برای مبارزه با این گروه باید از بدنه سیاسی کشور و حزب حاکم آغاز می شد که به آن پرداخته نشده است.

پرونده گولن یکی از مسائل اصلی بین ترکیه و آمریکا طی سالهای اخیر بود. در حالیکه اردوغان در دیدارهای خود با مقامات آمریکا همواره موضوع گولن را مطرح می کرد، اما طرف آمریکایی با این پاسخ که قوه قضائیه در آمریکا مستقل بوده و برای استرداد باید حکم قاضی آمریکایی باشد، از این اقدام طفره می رفت.

فتح الله گولن و ایران: از آنها متنفرم

فتح الله گولن نسبت به ایران نگاهی بسیار منفی داشت به طوریکه در یکی از سخنرانی هایی که از او منتشر شده با اشاره به نفرتش از ایران و ایرانی ها می گوید: اگر هفت دنیا هم جمع شوند و بگویند که به ایران برو اصلاً به آن فکر نخواهم کرد. اگر در آخرت بگویند که راه ورود به بهشت از ایران هست، می پرسم که راه دیگر آن کجاست تا از ایران عبور نکنم. من درباره مسائل دیگر تعادل را رعایت می کنم اما درباره ایرانی ها نفرت دارم و از آنها منزجرم.

گزارش از علی حیدری

انتهای پیام/