چه سیاست‌های پنهانی در بازگشت دین به مدارس اروپا نقش دارند؟
طی رونمایی از کتاب «تعلیمات اسلامی در اروپا»، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش درباره برخی از لایه‌های پنهان سیاست غرب درباره بازگشت دین به مدارس اروپا سخن گفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،آیین رونمایی از کتاب «تعلیمات اسلامی در اروپا» طباطبایی رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور، حجت الاسلام علی لطیفی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش، محسن شجاع خانی، ویراستار کتاب و مهدی فیاضی مدیر عامل مؤسسه فرهنگی و انتشارات بین المللی الهدی در خبرگزاری تسنیم برگزار شد.
حجت الاسلام لطیفی، رئیس سازمان تألیف کتب درسی و آموزشی، از انتشار کتابی مهم در زمینه تربیت دینی و اسلامی و مواجهه دولت‌ها با اسلام در اروپا یاد کرد و گفت این کتاب که در سال 2021 منتشر شده، به بررسی وضعیت تربیت دینی در مدارس اروپا می‌پردازد و اطلاعات به‌روزی از وضعیت کشورهای مختلف ارائه می‌دهد.
لطیفی گفت که این کتاب به دلیل ارائه اسناد و داده‌های به‌روز و همچنین تحلیل‌های تطبیقی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب نه تنها به گزارش‌های خام اکتفا نکرده، بلکه مسائل را به‌طور عمیق بررسی کرده و از منظرهای نظری و فلسفی مختلف به تحلیل وضعیت پرداخته است.
این کتاب الگوی مطالعات تطبیقی است
این کتاب که به‌عنوان بخشی از یک مجموعه مهم در زمینه دین و آموزش و پرورش منتشر شده، به گفته حجت الاسلام لطیفی می‌تواند به‌عنوان الگویی برای مطالعات تطبیقی و تلفیقی در این حوزه مورد استفاده قرار گیرد. وی تأکید کرد که این اثر می‌تواند سرنخ‌های مؤثری در زمینه فرهنگ کنونی اروپا و مسائل اجتماعی و فرهنگی آن ارائه دهد.
لطیفی همچنین به اهمیت این کتاب برای مخاطبان ایرانی اشاره کرد و گفت: این کتاب می‌تواند به ما کمک کند تا استراتژی‌های مناسبی برای مواجهه با مسائل تربیتی و دینی در کشور خودمان تدوین کنیم.
وی افزود که این کتاب می‌تواند به‌عنوان منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران در حوزه تربیت دینی و اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.
تفکیک دین از امور دنیوی در آموزش و پرورش غرب رسوخ کرد
لطفی با تأکید بر این نکته که در دوره مدرن، یکی از تغییرات اساسی این بود تا آموزش و پرورش و تربیت به میزان زیادی از معنای دینی خود فاصله گرفتند، گفت: دولت‌های مدرن که عمدتاً سکولار بودند، قلمرو دین را از امور دنیوی جدا کردند. این ایده که در کتاب آگوستین به تفکیک میان "شهر خدا" و "شهر بشر" اشاره شده بود، به این معنا بود که دین در امور دنیوی دخالتی ندارد. این تفکیک به آموزش و پرورش نیز تسری یافت و در قوانین اساسی و مصوبات رسمی دولت‌ها، به‌ویژه در انگلستان و فرانسه شکل گرفت. در این دوره، آموزش دین در برنامه‌های درسی مدارس وجود نداشت.
وی افزود: با گذشت زمان، تغییری رخ داد و نظام‌های آموزشی در اروپا و آمریکا به تدریج اجازه ورود تربیت دینی به برنامه‌های درسی را دادند. این بازگشت تربیت دینی به آموزش مدرسه‌ای، نتیجه تغییراتی در فرهنگ، ذهنیت و اعتقادات قرن جدید بود.
3 عاملی که زمینه‌ساز ورود تربیت دینی به مدارس اروپایی شد
وی به سه عامل اصلی به عنوان عوامل زمینه‌ساز تربیت دینی به مدارس اروپایی اشاره کرد و اولین عامل را «بازگشت به دین» دانست و گفت که این عامل به تغییرات فرهنگی و اجتماعی اشاره دارد و باعث شد دین دوباره به‌عنوان یک عنصر مهم در زندگی افراد و جوامع مطرح شود. در غرب، برخلاف تصور عمده اندیشمندان که دین را افیون می‌دانستند و معتقد بودند زمان آن گذشته و دیگر نیازی به آن نیست، پس از جنگ جهانی دوم و در دوره جنگ سرد، تحلیل‌های جدیدی در بین جامعه‌شناسان شکل گرفت. این تحلیل‌ها نشان دادند که دین قابل کنار گذاشتن نیست و بشر نمی‌تواند بدون آن زندگی کند. این تغییرات از دهه 70 میلادی آغاز شد و تحت تأثیر رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختلفی قرار گرفت، از جمله انقلاب اسلامی ایران.
رئیس سازمان تألیف کتب درسی و آموزشی افزود: این دیدگاه که دین نقشی در زندگی مردم ندارد، نادرست بود. شواهد نشان می‌دهند که دینداری می‌تواند آرامش بسیاری از اضطراب‌ها و استرس‌های مردم را فراهم کند. جامعه‌شناسانی که درباره بازگشت مدرن صحبت می‌کنند، معتقدند که دین همچنان زنده است و نقش اجتماعی و سیاسی فراگیری دارد. انسان با دستیابی به علم، به این نتیجه رسید که نمی‌تواند دین را حذف کند و باید به آن بازگردد.
تأثیر مهاجرت اقلیت‌های مسلمان در بازگشت تربیت دینی به مدارس اروپا
لطیفی از دیگر عوامل مهم در بازگشت تربیت دینی به مدارس را «مهاجرت»دانست و گفت: بسیاری از مسلمانان به دلیل جنگ‌ها و ناملایمات در کشورهای خود، به اروپا مهاجرت کردند. این مهاجرت‌ها باعث شد که اقلیت‌های مسلمان در برنامه‌های درسی مدارس خود خواستار توجه به دین شوند. همزیستی فرزندان مسلمان و غیرمسلمان در مدارس مسائل جدیدی را به وجود آورد که دولت‌ها را وادار کرد به این موضوع به‌صورت جامع‌تری نگاه کنند. این تغییرات در اروپا بازتاب گسترده‌ای داشت و با جهانی‌سازی و مهاجرت‌ها، مسائل متنوع و متعددی را به وجود آورد.
سیاست اروپا در گسترش تربیت اسلامی در مدارس
رئیس سازمان تألیف کتب درسی و آموزشی ادامه داد: اتفاق سومی که باعث شد دولت‌های اروپایی و سیاستمداران به بازگشت دین و اهمیت آن در برنامه‌های آموزشی بیندیشند، حملات 11 سپتامبر بود. این رویداد و آنچه به‌اشتباه به‌عنوان افراط‌گرایی دینی یا اسلامی تعبیر می‌شود، به‌ویژه با عامل دوم مرتبط بود. پس از 11 سپتامبر، در بسیاری از کشورهای اسلامی و جهان، تحولات و واکنش‌هایی رخ داد که باعث شد کشورهای اروپایی، به‌ویژه آن‌هایی که درصد بالایی از مهاجران را داشتند، به این فکر بیفتند که چگونه می‌توانند مسلمانان را با فرهنگ و ارزش‌های بومی خود هماهنگ کنند. در اوج فعالیت‌های داعش، نظام آموزشی انگلستان چارچوبی به نام "ارزش‌های بریتانیایی" را تثبیت کرد و این چارچوب را حتی به مدارس خصوصی و اسلامی الزام کرد. این مدارس موظف شدند که این ارزش‌ها را ترویج کنند. بنابراین، عامل سوم در توجه کشورهای اروپایی به مسائل تربیتی و اهمیت آن، ترس از افراط‌گرایی و تبدیل مهاجران به تهدیدهای بالقوه بود.
وی افزود: این موضوع پیچیدگی‌های دیگری نیز داشت. برخی از شهروندان اروپایی ممکن بود برخورد مناسبی با مسلمانان نداشته باشند، و این نیاز به آموزش درباره اسلام برای غیرمسلمانان را مطرح کرد. اما مسئله اصلی این بود که چگونه می‌توان در بافت اروپایی، مسلمانانی را پرورش داد که احساس تحقیر نکنند و به بنیادگرا تبدیل نشوند و چالشی برای جامعه ایجاد نکنند.
نقش انقلاب اسلامی در بازگشت اروپاییان به دین‌باوری
لطیفی گفت: ما شاهد یک جریان فرهنگی در غرب بودیم. سخن آنها با دیدگاه عمده اندیشمندانی که دین را افیون می‌دانستند و معتقد بودند زمان آن گذشته است، در تضاد بود. پس از جنگ جهانی دوم و در دوران جنگ سرد، تحلیل‌هایی در میان بسیاری از جامعه‌شناسان پدید آمد که نشان می‌دادند دین قابل کنار گذاشتن نیست و به‌ویژه در آن دوره، این تحلیل نشان می‌دهد که ما در دوره‌ای فراسکولار به سر می‌بریم و زندگی بدون دین ممکن نیست. این تحولات از دهه 70 میلادی به‌تدریج شکل گرفت و تحت تأثیر رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مختلف، از جمله انقلاب اسلامی ایران قرار داشت. به‌دنبال این رویدادها، ادعاهایی که می‌گفتند دین هیچ نقشی در زندگی مردم ندارد، نادرست و بی‌پایه بود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد دینداری می‌تواند آرامش و کاهش اضطراب و استرس را برای بسیاری از مردم فراهم کند.
وی افزود: برخی از جامعه‌شناسان که درباره بازگشت دین در دنیای مدرن بحث می‌کنند، تأکید دارند که دین همچنان زنده است و تعهد به دین بر اساس دستاوردهای علمی، به‌طور کلی ناموجه نیست. در واقع، انسان به این نتیجه رسیده است که دین نمی‌تواند به‌راحتی حذف شود. یکی از عوامل تأثیرگذار در این زمینه مهاجرت بود؛ بسیاری از مسلمانان به دلیل جنگ‌ها و ناملایمات در کشورهای خود، به کشورهای اروپایی مهاجرت کردند. این وضعیت ایجاب می‌کرد که اقلیت‌های مسلمان در برنامه‌های درسی مدارس به دین خود توجه کنند.
رئیس سازمان تألیف کتب درسی و آموزشی با اشاره اینکه دولت‌ها در اروپا احساس کردند باید به‌طور جامع به این مسأله پرداخته و به چگونگی اجتماعی شدن مسلمانان در فرهنگ و ارزش‌های بومی خود بپردازند،گفت: در اوج فعالیت‌های داعش، نظام آموزشی انگلستان چارچوبی را تحت عنوان "ارزش‌های بریتانیایی" تعریف کرد و این چارچوب را بر تمامی مدارس، از جمله مدارس خصوصی و اسلامی، الزامی دانست. این موج توجه به تربیت و اهمیت آن در برابر تهدیدهای بالقوه‌ای که ممکن بود از جانب مهاجران ناشی شود، شکل گرفت. معضلاتی هم در این زمینه وجود داشت. برخی از شهروندان اروپایی با مسلمانان برخورد مناسبی نداشتند و نیاز به آموزش درباره اسلام برای غیرمسلمانان مطرح شد. اما در نهایت، هدف اصلی این بود که چگونه می‌توان به زعم خودشان مسلمانان را در بستر اجتماعی اروپا به‌گونه‌ای پرورش داد که احساس تحقیر نکنند و به بنیادگرایی سوق پیدا نکنند، و لذا چالشی برای جامعه ایجاد نکنند.
اروپاییان قصد داشتند مسلمانان را در بافت فرهنگی و اجتماعی خود جا دهند
لطیفی با طرح این نکته که دولت‌های اروپایی به‌دنبال این بود که کودکان و نوجوانان مسلمان، اعم از مراکشی، ترک، افغان و پاکستانی، را در قالب نظام آموزشی خود پرورش دهند، تأکید کرد آنها دریافته‌اند که باید مسلمانان را در بافت فرهنگی و اجتماعی خود جا دهند و به‌گونه‌ای رفتار کنند که این افراد احساس امنیت و انسجام کنند. در این راستا، مطالعات تربیت اسلامی و تربیت دینی نیز به‌طور جدی در اروپا و آمریکا دنبال می‌شود. این موضوع یکی از نقاط تمرکز اصلی پژوهش‌های اجتماعی در اروپا بوده است و می‌تواند به سیاستگذاری‌های بهتری در زمینه دینداری و ادغام مسلمانان منجر شود. همچنین، با توجه به تنوع فرهنگی در اروپا، نیاز به ترجمه‌های دقیق و مناسب از متون علمی که به نظام‌های آموزشی مرتبط می‌شود، احساس می‌شود.
انتهای‌پیام/