تقویت هویت ملی از طریق کتاب‌های درسی؛ از تاریخ تا زبان فارسی
کتاب‌های درسی ایران با تأکید بر تاریخ، فرهنگ، زبان فارسی و ارزش‌های ملی و اسلامی، نقشی کلیدی در تقویت هویت ملی دانش‌آموزان دارند و مفاهیم بنیادین فرهنگی و تاریخی کشور را به نسل جوان منتقل می‌کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، کتاب‌های درسی به‌عنوان یکی از ارکان بنیادین نظام آموزشی، نقش بی‌بدیلی در آشنایی دانش‌آموزان با هویت فرهنگی و ملی ایفا می‌کنند.
این منابع آموزشی، با ارائه مفاهیمی در حوزه تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های جامعه، به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا احساس تعلق و شناخت عمیق‌تری از خود و ریشه‌های فرهنگی‌شان به دست آورند.
در شرایطی که تغییرات اجتماعی و فرهنگی با سرعتی چشمگیر در حال وقوع است، اهمیت کتاب‌های درسی در حفظ و تقویت هویت ملی و فرهنگی بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. این کتاب‌ها نه‌تنها به‌عنوان ابزاری برای انتقال ارزش‌ها عمل می‌کنند، بلکه در ترویج هویت ملی و آشنا کردن نسل‌های آینده با تاریخ و فرهنگ غنی کشور نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.
کتاب‌های درسی فراتر از انتقال صرف دانش، پلی ارتباطی میان دانش‌آموزان و تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های جامعه به شمار می‌روند. در جهانی که تغییرات فرهنگی و اجتماعی به‌سرعت رخ می‌دهد، این منابع نقشی بی‌بدیل در تثبیت و تقویت هویت ملی دارند.
با ارائه موضوعاتی مرتبط با زبان، تاریخ و ادبیات، کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا در بستر فرهنگ و هویت ملی‌شان، خود را بهتر بشناسند. این فرایند، علاوه بر تقویت احساس تعلق به جامعه، آگاهی و احترام به تنوع فرهنگی را نیز در میان دانش‌آموزان پرورش می‌دهد. بدین ترتیب، کتاب‌های درسی می‌توانند به‌عنوان ابزارهایی مؤثر برای شناخت و تبیین هویت ملی در نسل جوان عمل کنند.
موضوع هویت ملی و نحوه ترویج آن میان نوجوانان و جوانان، از مسائل کلیدی در فرایندهای آموزشی و فرهنگی هر کشوری به شمار می‌رود.
در کتاب‌های درسی ایران نیز مفاهیمی چون تاریخ، فرهنگ، تقویت زبان فارسی و تأکید بر ارزش‌های ملی و اسلامی، به‌طور چشمگیری مورد توجه قرار گرفته‌اند. این کتاب‌ها، از رهگذر معرفی تاریخ و ادبیات و تأکید بر ارزش‌های فرهنگی، می‌توانند در انتقال مفاهیم اساسی هویت ملی نقشی اساسی ایفا کنند. آنها دانش‌آموزان را با فرهنگ و هویت ملی آشنا ساخته و زمینه‌ساز پرورش نسلی آگاه و مسئول در قبال ارزش‌های جامعه می‌شوند.
بررسی مصادیق پرداختن کتاب‌های درسی به هویت ملی در مقاطع ابتدایی و متوسطه
به گزارش تسنیم، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نمونه‌هایی از نحوه پرداختن کتاب‌های درسی دوره ابتدایی و متوسطه به موضوع هویت ملی را در اختیار این خبرگزاری قرار داده است. این مصادیق که به‌صورت مصور ارائه شده‌اند، عبارت‌اند از:
کتاب فارسی پایه اول:
در نگاره شماره 3، تصویری از خیابانی محل عبور و مرور مردم و دانش‌آموزان به همراه مدرسه‌ای با نام "ایران" و پرچم جمهوری اسلامی ایران گنجانده شده است. همچنین، در درس 6 همین کتاب، نقشه و پرچم کشور عزیزمان ایران به نمایش درآمده است.
کتاب فارسی پایه دوم:
درس 14 به‌طور کامل به هویت ملی اختصاص یافته است.
کتاب فارسی پایه سوم:
در درس 13 با عنوان "وطن"، شعری مرتبط با وطن و تصویری از پرچم ایران درج شده است.
کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم:
درس 20 به خیابان‌هایی با نام‌های ایرانی و مدرسه‌ای با پرچم جمهوری اسلامی ایران اشاره می‌کند.
کتاب مطالعات اجتماعی پایه نهم:
فصلی با عنوان "فرهنگ و هویت" به بررسی موضوع هویت ملی اختصاص دارد.
کتاب تحلیل فرهنگی پایه‌های یازدهم و دوازدهم:
در این کتاب‌ها، صیانت از میراث فرهنگی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویت ملی مطرح شده است.
نقش جامعه در ترویج هویت ملی
با توجه به پیچیدگی و چندبعدی بودن موضوع هویت ملی، صرف اتکا به محتوای کتاب‌های درسی برای ترویج این ارزش اساسی کافی نیست. کتاب‌های درسی تنها بخشی از بسته‌های تربیتی و یادگیری هستند که در شکل‌گیری هویت ملی جوانان تأثیرگذارند. تحقق این هدف نیازمند همکاری همه‌جانبه خانواده‌ها، نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها و مؤسسات آموزشی است. هر یک از این نهادها نقش کلیدی در تقویت و شکل‌دهی هویت ملی ایفا می‌کنند.
اقدامات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، به‌عنوان متولی برنامه‌های درسی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، اقدامات متعددی را در راستای ترویج هویت ملی انجام داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به تألیف کتاب‌های جدیدی نظیر "هویت اجتماعی" برای پایه دوازدهم و "تحلیل فرهنگی" برای پایه‌های یازدهم و دوازدهم اشاره کرد. این تألیفات، پس از تغییر ساختار نظام آموزشی به 3-3-6 در سال 1391 و با هدف انطباق با اسناد تحول آموزش و پرورش، به‌ویژه سند برنامه درسی ملی، تدوین شده‌اند.
محتواهای تولیدشده در این حوزه توسط متخصصان و صاحب‌نظران در گروه‌های متمرکز و غیرمتمرکز مورد اعتبارسنجی قرار گرفته و پس از بررسی نظرات دریافتی در کارگروه‌های تخصصی و رفع اشکالات احتمالی، به چرخه نظام آموزشی وارد شده‌اند.
همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی
از دیگر اقدامات مؤثر این سازمان در تقویت هویت ملی، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. این تفاهم‌نامه که با هدف صیانت از زبان و ادبیات فارسی منعقد شده، دستاوردهایی همچون تولید شیوه‌نامه تغییر کتاب‌های درسی و جایگزینی واژگان مصوب فرهنگستان به‌جای واژگان بیگانه در برخی کتاب‌ها داشته است.
این همکاری‌ها، به تقویت اصالت و جایگاه زبان فارسی در برنامه‌های درسی و نظام آموزش و پرورش رسمی کشور منجر شده و گامی مؤثر در ترویج هویت ملی به شمار می‌رود.
انتهای پیام/
