میرزا کوچک خان جنگلی؛ مشعل هویت‌بخش به یک نسل
مرور فرمایشات امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) درباره میرزاکوچک خان جنگلی، مشحون از نکته‌ها و آموزه‌های ناب و گیرا به‌ویژه برای جوانان و نسل‌های امروز است.
به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، 11 آذر سالروز شهادت میرزا کوچک خان جنگلی، رهبر مشروطه‌خواه و ضداستعمار جنبش جنگل است. هم‌او که نابسامانی‌های مکرر داخلی پس از مشروطه ازجمله تعرض و دخالت‌های گاه و بی‌گاه بیگانگان در ایران را برنتابید و تصمیم گرفت علیه وضع موجود قیام کند و سرانجام در مسیر مبارزه شجاعانه و آزادی‌خواهانه خویش، به شهادت رسید.
در مجال پیش‌رو به بهانه سالروز شهادت این شخصیت برجسته تاریخ معاصر ایران، به مرور و بازخوانی آرای رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره میرزا کوچک خان جنگلی پرداخته و در این راستا 10 نکته را از فرمایشات ایشان احصاء کرده‌ایم. چه اینکه مرور فرمایشات معظم‌له در این زمینه، مشحون از آموزه‌های ناب و گیرا به‌ویژه برای جوانان و نسل‌های امروز است.
الف) پایبندی به اسلام
یکی از ویژگی‌های شاخص میرزا کوچک خان جنگلی که به روشنی در بیانات امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) تجلی یافته است، پایبندی این مبارز شهید به اسلام است. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی 29 آبان 1391 در دیدار با اعضای ستاد کنگره بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی ضمن اشاره به این خصوصیت، می‌فرمایند: «و حرکت، یک حرکت صددرصد اسلامی و ایرانی است. خب آن زمان –می‌دانید دیگر- آن غوغای نهضت مارکسیستی و تشکیل شوروی و هیاهویی که در دنیا و در بین ملّت‌ها راه افتاده بود و جاذبه‌ای که برای بعضی از ملّت‌ها به‌وجود آورده بود، طبعاً یک عده‌ای را مجذوب خودش کرده بود و دوروبری‌های ایشان هم از این طریق به ایشان خیانت کردند؛ لکن این مرد، هم به‌خاطر پایبندی‌اش به اسلامْ جذب تفکّر مارکسیستی نشد و رد کرد به‌طور صریح و قاطع آن نظریّه را -با اینکه جزو نزدیک‌ترین‌هایی که با او از اوّل همراه بودند، گرایش پیدا کردند؛ البتّه آنها هم ناکام از دنیا رفتند، هیچ‌کدام آنها هم خیری از این زندگی ندیدند و از آن جریان بلشویکی هیچ خیر و تجاوب جوانمردانه‌ای مشاهده نکردند.»
ب) صبغه مردمی
یکی دیگر از خصوصیات کلیدی میرزا کوچک خان جنگلی که در بیانات امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) مورد اهتمام و تاکید قرار می‌گیرد، صبغه مردمی اوست. اساسا مردمی بودن، خصوصیت بسیار شاخصی است که آن را در خصال برجسته‌ترین رهبران انقلابی جهان ازجمله امام خمینی (ره)، نلسون ماندلا، شهید سیدحسن نصرالله و... می‌توان یافت. مقام معظم رهبری 29 آبان 1391 در دیدار با اعضای ستاد کنگره بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی در تبیین صبغه مردمی میرزا کوچک خان جنگلی می‌فرمایند: «قضیّه‌ی مرحوم میرزا کوچک جنگلی یک قضیّه‌ی ویژه است؛ اگرچه که در آن دوره‌ی خاص - یعنی در دوره‌ی فاصله‌ی بین مشروطیّت و سرِ کار آمدن رضاخان - حوادث گوناگونی در کشور به‌وجود آمده و هم‌زمان با نهضت جنگل، چند کار بزرگ دیگر هم در گوشه و کنار کشور - مثل مرحوم شیخ محمّد خیابانی در تبریز، یا کلنل محمّدتقی خان پسیان در مشهد - اتّفاق افتاده که اینها همه تقریباً هم‌زمان است، لکن قضیّه‌ی جنگل یک قضیّه‌ی ویژه است. خب ما قضایای تبریز را و حضور مرحوم شیخ محمّد خیابانی و اینها را خوب می‌دانیم دیگر، هم در تاریخ نوشته شده و هم قضایای خصوصی و اطّلاعات زیادی داریم، امّا آن صبغه‌ی مردمی و نجابتی که در کار مرحوم میرزا کوچک خان جنگلی هست، در هیچ کدام از این دو سه کار دیگری که هم‌زمان در آن دوره اتّفاق افتاد در سرتاسر ایران، نظیر ندارد.»
ج) هویت طلبگی و روحانی
ازجمله خصوصیاتی که شاید کمتر در نسبت میرزا کوچک خان جنگلی مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته، هویت روحانی و طلبه بودن اوست. باوجود این، امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) 29 آبان 1391 در دیدار با اعضای ستاد کنگره بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی، به دقت و ظرافت، خصوصیت مذکور را مورد طرح و تاکید قرار داده و در این زمینه می‌فرمایند: «میرزا کوچک -همین‌طور که اشاره کردید- یک روحانی است، یک طلبه است. البتّه من شنیده بودم، نقل شد برای ما از سال‌ها پیش که ایشان مرحوم میرزای شیرازی را درک کرده، لکن خیلی باورکردنی نیست. این را مرحوم پدرم نقل می‌کرد از مرحوم آ سیّد علی‌اکبر مرعشی -که شوهر خواهر پدر ما بود، یعنی باجناق مرحوم شیخ محمّد خیابانی بود- که او از بزرگان علمایی بود که منزوی بود در تهران؛ او گفته بود که میرزا کوچک درس میرزا را درک کرده. به نظرم نمی‌آید این خیلی قابل تأیید باشد، زیرا که سنّ میرزا کوچک در وقتی که میرزای شیرازی از دنیا رفته، چهارده پانزده سال بیشتر نبوده، بعید به نظر می‌رسد که ایشان توانسته باشد درک کند مرحوم میرزای شیرازی را؛ لکن در اینکه طلبه بوده، در اینکه روحانی بوده، هیچ شکّی نیست؛ در حوزه‌ی خودِ رشت، بزرگانی هم در آن وقت بوده‌اند که می‌توانسته از آنها استفاده کند، در این هیچ تردیدی نیست. بنابراین منشأ حرکت میرزا کوچک خان یک منشأ صددرصد دینی و اعتقادی است.»
د) رفتار دینی و اعتقادی
سومین خصوصیت برشمرده شده از سوی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در نسبت میرزا کوچک خان جنگلی، رفتار دینی و اعتقادی این شهید مجاهد است. معظم‌له 29 آبان 1391 در دیدار با اعضای ستاد کنگره بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی در این راستا تصریح می‌سازند: «رفتار او هم یک رفتار دینی و اعتقادی است، یعنی انسان مشاهده می‌کند با اینکه در درون تشکیلات خودشان مخالفینی داشت، بعضی از اقشار گوناگون ممتاز هم با او مخالفت می‌کردند، امّا مرحوم میرزا کوچک در برخورد با اینها کاملاً حدود شرعی را رعایت می‌کرده و اهل درگیری با داخل نبوده. مثلاً کسانی بودند که مخالفت‌های اعتقادی با ایشان داشتند؛ همراهان ایشان -آن افراطی‌ها- می‌گفتند اینها را بزنیم سرکوب کنیم! میرزا کوچک نمی‌گذاشته، جلوی اینها را می‌گرفته و مانع می‌شده از اینکه این کار را بکنند؛ یعنی رفتار هم یک رفتار دینی است.»
ه) نماد شجاعت و مجاهدت
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی 8 دی 1389 در دیدار با جمعی از مردم استان گیلان، میرزا کوچک خان جنگلی را نماد شجاعت و مجاهدت مردم گیلان عنوان کرده و در این راستا می‌فرمایند: «درست است که نماد شجاعت و مجاهدت مردم گیلان، بحق شهید بزرگوار، میرزا کوچک جنگلی است که برای اسلام، برای قرآن، برای اقامه‌ی دین و در مقابله‌ی با بیگانگان و متجاوزان، در دوران غربت قیام کرد و یاد او هرگز نباید فراموش شود؛ اما در دوران انقلاب اسلامی، آن کسانی که توانستند نمادهای گوناگونی در عرصه‌های مختلف از گیلان عرضه کنند و نشان بدهند، یکی دو تا نیستند. این لشکر قدس گیلان، این بسیجیان گیلان، این جوانان مؤمن، این دانشوران و اندیشه‌وران گیلان، دانشگاهیان گیلان، علمای بزرگوار، در دورانهای مختلف نقش برجسته‌ای را از خودشان نشان دادند، که نمودارهای گوناگونی دارد؛ که اگر انسان بخواهد این نمودارها را - چه در دوران دفاع مقدس، چه در دوران مقابله‌ی با ضد انقلاب، چه در دوران بعد از پایان جنگ - فهرست کند، یک فهرست طولانی است.»
و) بیداردلی اسلامی
امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) 11 اردیبهشت 1380 در دیدار با جمعی از مردم گیلان، میرزا کوچک خان جنگلی را شخصیتی برخوردار از احساسات شجاعانه اسلامی عنوان کرده و در این زمینه بیان می‌دارند: «میرزاکوچکِ شجاع جنگلی، یک نمونه و یک مسطوره(1) است؛ والّا وقتی مرحوم میرزا کوچک جنگلی در این منطقه دلش با احساسات شجاعانه اسلامی بیدار شد، آن روز نغمه اتّحاد اسلام در سرتاسر گیلان و در بین خواصِ این مرز و بوم پیچیده بود. گیلانی‌ها پیشروِ مبارزات سیاسی و فعّالیت‌های مطبوعاتی بودند.»
ز) نه گفتن به قدرت‌های بزرگ روز دنیا
رهبر معظم انقلاب اسلامی 12 اردیبهشت 1380 در جریان دیدار با جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت، میرزا کوچک خان جنگلی را شخصیتی سازش‌ناپذیر با قدرت‌های بزرگ آن روز دنیا عنوان ساخته و در این زمینه تصریح می‌فرمایند: «میرزا کوچک، مرد تنهایی بود که به دو قدرت بزرگ آن روز دنیا - یعنی روس‌ها و انگلیسی‌ها - یک «نه» ی بزرگ گفت. نه با روس‌ها ساخت، نه با انگلیسی‌ها؛ اما در کنار او کسانی بودند که می‌خواستند با دستگاه حکومتِ آن روز - بعد هم با رضاخان که تازه می‌خواست سرِ کار بیاید - مبارزه کنند، اما به روس‌ها پناه می‌بردند؛ به باکو رفتند و بند و بست‌هایشان را کردند و به ایران برگشتند و سرسپرده آنها شدند. اما میرزاکوچک خان قبول نکرد و حاضر نشد سازش کند؛ او، هم با انگلیسی‌ها جنگید، هم با قزّاق‌های روس جنگید، هم با لشکر رضاخانی - و قبل از رضاخان، آن کسانی که بودند - مبارزه کرد؛ با احسان‌الله‌خان و دیگران هم کنار نیامد.»
ح) مشعل هویت‌بخش به یک نسل
امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) 12 اردیبهشت 1380 در جریان دیدار با جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت، میرزا کوچک خان جنگلی را شخصیتی توصیف می‌فرمایند که به مثابه یک مشعل به یک نسل، هویت، شخصیت، نیرو و اراده بخشیده است. ایشان در این زمینه تصریح می‌سازند: «وقتی جوان گیلانی سرِ قبر میرزاکوچک خان می‌رود و می‌بیند این مرد تنها، این مرد باایمان و باصفا، اگرچه در وسط جنگل‌های گیلان در مظلومیت مُرد، اما شخصیت خودش را در تاریخ ایران تثبیت کرد؛ مُرد، اما یک مشعل شد. ما در دوران مبارزه خودمان، هر وقت نام میرزاکوچک خان را به یاد می‌آوردیم و شرح حال او را می‌خواندیم، نیرو می‌گرفتیم. او از همت و اراده و شخصیت و هویّت خود خرج کرد، برای اینکه به یک نسل هویت و شخصیت و نیرو و اراده ببخشد. این بسیار ارزش دارد. امثال او تعدادی بودند که در غربت مبارزه کردند، در غربت هم مُردند؛ اما می‌بینید که امروز غریب نیستند. جریان تاریخ، جریان عجیبی است. نگذاشت و نخواهد گذاشت شیخ فضل‌الله‌ها و میرزاکوچک خان‌ها و خیابانی‌ها و امثال اینها، همچنان که غریب مُردند، غریب بمانند. دشمنان می‌خواهند این مفاخر را از دست جوان ایرانی بگیرند.»
ط) روحیه بسیج‌پروری
یکی از تعابیر جالب توجه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در توصیف شخصیت میرزا کوچک خان جنگلی، تاکید بر روحیه بسیج‌پروری این شهید مبارز است. ایشان 5 آذر 1401 در جریان دیدار با جمعی از بسیجیان، نکته مذکور را این‌گونه تشریح می‌سازند: «همین روحیه‌ی بسیج‌پروری با همین خصوصیّاتی که گفتیم، [مثل] ورود در میدان، نترسیدن، با دشمن سینه‌به‌سینه شدن، در دوران حکومت‌های طاغوتی و در دورانهای گذشته هم بود، منتها یا بیگانه‌ها مسلّط بر کشور بودند و آنها نمی‌گذاشتند و سرکوب می‌کردند، یا خود حکومت‌ها فاسد بودند. حالا نمونه‌هایش را من اینجا یادداشت کرده‌ام. مثلاً در دوران دخالت‌های خارجی‌ها ــ این مال همین دوره‌ی تاریخ معاصر ما است، مال خیلی قبل‌ها نیست ــ در تبریز، شیخ محمّد خیابانی؛ او به یک معنا بسیجی است؛ قیام می‌کند، حرکت می‌کند، بعد هم شهید می‌شود؛ در مشهد، محمّدتقی خان پسیان؛ او هم همین جور؛ اغلب شرح حال اینها را متأسّفانه شماها نمی‌دانید؛ باید کتاب زیاد بخوانید، باید شرح حال اینها را بفهمید، بدانید. در رشت، میرزا کوچک‌خان جنگلی؛ در اصفهان، آقانجفی و حاج‌آقا نورالله؛ در شیراز، آسیّدعبدالحسین لاری و بعضی دیگر از بزرگان علما، [مثل] شیخ جعفر محلّاتی؛ در بوشهر، رئیسعلی دلواری که حالا از این یکی اتّفاقاً یک فیلمی هم تولید شده و پخش شده؛ و در جاهای دیگر هم همین طور زیاد است دیگر.»
ی) ایجاد یک واحد مینیاتوری از نظام اسلامی
دهمین نکته‌ای که از فرمایشات ایرادشده توسط امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) درباره میرزا کوچک خان جنگلی احصا می‌شود، مدل‌سازی نظام و جمهوری اسلامی در مقیاس گیلان است که توسط این شهید مجاهد صورت پذیرفت. معظم‌له 29 آبان 1391 در جریان دیدار با اعضای ستاد برگزاری کنگره بزرگداشت میرزا کوچک خان جنگلی تصریح می‌سازند: «بله یک واحد مینیاتوری را ایشان از نظام اسلامی و جمهوری اسلامی را در رشت و در همان محدوده‌ی خاصّ خودش -گیلان- به‌وجود آورده.»
انتهای پیام/