راز سفال‌های عصر مفرغ؛ کشف لایه‌ای که در اسناد تاریخ ری نبود
در کاوش‌های اخیر دژرشکان پس از دهه‌ها ابهام و پرسش بدون پاسخ در عمق ۱۵۰ سانتی‌متری زمین آثاری از "عصر مفرغ جدید" شهرری کشف و راز وجود سفال‌های عصر مفرغ در باروی اشکانی ری آشکار شد که در بازنویسی تاریخ شهر کهن ری می‌توان از آن کمک گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ری، "ری" شهری 8 هزارساله در جنوب تهران است که در گذشته‌های دور به نام "راگا" شهرت داشته و در سه دوره تاریخی پایتخت ایران باستان بوده است.
تاریخ 8 هزار سال در ری اثبات شده اما از اثنای این 8 هزار سال در مقاطعی آثار و مستنداتی از زندگی در شهرری نداریم. یکی از این مقاطع تاریخی که سندی از زندگی در ری تاکنون وجود نداشت، عصر مفرغ بود که اخیرا یافته های تاریخی زندگی در عصر مفرغ در ری را اثبات و محل سکونت نیز مشخص شد.
در باروی باستانی باقی‌مانده در محدوده "دژ رشکان" در سال‌های گذشته سفال‌هایی از دوره مفرغ کشف شده بود که با معماری و زمان تقریبی ساخت باروی ری همخوانی نداشت و باعث سردرگمی تاریخ‌نگاران و پژوهشگران بود اما در پژوهش‌های اخیر راز سفال‌های خاکستری و آلویی بر باروی ری آشکار شد.
تصور می‌شود در هنگام ساخت باروی ری در زمان اشکانیان، از خاک پایین دست شهر برای ساخت دیوار استفاده‌شده و به همین دلیل است که سفال‌هایی که باید در عمق 4 متری زمین باشد، گاهاً در باروی ری و بر روی زمین نیز دیده می‌شود.
در گفت‌وگویی اختصاصی با قدیر افروند سرپرست برنامه باستان‌شناسی دژ رشکان ری مشروح کشفیات اخیر، گمانه‌ها و یافته‌های شهرری را مرور کردیم و بر اهمیت و لزوم تعیین عرصه و حریم آثار باستانی تأکید شد، شرح این گفت‌وگو در ادامه آمده است:
شناسایی لایه‌ای که در اسناد و سابقه تاریخی ری وجود نداشت
قدیر افروند سرپرست برنامه باستان‌شناسی دژ رشکان ری با اشاره به کشف نشانه‌های عصر مفرغ جدید در شهرری گفت: در جریان کاوش در محدوده دژ رشکان در عمق 140 سانتی‌متر به پایین، برای اولین بار به دوره‌ای برخورد کردیم که سفال‌هایی به 2 رنگ خاکستری و آلویی دیده شد. این سفال‌ها تا عمق 3 متر 20 سانتی‌متر وجود داشت و می‌توان گفت این عمق 2 متری از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی با اشاره به اینکه برای شناخت سابقه ری کاوش‌ها تا عمیق 140 سانتی‌متری زمین نیز کافی بود، ادامه داد: ادامه کاوش و حفر عمیق‌تر این گمانه، باعث شد از این قسمت به بعد با لایه‌ای مواجه شدیم که در اسناد و سابقه تاریخی این شهر وجود ندارد.
کشف مواد فرهنگی مربوط به 4 هزار سال پیش
رئیس پایگاه ملی میراث ری گفت: باستان‌شناسانی که در شهرری فعال بودند، در بررسی سطحی از دژ رشکان به یک سری قطعات سفال خاکستری برخورد کرده بودند که این سفال‌ها برای ما ناشناخته بود، شناخت کلی داشتیم ولی نسبت آن با شهر تاریخی اسلامی ری مشخص نبود و پیش‌بینی می‌کردیم این سفال‌ها از سایتی منتقل شده است اما از کجا منتقل شده اطلاعی نداشتیم.
پدیده‌ای عجیب در عمق 150 سانتی‌متر زمین
افروند ادامه داد: امسال در راستای کاوش‌ها پس از دهه‌ها ابهام و پرسش بدون پاسخ در وسط گورستان برین ری گمانه‌زنی کردیم و در عمق 150 سانتی‌متر با پدیده عجیب و مواد فرهنگی مواجه شدیم که در بازنویسی شهر کهن می‌توان از آن کمک گرفت. ما در این کاوش با لایه عجیبی با سفال‌های خاکستری روبه‌رو شدیم که مربوط به دوره مفرغ است.
رئیس پایگاه ملی میراث ری ادامه داد: مفرغ جدید چهار هزار سال قبل میلاد است که خود این دوره شامل مفرغ قدیم و میانه است اما فاز آخر این دوره را در حدفاصل 1500 تا 1900 قبل میلاد پیدا کردیم.
کشف لایه‌های تاریخی دژ رشکان برای اولین بار
وی با اشاره به تاریخ 8 هزارساله این منطقه بیان کرد: برای اولین بار لایه‌های تاریخی دژ رشکان کشف‌شده و اطلاعات مفیدی به ما می‌دهد که ساکنان تپه چشمه‌علی وقتی محدوده تپه را ترک کردند در این منطقه و در نزدیکی کوه بی‌بی شهربانو ساکن شدند.
انتقال خاک منطقه برای ساخت باروی ری
وی افزود: در ابتدای پژوهش‌ها از شواهد موجود متوجه شدم انتقال به حوالی رخ‌داده و اکنون با پیدا شدن قطعات زیادی از سفال خاکستری مشخص شد، علت وجود سفال خاکستری در محدوده دژ رشکان این است که ساکنان آن دوره با خاک منطقه پایین دست خشت و باروی ری را ساختند.
وی تأکید کرد: سفال‌هایی از دوره مفرغ که در ساخت باروی ری به کار رفته در طول تاریخ بیش از هزارساله و پس از متروکه شدن خاک و خشت‌ها به‌مرور در اثر باد و باران از واریز این تخریب‌ها قطعات سفال در دامنه مشاهده‌شده است.
در عصر مفرغ هیچ تهدیدی علیه ساکنان ری وجود نداشت
وی خاطرنشان کرد: این فاز که امسال کاوش‌ها در آن انجام می‌شود، فاز کمتر شناخته شده‌ای نسبت به سایر فازهای مفرغ ایران است زیرا از عمق 3 متر و 20 سانتی‌متری مواد فرهنگی به‌طور مستمر و بدون هیچ فاصله‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد فرهنگ و جامعه‌ای به‌طور مستمر در اینجا مستقر بودند و مورد هیچ‌گونه تهدیدی قرار نگرفتند.
این مسئول اضافه کرد: موضوع بعد وسعت این دوره است که از شمال غربی دامنه کوه بی‌بی شهربانو تا حدود اتوبان شهید کریمی ادامه دارد و این یعنی طول محوطه بیش از یک هزار متر است.
احتمال کشف سکونتگاه و گورستان در ادامه کاوش
افروند تأکید کرد: در بسیاری از مکان‌های تاریخی تنها گورستان یافت می‌شود، مانند گورستان قیطریه و کهریزک اما با توجه به شواهد، احتمال می‌رود محل سکونت افراد در این منطقه نیز یافت شود و احتمال زیاد فاصله چندانی با گورستان عصر مفرغ جدید نداریم که در کاوش آینده شناسایی می‌شود.
سرپرست برنامه باستان‌شناسی دژ رشکان ری بیان داشت: شهرری شهری تاریخی و استثنایی بوده که الگو شهرسازی آن با سایر شهرهای تاریخی اسلامی متفاوت است.
انطباق اطلاعات تاریخ طبری با جغرافیای شهرری
وی در ادامه با اشاره به اینکه در کاوش‌ها دو عنصر مازاد در ری یافت شده است، گفت: پیش از شروع پژوهش‌ها فکر می‌کردیم محدوده اول شارستان بوده و باروی کنار اتوبان ربز است، در حالی که با کمک پژوهش توانستیم دانش خود را اصلاح کنیم و حال می‌دانیم که دیواره‌ای که به‌عنوان شارستان یاد می‌شود مدینه داخله است و برای اولین بار انطباق اطلاعات تاریخ طبری با جغرافیا این شهر باستانی را تطبیق می‌دهیم.
رئیس پایگاه ملی ری گفت: وجود قلعه تبرک بر فراز دژ رشکان هم مدینه داخله مازاد است که درنهایت ری نسبت به طرح‌های شهرهای دیگر تبدیل به شهر باشکوه و نماد بلاد شده است.
مرمت و احیای باروی ربز و شارستان شهرری در دستور کار
افروند ابراز کرد: باروی ربز و شارستان که متأسفانه تخریب‌شده‌اند باید با پیگیری پایگاه ملی برای مرمت و احیا در اولویت قرار گیرد تا بتوانیم زمینه ورود گردشگر را فراهم کنیم. همچنین براساس عکس‌های هوایی و انطباق‌ها بخشی از باروی چهارم را پیدا کردیم لذا باید با کمک باستان‌شناسی خوانا سازی کنیم.
رئیس پایگاه ملی ری اضافه کرد: اراضی کشاورزی این منطقه نیز که در حال حاضر بر روی آثار باستانی واقع شده، در خلال کاوش‌ها تعیین تکلیف شده و همان‌طور که آثار ناشناخته‌ای در ری کشف شد، تحول مهمی در فصل سوم باستان‌شناسی دژ رشکان موردتوجه باستان شناسان قرار گرفت و این آغازی برای ادامه راه در سال‌های بعد کاوش است که مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی بر اهمیت همکاری سازمان‌ها تأکید کرد و گفت: برای حفاظت از این میراث فرهنگی، تعامل میان اداره‌های صمت، شهرداری، اوقاف و دیگر نهادها ضروری است. منطقه دژرشکان دارای پتانسیل بی‌نظیری در حوزه گردشگری، فرهنگی و اقتصادی است و با برنامه‌ریزی صحیح می‌توان به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی کمک کرد.
افروند در پایان خاطرنشان کرد: با حفاظت از آثار تاریخی شهرری و سرمایه‌گذاری در گردشگری می‌توان این منطقه محروم را به قطب فرهنگی و اقتصادی تبدیل کرد. مشارکت بخش خصوصی و دولتی در این زمینه می‌تواند زمینه‌ساز تحول اساسی در اقتصاد گردشگری و اشتغال‌زایی برای جوانان منطقه باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، اکنون با این کشف مهم روشن شد که ما در دوران پیش از تاریخ ری و در فاصله متروک شدن تپه باستانی چشمه‌علی، شاهد حضور پررنگ عصر 400 ساله مفرغ در محوطه‌ای حداقل به طول یک کیلومتر و گستره چند هکتار هستیم که بی‌گمان در فصول بعدی کاوش به ابعاد و کیفیت این دوره پیش از تاریخی شناسایی شده پرداخته خواهد شد.
انتهای پیام/