گزارش|۱۶ آذر و قهر و آشتی روسای جمهور با دانشگاه‌ها
روسای جمهوری ایران در سالهای مختلف به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه‌ها حضور یافته و از این روز تجلیل کرده‌اند و البته در برخی از سالها نیز در این مراسم حضور نیافتند. به همین بهانه مروری کوتاهی بر مراسم ۱۶ آذر در دولت‌های مختلف خواهیم داشت.
گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم-زینب امیدی:«بعضی‌ها به من گفتند که امروز 16 آذر دانشگاه نروید. نه فقط در 16 آذر در ایام غیر از روز دانشجو هم سعی می‌کنم ورود کنم چون ارتباط دولت با دانشگاه را یک ضرورت می‌دانم.» این سخنان شهیدِ جمهور آیت الله رئیسی در 16 آذر 1401 در جمع دانشجویان دانشگاه تهران است.
16 آذر روزی است که به یکی از نمادین‌ترین و مهمترین رویدادهای تقویم سیاسی ایران تبدیل شده است. این روز که یادآور شهادت سه دانشجوی دانشگاه تهران در سال 1332 و نمادی از مقاومت و مطالبه‌گری دانشجویان در برابر ظلم و استبداد است، فرصتی برای تأمل و گفت‌وگوی مستقیم میان دولت و جامعه دانشگاهی فراهم می‌کند.
روز دانشجو در قاب تاریخ/ روایت حضور روسای جمهور در دانشگاه‌ها از 1376 تا 1403
اهمیت 16 آذر و حضور روسای جمهور در دانشگاه‌ها زمانی برای قشر دانشجو بیش از پیش نمایان شد که تفاوت حضور روسای هر دولت و برخورد و میدان دادن به بدنه دانشگاهی آنها را با یکدیگر مقایسه کردند. مثلا حضور ابراهیم رییسی در دانشگاه آن هم در اتفاقات و التهابات 1401 را وقتی بهتر توانستند درک کنند که به یاد آوردند دو سال قبل از آن، یعنی 16 آذر 1399 در زمان ریاست جمهوری آقای روحانی؛ وزارت علوم اعلام کرده بود قرار بوده مراسمی مجازی با حضور رئیس جمهوری برگزار شود، اما دفتر آقای روحانی پاسخی نداده و شاید چند روز بعد تشکیل شود که البته همان هم برگزار نشد!
کدام دانشگاه، کدام رئیس جمهور؟
روسای جمهوری ایران در سالهای مختلف به مناسبت روز دانشجو در دانشگاه‌ها حضور یافته و از این روز تجلیل کرده‌اند. در این مراسم‌ها، معمولاً به اهمیت دانشجویان و نقش آنها در پیشبرد اهداف ملی پرداخته می‌شود. همچنین، رئیس‌جمهور به بیان وضعیت کنونی دانشگاه‌ها، چالش‌ها و فرصت‌ها برای دانشجویان و نظام آموزشی می‌پردازد.
این حضور به دانشگاهیان این امکان را می‌دهد تا دغدغه‌ها، امیدها و انتظارات خود را به طور مستقیم با بالاترین مقام اجرایی کشور در میان بگذارند. به همین خاطر، رئیس‌جمهور می‌تواند با آگاهی از اولویت‌ها و چالش‌های مربوط به جامعه دانشگاهی، دیدگاهی جامع‌تر و دقیق‌تر در اتخاذ سیاست‌های داخلی و خارجی به‌دست آورد.
در حقیقت روز دانشجو فضایی فراهم می‌کند تا نقدهای سازنده و نظرات متنوع در محیطی باز و آزاد مطرح شوند. این گونه تعاملات می‌تواند به کاهش تنش‌های سیاسی و اجتماعی و ارتقاء اعتماد بین دولت و دانشگاهیان منجر شود. حضور رئیس‌جمهور در این روز، یادآور ایستادگی دانشجویان در مقابل استبداد و اهمیت حقوق سیاسی و اجتماعی است. این حضور تأکیدی بر تعهد دولت به پاسداشت این ارزش‌ها و حرکت در جهت اصلاحات و بهبود شرایط اجتماعی و سیاسی است. به همین بهانه مروری کوتاهی بر 16 آذر‌ها در دولت‌های مختلف کشور خواهیم داشت تا ببینیم این روز در هر دولتی چگونه رقم خورده است.
دوران ریاست جمهوری خاتمی/شکل‌گیری سنت حضور روسای جمهور در دانشگاه‌ها برای 16 آذر
16 آذر 1376 در نخستین سالی که سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور ایران شده بود در حالی فرارسید که تهران به خاطر میزبانی سران کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (سازمان همکاری‌های اسلامی) تعطیل شده بود و طبعا امکان حضور رییس جمهوری در دانشگاه وجود نداشت. اما خاتمی حضور در دانشگاه را به سال بعد موکول نکرد و در نخستین سالروز دوم خرداد و در سال 1377 به دانشگاه تهران رفت. شش ماه بعد در همان سال و 16 آذر1377 مجدد خاتمی به دانشگاه رفت و این بار از مشروطیت و جمهوریت گفت.
سال 78، 16 آذر خاتمی به دانشگاه علم وصنعت رفت. فضا کاملا انتخاباتی بود و در پیش بودن انتخابات مجلس ششم و بحث کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی جامعه و دانشگاه را به شدت سیاسی کرده بود. 16 آذر 1379 خاتمی در حالی در مراسم شرکت کرد که دانشجویان، منتظر بودند تا ببینند آیا برای دوره بعد کاندیدا می‌شود یا خیر.
16 آذر 1380 که اولین سال دوره چهارساله جدید ریاست جمهوری خاتمی به حساب می‌‌آمد به دلیل تقارن با ایام سوگواری حضرت علی (ع) برگزار نشد ولی بعدتر خاتمی دیدار محدودی با دانشجویان برگزیده داشت.
16 آذر 1381 خاتمی در مراسم روز دانشجو حاضر نشد. پیش از آن گفته بود: «فکر نمی‌کنم امسال 16 آذر جایی بروم. البته همیشه مخلص دانشجویان هستم و با آنان گفت‌وگو می‌کنم و ان‌شاء‌الله در موقع مقتضی دیدار و گفتگو خواهم داشت.»
16 آذر 1382 هم خاتمی در مراسمی شرکت نکرد و 16 آذر 1383 آخرین سال ریاست جمهوری‌اش در جمع دانشجویان حاضر شد.
دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد/ دانشگاه و احمدی نژاد دهه جدال
16 آذر 84 محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران بود. تهران اما در این روز به سبب شدت آلودگی هوا تهران تعطیل شد و سانحه سقوط هواپیمای C-130 در 15 آذر حامل جمعی از خبرنگاران و شهادت نزدیک به 100 نفر فضای جامعه را تحت تاثیر قرار داد. احمدی نژاد هم در سیستان و بلوچستان بود و بر کاهش شهریه دانشگاه آزاد تاکید کرد تا مسیر نگاه‌ها را به سوی این دانشگاه تغییر دهد.
16 آذر 85 محمود احمدی‌نژاد به دانشگاه صنعتی امیر کبیر رفت. فضا اما رادیکال بود و با اعتراضات شدید رو به رو شد. او همان شب در وبلاگ خود نوشت: «جلسه‌ی امروز نشانه وجود آزادی در دانشگاه بود.». حضور شبانه احمدی نژاد در دانشگاه امام صادق(ص) و در حالی که زیر باران خیس شده بود هم به یاد مانده است.
احمدی‌نژاد در سال 86 به دانشگاه علم و صنعت رفت، اما نه در 16 آذر. در این روز در نهاد ریاست جمهوری کنفرانس خبری برگزار کرد.
16 آذر 87 خبری از محمود احمدی‌نژاد نبود و روز دانشجو به رسم گذشته برگزار نشد. سال بعد در فضای ملتهب 88 قاعدتا مراسم رسمی روز دانشجو برگزار نشد و رییس جمهور وقت می‌دانست که چنین امکانی فراهم نیست.
سال بعد یعنی 1389 نیز احمدی‌نژاد به هیچ دانشگاهی نرفت. سالهای 90 و 91 هم به دیدارهای پراکنده و حضور آقای احمدی‌نژاد در برخی دانشگاه‌ها اما نه در روز دانشجو گذشت.
دوران ریاست جمهوری روحانی/از برجام تا انتظارات دانشجویی
حسن روحانی سال 92 در اولین سال ریاست جمهوری خود، در دانشگاه شهید بهشتی تهران به مناسبت روز دانشجو حضور یافت و سخنرانی کرد. سال 93 نیز در دانشگاه علوم پزشکی ایران حضور یافت. مقصد روحانی برای 16 آذر سال 94 دانشگاه صنعتی شریف شد و سال 95 نیز به دانشگاه تهران رفت.
سال 96 روز دانشجو در دانشگاه سیستان و بلوچستان سخنرانی کرد، اما سال 97 روز دانشجو به هیچ دانشگاهی نرفت. پس از آن مهمترین حضور حسن روحانی در یک دانشگاه مربوط به سال 98 است. دو روز بعد از روز دانشجو در حالی که تصور می‌شد به خاطر فضای پس از آبان 98 حاضر نشود، اما به دانشگاه فرهنگیان رفت.
در سال 99 اگرچه کرونا عامل اصلی برگزار نشدن آیین روز دانشجو اعلام شد، اما عامل اصلی این بود که آن شور هم البته فرو نشسته و فضای غالب دانشگاه‌ها سیاسی نبود و اگر هم آیینی برگزار می‌شد این تلقی در می‌گرفت که حاضران بیشتر یا پیشتر چینش شده‌اند. پاسخ صریح به برخی پرسش‌ها هم با روحیات روحانی که نمی‌خواست برخی حرف‌ها را به صورت علنی مطرح کند نمی‌خواند.
