گفتوگو| ضربه‌ای که خوش‌نشین‌ها به حیات وحش وارد کردند
در زیستگاه حیاتوحش سوادکوه جدال بر سر حفظ چشمه‌ها برای بقاء حیاتوحش و طَمع برخی خوش‌نشین‌ها برای انتقال آب چشمه‌ها، حیات حیوانات جنگلی را در معرض خطر قرار داده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سوادکوه، حیاتوحش راز بقایی است که در چرخه منظم زیستگاهی، زنجیره‌‌ای از شگفتی حیات گونه‌های مختلف را نشان می‌دهد، گونه‌هایی که غریزه زیستن آنها و چگونگی تقابل‌شان باهم محیط زیست را پر از جاذبه‌های رمزآلود و حتی آشکار کرده است.
رابطه شکار و شکارچی، هرم زنجیره غذایی، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز روزمرگی طبیعی و غریزی یک زیستگاه دارای گونه‌های مختلف است، روزمرگی که آب و غذا حیوانات را در ادامه روند این زیست زیبا یاری می‌دهد اما هر وقت مخاطره‌ای به نام انسان ورود پیدا کرد، نظم این روزمرگی به هم خورده و زنجیره حیاتوحش از هم گسسته است.
چشمه‌ها نیز تامین کننده آب و غذای حیاتوحش همواره مورد طَمع انسان برای بهره سوء بوده‌اند، موضوعی که در زیستگاه حیاتوحش سوادکوه که این روزها غنی از گونه‌های مختلف شده دیده می‌شود و جدالی بر سر حفظ چشمه‌ها برای بقاء حیاتوحش در سوادکوه وجود دارد، جدالی که در طی چند سال اخیر در افزایش گونه‌های جانوری نقش موثری داشته و سوادکوه را به یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پلنگ در کشور تبدیل کرده است اما هنوز مخاطره به نام انسان دست از سر چشمه‌های محیط زیست سوادکوه برنداشته و حفاظت از چشمه‌ها برای حفاظت از جمعیت گونه‌های جانوری شدت و تداوم یافته است.
انتقال غیرمجاز آب چشمه‌ها به روستاها و ویلای خوش‌نشین‌ها
ابراهیم فلاحی رئیس اداره محیط زیست شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه شمالی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه ساخت و سازها در نواحی روستایی اعم از غیرمجاز، در قالب طرح‌های هادی و بنیاد مسکن تاثیر زیادی بر روی حیات وحش دارد، اظهار داشت: حیات وحش فقط شامل گونه‌های جانوری نمی‌شود بلکه گونه‌های گیاهی هم شامل می‌شود که متاثر از ساخت و سازها هستند، چه خوش‌نشین‌ها و چه افراد بومی جمعیتی به شمار می‌آیند که نیاز به یکسری زیرساخت‌ها دارند که همه این زیرساخت‌ها موجب تخریب محیط زیست می‌شود.
وی مهم‌ترین بخش را تامین آب برشمرد و افزود: در تمامی روستاها از چشمه‌هایی که زیستگاه حیاتوحش به شمار می‌آیند آب را انتقال می‌دهند اگرچه برخی چشمه‌ها دِبی مناسبی دارند و می‌توان حق‌آبه زیست محیطی را رها کرد حتی اگر دِبی آب کمتر شود قطع نمی‌شود اما در برخی نقاط چشمه‌ها را بدون آن که مجوزی از آب منطقهای داشته باشند با بتن دورش را مسدود و آب چشمه را به روستا یا ویلاها انتقال می‌دهند، ویلاهایی که معمولا استخر دارند و جدا از بحث پساب، آب زیادی استفاده می‌کنند.
فلاحی ادامه داد: کسانی که در ویلاها استخر دارند از داخل زیستگاه حیاتوحش چشمه‌ها را مسدود و نفوذ آبی برای محیط زیست را قطع می‌کنند و مستقیم از طریق لوله وارد ویلاهایشان می‌شود که چند مورد را شناسایی کردیم.
ایجاد آبشخور در چشمه‌ها برای حیاتوحش
رئیس اداره محیط زیست سوادکوه با بیان اینکه در محیط زیست سوادکوه آبشخورهایی را برای حیاتوحش ایجاد کرده‌ایم، تصریح کرد: درست است که در منطقه کوهستانی تعدد چشمه‌ها را داریم، اما اکثر این چشمه‌ها دِبی کمی دارند از این رو آبشخورهایی درست کرده‌ایم تا حیاتوحش از آب آن استفاده کند، بهترین گونه‌های جانوری را در سوادکوه داریم، گونه‌هایی که در گذشته تعداد کمی بودند اما با حفاظت، تامین آب و غذا و کمک مردم اکنون جمعیت قابل توجهی از گوزن‌ها و پلنگ‌ها را داریم، پلنگ ایرانی بزرگ‌ترین پلنگ دنیا از نظر جثه است و جزء گونه‌های در معرض خطر انقراض که در سوادکوه جمعیت آنها افزایش یافته و توانستیم آبشخورهایی برای آنها ایجاد کنیم و دیده شد که حیوانات استفاده می‌کنند.
فلاحی دو موضوع امنیت و غذا را از موضوعات مهم حیاتوحش برای زیستگاه‌های خود برشمرد و بیان کرد: حیاتوحش دو آیتم امنیت و تامین غذا را برای زیستگاه خود در نظر می‌گیرد و آب هم جزء غذا محسوب می‌شود وقتی آب نباشد حیوان مجبور است مهاجرت کند، تکثیر طبیعی در صورت نبود آب انجام نمی‌شود و حتی ممکن است نوزادان حیوانات به خاطر نبود آب جان خود را از دست دهند، بیشتر نگاه ما این است که اداره آب منطقهای مجوز چشمه‌ها را برای آب روستایی صادر نکند و بررسی داشته باشد و در این کار به آنها کمک می‌کنیم چراکه خیلی از چشمه‌ها به صورت غیرمجاز به روستاها و ویلاهای خوش‌نشین‌ها منتقل شده‌اند.
برخی اعضای شورای روستاها در انتقال آب چشمه‌ها دخیل هستند
رئیس اداره محیط زیست سوادکوه با اعلام اینکه برخی از اعضای شوراهای روستایی در این انتقال دخیل هستند، خاطرنشان کرد: برخی اعضای شورای روستایی در انتقال آب چشمه به خوش‌نشین‌ها کمک می‌کنند چون کاری در روستا توسط آن خوش‌نشین انجام شده است، در روستایی برای ویلای شخصی که خارج از کشور زندگی می‌کند، شورای محل یک و نیم کیلومتر از دو طرف حوزه آبریز کنده‌کاری انجام و چشمه را با بتن مسدود تا آبرسانی به ویلای آن شخص انجام شود، پیگیری کردیم و صاحب ویلا گفت در خارج از کشور چنین اجازه‌‌ای داده نمی‌شود از شورا سئوال کردیم که چرا به محیط زیست برای ویلای این شخص آسیب زدید، جواب این بود که فرد به مسجد روستا کمک کرده است، البته بعد پیگیری لوله‌کشی را از بین بردیم و آب چشمه را رهاسازی کردیم.
رئیس محیط زیست سوادکوه و سوادکوه شمالی قدمت برخی از این چشمه‌ها را هزار ساله و چند صد ساله دانست و گفت: یک چشمه ممکن است قدمت هزار ساله و چند صد سال داشته باشد، وقتی آب چشمه از مسیری می‌گذرد پوشش گیاهی شکل می‌دهد وقتی چشمه بسته شود پوشش گیاهی هم از بین می‌رود و برخی گونه‌ها نیز ممکن است منقرض شوند، چشمه‌ها تامین کننده آب رودخانه‌ها هستند اما وقتی وارد روستا می‌شوند به شکل فاضلاب وارد رودخانه خواهند شد.
زنجیره حیاتوحش به چشمه‌ها وابسته است
رئیس اداره محیط زیست سوادکوه و سوادکوه شمالی با بیان اینکه زنجیره حیاتوحش به این چشمه‌ها وابسته است و آسیب به آبشخورها بر جمعیت گونه‌های جانوری تاثیر دارد، اظهار داشت: در اینجا راس هرم غذایی پلنگ است که نیاز دارد حیوانات دیگر را شکار کند، حیواناتی که نیاز به علف و آب دارند تا جمعیت‌شان به حدی برسد که این چرخه طبیعی وجود داشته باشد و زنجیره غذایی اتفاق بی‌افتد و حیوانات نیز امنیت و غذا را برای ماندن در زیستگاه اولویت دارند.
فلاحی با بیان اینکه در گذشته جمعیت کل و بز، مرال و شوکا، قوچ و میش در دوره‌ای خیلی کم بود و حیاتوحش نداشتیم اما زیستگاه وجود داشت و تلاش برای احیاء حیاتوحش در سوادکوه کردیم و این احیاء بر افزایش جمعیت پلنگ در سوادکوه تاثیر داشت، یادآور شد: با این وجود زیستگاه وجود داشت و تخریب نشده بود و با کمک تلاش کردیم و جمعیت حیاتوحش افزایش یافت و احیاء شد، وقتی گونه‌های علف‌خوار زیاد شد خود به خود جمعیت پلنگ در سوادکوه افزایش یافت.
پوشش گیاهی مناسب در افزایش جمعیت پلنگ نقش دارد
وی پوشش گیاهی مناسب برای افزایش گونه‌های جانوری صید پلنگ را در افزایش جمعیت این گونه و گردش چرخه شکار و شکارچی مهم دانست و افزود: گراز‌ها در هر دوره‌ای ممکن است 10 الی 12 زادآوری داشته باشند، حس قوی این حیوانات به گونه‌ای است که باتوجه به وضعیت غذا، خشک‌سالی و امنیت تعداد بچه‌های خود را تعیین می‌کنند که چند بچه به دنیا آورند، وقتی پوشش گیاهی مناسب و امنیت غذایی وجود داشته باشد تعداد بچه‌های بیشتری به دنیا می‌آورند، بچه سایر حیوانات نیز درصورت تامین غذا و پوشش گیاهی مناسب تلفات کمتری داشته و تعدادشان بیشتر می‌شود، وقتی جمعیت زیاد شود بحث شکار و شکارچی به خوبی در چرخه قرار می‌گیرد و باعث افزایش جمعیت پلنگ‌ها می‌شود.
این مسئول، ادامه داد: توله پلنگ‌ها با وضعیت غذایی مناسبی که داشته‌اند زنده مانده و جمعیت‌شان در سوادکوه زیاد شد هرچند گاهی حمله به دام را شاهد هستیم که البته سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ جمعیت پلنگ‌ها و جلوگیری از شکار این گونه جانوری، قراردادی با شرکت بیمه منعقد کرده که براساس آن دامداران می‌توانند خسارت پلنگ به دام‌هایشان را از طریق بیمه اقدام کنند.
فلاحی یادآور شد: در قانون خسارت صدمه پلنگ به دام را نداشتیم و تنها پرداخت صدمه‌های زیست محیطی درمورد زمین‌های کشاورزی و همچنین افراد بود اما سازمان با ایجاد قرارداد با شرکت بیمه صدمات ناشی از پلنگ به دام را نیز در نظر گرفته است البته برخی دام‌ها در زیستگاه پلنگ مورد حمله قرار می‌گیرند.
جمعیت پلنگ‌ها در سوادکوه چند برابر شد
رئیس اداره محیط زیست سوادکوه با بیان اینکه در حال حاضر جمعیت پلنگ‌ها در سوادکوه چند برابر گذشته است، اظهار داشت: جمعیت نسبت به سال‌های گذشته چند برابر شده است، پلنگ زیستگاه خاصی ندارد بدین معنا که در همه محیط‌های جنگلی، جلگه‌ای، صخره‌ای و کوهستانی می‌تواند قلمرو داشته باشد و باتوجه به اینکه در همه زیستگاه‌های پلنگ، گونه‌های علف‌خواری داریم که جمعیت‌شان افزایش یافته از این رو جمعیت پلنگ در سوادکوه زیاد شده است؛ درواقع باز هم موضوع غذا و آب مطرح است.
فلاحی با اشاره به این موضوع که فضای آبشخور می‌تواند بر جمعیت پلنگ تاثیرگذار باشد از این رو در مورد وضعیت چشمه‌های حیاتوحش باید موضوعات زیست‌محیطی رعایت شود، تصریح کرد: درخواست‌های زیادی به آب منطقهای برای گرفتن مجوز استفاده از چشمه‌ها شده و بسیاری از دعواها به دلیل بحث آب در بین روستاها وجود دارد البته نمی‌توان گفت روستا چراکه به شهرک‌هایی برای خوش‌نشین‌ها تبدیل شدند و بحث تولید در آنها مطرح نیست فقط محیطی برای استخر و خوش‌گذرانی شده است البته ما مخالف نیستیم اما اصول زیست محیطی باید رعایت شود.
وی، افزود: خیلی از این روستاها زیرپوشش آبفا شهرستان نیستند و استفاده بی‌رویه دارند، اگر آب را برای آنها سهمیه‌بندی کنند و به ازای مصرف پول بگیرند یک مقدار کمتر مصرف شود اما بی‌رویه و بی قید و بند استفاده می‌کنند.
فلاحی وجود برخی دامداری‌ها در مناطق کوهستانی را در جمعیت حیاتوحش از حیث استفاده از چشمه‌ها بی‌تاثیر ندانست و گفت: در فصل گرما حیاتوحش به چشمه‌ها احتیاج بیشتری دارند و جمعیت روستاها هم در فصل گرم افزایش می‌یابد، خیلی از دامداری‌های این مناطق که طرح خروج دام خورده‌اند باعث شده آبشخورها رهاسازی شود و در اختیار حیاتوحش قرار بگیرد، برخی از دامداری‌ها که توجیه اقتصادی ندارند به خصوص در مناطق بالادست کوهستانی با طرح خروج دام می‌توانند به حیاتوحش کمک کنند.
فلاحی، تصریح کرد: سوادکوه یکی از زیستگاه‌های مهم پلنگ در کشور محسوب می‌شود و در تمام نقاط آن از مناطق جلگه‌ای سوادکوه شمالی تا مناطق کوهستانی سوادکوه به صورت پراکنده جمعیت پلنگ‌ها را داریم.
به گزارش تسنیم، چشمه می‌جوشد و در مسیر جوشش خود پوششی سبز و غنی می‌پروراند تا گونه‌های جانوری را هم‌سفره جوشش خود از دل زمین کند اما انسان دست از طَمع برنمی‌دارد و این جریان روشن محیط زیست را تنها سهم زیستن خود می‌داند و این چرخه جدال همواره در حال تکرار شدن است؛ در این حال تکرار تقلای زیستی، نگاه به سمت حفظ حیاتوحش باشد تا غرش پلنگ ایرانی در چرخه طبیعی در قلمرو زیستی همواره شنیده شود.
انتهای پیام/
