Türkiye'nin Kazakistan Sınavı

Tesnim Haber Ajansı- Kazakistan'daki gerginlik ve şiddet olayları, başta Adalet ve Kalkınma Partisi liderleri olmak üzere Türk siyasi yetkililerinin tam anlamıyla dikkatini çekmiş ve önde gelen Türk yetkililer Kazak Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'i desteklemiştir.

Cumhurbaşkanı Tokayev, bugün (7 Ocak) terörle mücadele merkezi toplantısında yaptığı konuşmada ülkedeki son durum ve operasyonlara yönelik bilgi verdi. Tokayev, “Terörle mücadele operasyonu sürüyor. Güvenlik güçleri sıkı çalışıyor. Ülkenin tüm bölgelerinde anayasal düzen büyük ölçüde yeniden sağlandı. Bölge yetkilileri durumu kontrol ediyor. Ancak teröristler hala silah kullanıyor, vatandaşların mülkiyetine zarar veriyor. Bu nedenle teröristler tamamen etkisiz hale getirilene kadar terörle mücadele eylemleri sürdürülmeli” diye konuştu.

Kazakistan lideri, barış güçlerinin ülkesinde ‘belirli ve kısa bir süre için bulunacaklarını’ dile getirdi.

Türk medyasına göre, Kazak lider Tokayev ile görüşen Erdoğan, Türkiye'nin "dayanışma" içinde olduğu Kazakistan ile "her türlü teknik bilgi ve tecrübe paylaşımını" gerçekleştirmeye hazır olduğunu söyledi. Ancak Kazakistan hükümeti, Rusya'nın öncülüğünde kurulan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nün (KGAÖ) üyelerinden yardım aldı.

Türkiye, Kazakistan ve Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi

Geçtiğimiz yıllarda eski Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve ülkenin önemli politikacılarından Bağdat Amrevev, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi'nin kurulmasında büyük bir rol oynamış ve kurumun destekçisi ve öncüsü olmuştur. Dolayısıyla Kazakların siyasi hayatına her zamankinden daha fazla değer veren Türk hükümeti, Kazakistan'daki gelişmeleri yakından takip ediyor.

Geçtiğimiz günlerde Kazakistan'daki gelişmeler Türk basınında geniş yer buldu.

Türk medyasının Kazakistan'daki gerginliğe yönelik farklı tutumu, Türki Cumhuriyetler, Rus etkisinin gücü ve Ankara'nın rolü konusunda Türkiye'deki siyasi gruplar arasındaki derin anlaşmazlığı göstermektedir.

Ancak soru şu ki, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Kazakistan'a yardım etmeye hazır olduklarını açıklamasına rağmen, Kazakistan lideri Tokayev neden Rusya'ya başvuruyor? Bu soruya bu yazının ilerleyen bölümlerinde yanıt verilecektir.

Türk Cumhuriyetlerinin Tutumu

Türk Devletleri Teşkilatı, 3 Ekim 2009'da Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında kurulmuş olan uluslararası örgüttür. Önceleri Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi olan örgüt adı 2018'de Türk Keneşi adını almış ve son olarak 12 Kasım 2021 tarihinde adının Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirildiği duyurulmuştur.

Teşkilatın gözlemci üyeleri arasında ise Türkmenistan ve Macaristan bulunuyor.

Teşkilattan Kazakistan'da yaşanan gelişmelere ilişkin yapılan açıklamada, "Türk Devletleri Teşkilatı üye ülkeleri, Kazakistan’daki son olaylar ışığında, Kazakistan’da barış ve istikrara verdiğimiz önemi vurguluyor ve üye ülkemiz Kazakistan’la güçlü dayanışmamızı ifade ediyoruz." denildi.

Kazak halkının sağduyusu ve normale dönme arzusuna güvenlerini vurgulayan teşkilat üye ülkeleri, "Kazak yetkililerin barışçıl bir şekilde gerginliğin giderilmesi, düzen ve sükunetin yeniden tesis edilmesi kapasitesine sahip olduğuna inanıyoruz. Kazakistan hükümetine ve halkına ihtiyaç duyabilecekleri desteği vermeye hazır olduğumuzu beyan ediyoruz." ifadelerini kullandı.

Açıklamada ayrıca olaylarda hayatını kaybedenler için taziye, yaralılar için acil şifa mesajı da yer aldı.

Aksakal Binali Yıldırım’ı Kim Dinledi? 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 Kasım 2021'de İstanbul'da düzenlenen Türk Konseyi Devlet Başkanları 8. Zirvesi’nde yaptığı konuşmada Binali Yıldırım’ı Türkiye’nin Aksakalı olarak atadığını açıklamıştı.

Aksakal terimi TDK’de bir meslekte yaşça, kıdemce ileride ve yetenek bakımından üstün niteliğe sahip olan kimse, duayen gibi anlamlar taşıyor.

Bununla birlikte, Aksakal, Türkiye dışındaki Türk ülkelerinde bilge kişi, insanlara yol gösteren, bilgelik ve hikmet sahibi kimse anlamının ötesinde bir siyasi figür olarak da dikkat çekiyor. Türk Konseyi'nin bünyesinde de bu yüzden daimi danışma organı olan Aksakallar Heyeti oluşturuldu ve her ülkenin bu yapıda bir kişi ile temsil edilmesi kararlaştırıldı.

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Aksakallar Heyeti Başkanı ve AKP Genel Başkanvekili Binali Yıldırım Kazakistan'da 5 gündür devam eden protestoların ardından açıklama yaptı.

Aksakal Binali Yıldırım, konu hakkında sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, "Kazakistan’da bugünlerde yaşanan olayların ülkenin barış ve istikrarına zarar vermeyecek şekilde sonlanması en önemli beklentimizdir. Türk Devletleri Teşkilatı Aksakalları olarak kardeş Kazakistan ile güçlü dayanışmamızı belirtmek isteriz. Ülkede hayatın normale dönmesi hususunda her türlü katkıyı yapmaya hazır olduğumuzu belirtir, olaylarda hayatını kaybeden kardeşlerimize Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar dileriz" ifadelerini kullandı.

Yıldırım'ın örgütün aksakalı olarak atanması Erdoğan'ın akıllıca bir hamlesiydi. Daha önce de kıdemeli bir Kazak diplomatı olan (Kazakistan'ın İran ve birkaç Arap ülkesinin eski büyükelçisi) Bağdat Amrevev'i genel sekreter olarak görevlendirmişti.

Dağlık Karabağ'daki olaylardan sonra, Türk Devletleri Teşkilatı önemli hale geldi. Bu yüzden Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendine yakın olan Binali Yıldırım'ı örgüte aksakalı olarak atadı. Böylece dengeyi Türkiye lehine çevirmeye çalıştı.

Fakat mesele şu ki, Azerbaycan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Macaristan gibi ülkeler Kazakistan'daki gelişmelere çok ilgilenmedi ve bu sefer de Putin'ın tüm imkanlarından yararlandığı gözüküyor. Kazakistan’daki olaylar Rusya denilen bir süper güç söz konusu olduğunda, başkalarının yorum yapmasına yer olmadığını gösterdi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk Cumhuriyetleri liderleri ile telefonda Kazakistan'daki son gelişmeleri görüştü. Ancak kanıtlar, Türk devletlerinin en azından şu anda böylesi durumlarda  baş aktör konumunda olmayacağını gösteri.

Son birkaç gündeki olaylara genel bir bakış, Kazakistan sahasının Dağlık Karabağ'dan çok farklı olduğunu ve Ankara'nın bu alanda pek bir şey yapamayacağını gösterdi.

Kazakistan'da yaşanan son gelişmelerde Rusya'nın etkin rolü, "Türk Devletleri Teşkilatı"nın güçlü ve etkili bir bölgesel teşkilat olma yönünde kat etmesi gereken uzun bir yolu olduğunu göstermektedir.