İngiltere, Almanya ve Fransa’dan BMGK’ya İran Karşıtı Mektup

Tesnim Haber Ajansı- İngiltere, Almanya ve Fransa BM Güvenlik Konseyi'ne Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan İran nükleer anlaşmasına ilişkin bir mektup gönderdi.

 İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan Avrupa Troykası mektubunda, İran’ı “Tetik Mekanizması” olarak bilinen mekanizmayı işletmekle tehdit etmediler ancak KOEP anlaşmasının onaylanması için çıkarılan 2231 sayılı kararın süresinin 18 Ekim 2025'te sona ereceğini kaydettiler.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) birkaç hafta önceki raporuna atıfta bulunan Avrupa Troykası’nın 3 Haziran tarihli mektubunda, İran'ın uranyum üretimi de dahil olmak üzere çeşitli tedbirlerle KOEP anlaşmasını ihlal ettiği iddia edildi.

Bu arada  İran'ın Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi dün, üç Avrupa ülkesinin İran'a yönelik iddialarını reddederek, bu ülkelerin anlaşmanın mevcut durumun ana sebebini bilinçli olarak görmezden geliklerini söyledi.

Söz konusu mektubun bir bölümünde, şunlar ileri sürüldü: "İran'ın nükleer gerilimleri KOEP anlaşmasının geçersiz olmasına ve nükleer silahların yayılmasını önleme değerinin azalmasına neden oldu."

Reuters’in Batılı diplomatlara dayandırdığı haberinde, Avrupa Troykası'nın, BM Güvenlik Konseyi'nde İran üzerindeki baskıyı artırmaya çalıştığı  ve Tetik Mekanizması kullanma yoluyla İran'a yönelik BM yaptırımları geri getirme yetkileri tükenmeden önce siyasi çözüm bulmak için zaman kazanmak istediği belirtildi.

Bu bağlamda Silah Kontrol Derneği'nden (ACA) Daryl Kimball, diplomatik çözüme ulaşmanın hâlâ mümkün olduğunu belirterek, bu mektubun İran'a karşı Tetik Mekanizmasının işletilmesi için zemin hazırlayabileceğini söyledi.

Daryl Kimball, “Avrupa Troykası'nın, BM yaptırımlarının otomatik geri dönüş mekanizmasının sona erme tarihi olan Ekim 2025'e atıfta bulunması onların sadece İran'a karşı yaptırımların bir noktada geri dönmesi için yasal zemini sağlamaya çalıştıkları anlamına geliyor.

Buna rağmen böyle bir seçenek, özellikle ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesi göz önüne alındığında, muhtemelen İran'ı işbirliğine sevk etmeyecek, ancak Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'ndan (NPT) çekilmesi de dahil olmak üzere gerilimlerin artmasına yol açacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan İran İslam Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler Büyükelçisi ve Daimi Temsilcisi Emir Said İrevani’nin dün BM Güvenlik Konseyi dönem başkanı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres'e yazdığı mektupta, Tahran'ın, ABD'nin tek taraflı olarak anlaşmadan çekilmesine yanıt olarak nükleer anlaşmaların 26. ve 36. maddeleri uyarınca düzeltici tedbir alma kararının doğal haklarına tamamen uygun olduğu belirtildi.

İrevani, ABD'nin yasadışı bir şekilde çekilmesinden ve üç Avrupa ülkesinin yaptırımları kaldırma yükümlülüklerini yerine getirmemesinden tam bir yıl sonra İran'ın böyle bir karar aldığını ve KOEP kapsamında karşılıklı yükümlülükler ve çıkarlar arasındaki dengenin yeniden sağlanmasını amaçladığını kaydetti.

Avrupa Troykası’nın, İran İslam Cumhuriyeti'ni nükleer anlaşmanın yükümlülüklerine uymamakla suçlarken, mevcut esas durumu kasıtlı olarak görmezden geldiği kaydedilen mektupta, “Avrupa Troykası’nın KOEP anlaşmasındaki taahhütlerine tutarlı bir şekilde bağlı kaldığı iddiası yanlıştır. Tam tersine, üç Avrupa ülkesi anlaşmanın Ek V'in 20. maddesine göre yükümlülüklerini defalarca yerine getirmede başarısız oldu. Bu önemli uyumsuzluk halen devam etmektedir.” ifadesine yer verildi.

İran İslam Cumhuriyeti’nin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile sağlanan anlaşmalara bağlı olduğu ve kurunla işbilriğinin devam ettiği vurgulanan mektupta, “İran bugüne kadar Ajansın en sağlam doğrulama ve izleme faaliyetlerine tabi tutuldu.” denildi.

Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) nedir?

İran nükleer anlaşması olarak da bilinen Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) 2015 yılında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi (İngiltere, ABD, Çin, Fransa, Rusya) ile Almanya ve İran arasında imzalanmıştı.

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018'de ülkesini tek taraflı olarak anlaşmadan çekmesinin ardından İran'a yönelik ekonomik yaptırımlar tekrar uygulamaya konulmuştu. Bunun üzerine Tahran yönetimi nükleer faaliyetlerine aşamalı olarak geri dönmüştü.