İrevani: İran, Afganistan'la etkileşim girişiminde bulunmaya kararlı

Tesnim Haber Ajansı - İran İslam Cumhuriyeti'nin Birleşmiş Milletler nezdindeki büyükelçisi ve daimi temsilcisi Emir Said Irevani, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Afganistan'ın durumuna ilişkin brifing oturumunda şunları vurguladı: Afganistan'ın sorunları ciddidir ancak güven inşa etme ve istikrarı güçlendirmeye yönelik koordineli ve adım adım bir yaklaşımla bunların üstesinden gelinebilir. İran, Afganistan'ın siyasi, ekonomik ve sosyal olarak yeniden inşasını desteklemeye, halkı için daha parlak bir gelecek sağlamaya ve bölgesel barış ve güvenliği desteklemeye kararlıdır.

İrevani'nin konuşmasının tam metni şöyle:

Sayın Başkan,

Afganistan Özel Temsilcisi Sayın Otunbayeva'ya ve İnsani İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Sayın Tom Fletcher'a raporları için teşekkür ederiz. Ayrıca raporu için Ekvador ve Büyükelçi Andres Montalvo Sosa'ya da teşekkürlerimi arz ederim. Bayan Roya Mehbub'un raporunu dikkatle dinledik. Genel Sekreter'in Afganistan'ın karşı karşıya olduğu çok sayıda zorluğu vurgulayan son raporuna (S/2024/876) da dikkat çekildi.

Aşağıdaki noktaları vurgulamak isterim:

1. Fiili yetkililerin görevi devralmasının üzerinden üç yılı aşkın bir süre geçtikten sonra Afganistan, başta insani kriz olmak üzere hâlâ derin zorluklarla karşı karşıyadır. 2024 yılında ise 23,7 milyon kişinin hâlâ yardıma ihtiyacı olacağı tahmin ediliyor. Genel Sekreter'in raporuna göre, 11 Kasım itibarıyla 3,06 milyar dolarlık insani yardım programının yalnızca yüzde 37,5'i finanse edildi. Yardım kesintileri, büyük fon eksiklikleri ve kadın yardım çalışanlarına yönelik kısıtlamalar krizi daha da kötüleştirdi ve kadınları ve çocukları daha büyük risk altına soktu. Uluslararası toplumun daha fazla acı çekmesini önlemek için etkili önlemler alması gerekiyor. İnsani yardım tarafsız, koşulsuz ve siyasallaşmadan uzak olmalıdır. Afganistan'ın dondurulmuş varlıkları da serbest bırakılmalı ve yaptırımlar ekonomik yeniden yapılanma çabalarını engellememelidir. Aksi takdirde milyonlarca insanın krizi derinleşecek ve Afganistan'ın geleceği tehlikeye girecektir.

2. Afganistan'ın güvenlik durumu hâlâ kritiktir. IŞİD Horasan, el-Kaide ve bağlantılı gruplar Afganistan'ın ve bölgenin istikrarı için ciddi bir tehdit oluşturuyor. Dün Kabil'de meydana gelen ve Mülteci İşleri Bakanı Sayın Halil el-Rahman Hakkani ve diğer birçok kişinin ölümüne yol açan terörist patlama, fiili yetkililerin bile terör tehlikesinden güvende olmadığının önemli bir hatırlatıcısıdır.

Şii ve Hazara topluluklarına yönelik saldırılardaki artış, artan aşırılıkçı şiddetin göstergesidir. İran bu eylemleri kınıyor ve fiili yetkililerden yükümlülüklerini yerine getirmelerini, terör ağlarına karşı etkili bir şekilde mücadele etmelerini ve tüm insanları korumalarını talep ediyor. Ayrıca sentetik opioid üretimi ve uyuşturucu ticaretindeki artış da acil önlem alınmasını gerektirmektedir.

İran, Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suçla mücadele Ofisi'nin narkotikle uğraşan kişilere gelir, gelişmiş tarımsal uygulamalar ve temel hizmetler sağlayan programlarını desteklemektedir.

3. Bir komşu olarak İran, özellikle ABD'nin 2020'de pervasızca geri çekilmesinden sonra, Afgan krizinin yükünden orantısız bir pay aldı. Altı milyondan fazla Afgan İran'a sığındı ve bu da sınırlı kaynaklarımız üzerinde büyük baskı yarattı. İran, ihtiyaçlarını karşılamak için yılda 10 milyar dolardan fazla para harcıyor ancak bu sefer uluslararası toplumdan yeterli desteği alamadı.

İran ve Pakistan gibi ülkeler sürekli yardıma ihtiyaç duyarken, çabalar Afganistan'ın mültecilerin geri dönüşünü sağlayacak barınma, iş ve temel hizmetleri sağlama kapasitesinin güçlendirilmesine odaklanmalıdır.

4. Afganistan'da uzun vadeli barış ve istikrar için kanunları milletin temsilcileri tarafından hazırlanan kapsayıcı bir hükümetin kurulması gereklidir. Böyle bir hükümet temel zorlukların üstesinden gelebilir, çatışmaların yeniden başlamasını önleyebilir ve komşu ülkelere mülteci akışını engelleyebilir.

5. Acil zorlukların üstesinden gelmek için Afganistan’ın fiili yetkilileriyle sürekli ve koordineli uluslararası etkileşimin gerekliliğini vurguluyoruz. Bu bağlamda Doha süreci önemli bir platform görevi görüyor. İran, narkotik ve özel sektörle ilgili çalışma gruplarının oluşturulmasını sağlayan Doha toplantısının son sonuçlarını memnuniyetle karşılıyor.

İran, 28 Kasım 2024'te düzenlenen narkotik çalışma grubunun ilk toplantısında aktif rol aldı ve Afganistan'ın zorluklarıyla başa çıkmak ve kalkınmasını desteklemek için özel sektörün yeni kurulacak çalışma grubunda işbirliği yapmaya hazır. İran, Özel Temsilcinin görevlerini yerine getirmesini destekliyor ve UNAMA ofisini barış ve istikrarı teşvik etmeye yönelik uluslararası çabalar için önemli bir mekanizma olarak görüyor.

6. İran, komşu bakanlar düzeyinde toplantılar, bölgesel temas grupları ve Moskova formatı da dahil olmak üzere, Afganistan'la aktif diyaloğu ve katılımı teşvik etmeye yönelik bölgesel girişimlere kararlıdır. İran, Afgan yetkililerle ilişkileri derinleştirmek ve bölgesel istikrarı desteklemek amacıyla 27 Eylül'de New York'ta Çin, Pakistan ve Rusya ile üçüncü dörtlü dışişleri bakanları toplantısına ev sahipliği yaptı.

Bu toplantının ortak bildirisinde Afganistan'ın egemenlik ve bağımsızlığına verilen destek teyit edilmiş, kapsayıcı yönetimin önemi ve terörle ilgili endişeler vurgulanmıştır. Ayrıca kadınların ve kız çocuklarının eğitime, ekonomik fırsatlara ve kamusal hayata aktif katılımına erişiminin sağlanması gerektiğini vurguladı.

7. Afganistan'ın sorunları ciddidir, ancak güven inşa etme ve istikrarı güçlendirme konusunda koordineli ve adım adım ilerleyen bir yaklaşımla bunların üstesinden gelinebilir. İran, Afganistan'ın siyasi, ekonomik ve sosyal yeniden inşasını desteklemeye, halkı için daha parlak bir gelecek sağlamaya ve bölgesel barış ve güvenliği desteklemeye kararlıdır. Uzun süren işgali ve ani geri çekilmesiyle Afganistan'ı krize sokan Batılı ülkeler, ülkenin yeniden inşa çabalarına anlamlı katkıda bulunmakla yükümlüdür.