یادداشت تسنیم| چرا ترکمنستان با ترکمن‌های ایران همدردی نکرد؟
به رغم آن که ترکمنصحرای ایران طی روزهای نخست سال ۹۸ درگیر سیل بود، رئیس‌جمهور ترکمنستان که پیش از این برای ژاپن، هند و ایتالیا پیام‌های همدردی فرستاده بود، از ارسال پیام خودداری کرده و تنها وزارت خارجه ترکمنستان با تاخیر به ارسال یادداشتی بسنده کرد
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کشور ترکمنستان با بیش از 5 میلیون نفر جمعیت در مجاورت ترکمنصحرای ایران واقع شده است. این پیوستگی قومیتی منجر به شکل‌گیری اشتراکات فرهنگی، زبانی و حتی تاریخی بسیاری میان دو کشور شده است. شاید بارزترین وجهه این اشتراکات را بتوان در شخصیت مختومقلی فراغی، شاعر ملی ترکمنستان مشاهده کرد. مزار وی در آق‌توقای، در شمال استان گلستان قرار دارد و همه ساله مراسم بزرگداشت این شاعر ترکمن در زادگاهش با حضور چهره‌ها و شخصیت‌هایی از دو کشور برگزار می‌شود.
با این حال از زمان روی کار آمدن قربانقلی بردی‌محمداف در سال 2007، نخستین چالش‌های سیاسی میان دو کشور به وجود آمد. کاهش مناسبات سیاسی و افزایش روابط ترکمنستان با رژیم صهیونیستی که منجر به بازگشایی سفارت این رژیم کودک‌کش در عشق‌آباد در سال 2009 گردید، شاخص‌ترین مصادیق این روند بود. با این حال آنچه بیش از دیگر موارد موجب شگفتی تحلیل‌گران و ناظران منطقه بود، بحران زمستان سال 1386 در استان گلستان بود. درست زمانی که موج سرمای بی‌سابقه‌ای وارد ترکمنصحرای ایران شد، دولت ترکمنستان به بهانه برخی اختلافات سیاسی و اقتصادی صادرات گاز به استان گلستان را قطع کرد تا بحران ترکمنصحرا تشدید شود.
این در حالی بود که صفرمراد نیازاف که به ترکمن‌باشی (رهبر ترکمن‌ها) معروف است، در سفرهای خود به ترکمنصحرای ایران بارها بر اشتراکات تاکید کرده و حتی خطاب به ترکمن‌های ایران تصریح نموده بود که «شما یک مردم متعلق به دو کشور هستید» و باید برای پیشرفت یکدیگر تلاش کنید. سفیر ترکمنستان نیز در سفرهای پی‌در‌پی به استان گلستان که به بهانه‌های مختلف صورت می‌گیرد، بارها بر اشتراکات فرهنگی، زبانی و قومی تاکید کرده بود. اما گویا این اظهارات صرفا برای روزهای خوشی است و در مواقع سختی‌ها خبری از برادری نیست!
سیل استان گلستان که از اواخر سال 97 و روزهای نخستین سال 98 در مناطق ترکمن‌نشین همچون گنبدکاووس، آق‌قلا و گمیشان موجب وارد آمدن خسارت‌های فراوانی به مردم ترکمنِ این منطقه گردید، آزمون محک دیگری برای دولت ترکمنستان بود. با این حال با وجود آن که بیش از 10 روز از سیل در ترکمنصحرای ایران می‌گذشت، اما خبری از ابراز همدردی دولت ترکمنستان نبود. در این بازه کشورهای بسیاری از آلمان تا ترکیه برای کمک‌رسانی اعلام آمادگی کرده و حتی باشگاه‌های فوتبالی نظیر آ.اس روم نیز پیام همدردی ارسال کردند. اما چشم مردم ترکمنصحرا که به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند، چهره ادبی آن‌ها مختومقلی فراغی است و تحولات ترکمنستان را نیز با جدیت دنبال می‌کنند، به کشور برادر و همسایه که به لحاظ جغرافیایی نزدیک‌ترین منطقه -حتی نزدیک‌تر از استان‌های همجوار استان گلستان بود- منتظر ماند. نه‌تنها کمکی ارسال نشد، بلکه حتی ابراز همدردی نمادین هم صورت نگرفت.
در نهایت در تاریخ 7 فروردین، پس از افزایش گستره سیل و بحران به سطح ملی با وقایع شیراز و در پی آن خوزستان و لرستان و ... بود که دولت ترکمنستان طی یادداشتی به وزارت امور خارجه، پیام همدردی خود را ابراز نمود که در آن هیچ اشاره‌ای به بحران ترکمنصحرا در ایران نشده بود.
البته در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کرد که دولت جمهوری اسلامی ایران به هیچ یک از این کمک‌ها و پیام‌های نمادین نیازی مبرم نداشته و با بسیج مردم، دولت و نیروهای مسلح شاهد ظهور جلوه‌هایی فوق‌العاده بودیم. اما مردم ترکمنصحرای ایران که به خوبی از نگاه‌های برادران و خویشاوندان (اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با قربانقلی بردی‌محمداف در سال 94 که در اقدامی بی‌سابقه، ترکمنستان را کشوری خویشاوند مورد خطاب قرار داده بودند) خود آگاه بودند، انتظارات بیشتری از ترکمنستان داشتند.
از سوی دیگر در سیل سال گذشته ترکمنستان شاهد آن بودیم در حالی که دولت و رسانه‌های دولتی ترکمنستان تا 6 روز وقوع سیل را کتمان می‌کردند، نیروهای هلال احمر جمهوری اسلامی ایران سریعا به یاری مردم ترکمنستان شتافته و در عملیات جست‌و‌جو و نجات این کشور حضور فعالی داشت. در بازه‌های دیگر نیز استان‌های گلستان و خراسان شمالی در سریع‌ترین زمان ممکن به یاری برادران ترکمنستانی خود شتافته بودند.
نکته قابل توجه دیگر در پیام دولت ترکمنستان نوع پیام ارسالی بود. در حالی که در پیام‌های دیگر معمولا رئیس‌جمهور ترکمنستان نویسنده پیام بود، در پیام ارسالی به کشورمان وزارت امور خارجه ترکمنستان ابراز همدردی نموده بود. در پیام به سیل‌زدگان هندوستان در آگوست 2017، سیل و لغزش زمین در جولای 2017 و سقوط پل در ایتالیا در آگوست 2018 همگی پیام‌ها از سوی رئیس‌جمهور ترکمنستان صادر شده بود. این در حالی است که سطح بحران‌های مذکور و تلفاتی مالی و جانی آن‌ها به مراتب کمتر از سیل ترکمنصحرا بوده و در هیچ کدام از آن بحران‌ها مردم ترکمن حضور نداشته و تلفاتی به آن‌ها وارد نشده بود.
نکته قابل توجه دیگر عدم پوشش رسانه‌ای این مساله از سوی رسانه‌های دولتی ترکمنستان است. در حالی که یادداشت‌های رئیس‌جمهوری این کشور همگی در خبرگزاری ملی (http://tdh.gov.tm) منتشر شده بود، خبری از انتشار پیام یادداشت وزارت خارجه به جمهوری اسلامی ایران در این وب‌سایت منتشر نشد. در همین بازه خبر رویداد فرهنگی مشترک دو کشور در باجگیران و هودان تنها خبر مربوط به ایران در این خبرگزاری است.
البته به این نکته نیز باید اشاره نمود در قضیه زلزله استان کرمانشاه در سال گذشته، دولت ترکمنستان یک کامیون کمک‌های بشردوستانه برای زلزله‌زدگان کشورمان ارسال کرده بود.
به هر ترتیب مشخص نیست آیا مشاوران داخلی ترکمنستان به دولتمردان این کشور خوب مشاوره نمی دهند و یا اینکه جدا و رسما، حاکمان این کشور با ترکمن های ایران سر ناسازی و ناسازگاری دارند. برخی نیز امروز در ترکمنصحرای ایران خدا را شکر می‌کنند که در این وضعیت سیلاب، دولت ترکمنستان گاز و برق را مجددا قطع نکرده است تا فشارها مضاعف شود!
بهر حال ما ترکمن‌ها همیشه به یاد داریم که «قیامت گون، قونگشی دان!» (روز قیامت، همسایه به داد همسایه خواهد رسید). خواه مسئولان ترکمنستان نیز این ضرب المثل معروف ترکمنی را به یاد داشته یا به فراموشی سپرده باشند.
بهرام ایری
فعال اجتماعی ترکمن
انتهای پیام/
