آداب و رسوم ماه رمضان در کردستان|از مراسم «آشتی‌کنان» تا کولیره‌های به نخ کشیده‌شده و «چیشتی مجیور» در عید فطر
زیبایی ماه میهمانی خدا به آداب و رسومی است که از قدیمی‌ها برایمان به جا مانده، رسومی که همدلی، قناعت و با هم بودن را بیشتر به یادمان می‌آورد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، ماه مبارک رمضان، نهمین ماه از ماه‌های قمری و عزیزترین ماه سال در باور مسلمانان است چرا که رمضان ماه میهمانی خدا، بهار قرآن، ماه عبادت، ماه رحمت و برکت، ماه دوری جستن از گناه و ماه پذیرش توبه و تقرب به درگاه معبود است.
مردم هر گوشه‌ای از این هستی پهناور، گذشته از انجام فرائض مذهبی ویژه رمضان، آداب و سنن خاصی را در این ماه انجام می‌دهند که برپایی این آداب و رسوم ویژه در استانها و مناطق مختلف کشور به نوعی وابسته به تاریخ، فرهنگ و سنت مردمان آن منطقه است.
مردم استان کردستان نیز که به مردمانی مهمان‌نواز، ساده‌زیست و متدین در کشور زبانزد عام و خاص هستند، به لحاظ فراوانی آداب و سنن، دارای فرهنگی بسیار غنی بوده و به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی، تقریباً برای هر مناسبتی، مراسمات خاص خود را دارند.
غالب مردم استان کردستان مسلمانان شافعی مذهب بوده و براساس باور مذهبی خود جهت آمادگی بیشتر برای ادای فرائض ماه رمضان، بیشتر آنها چند روز آخر ماه شعبان را روزه گرفته و این عمل را نوعی خوشامدگویی به رمضان می‌دانند و با نظافت و خانه تکانی به استقبال ماه مهمانی خدواند می‌روند.
مطابق فقه شافعی در منطقه کردستان باید یک نفر معتمد هلال ماه را رویت کرده و بعد از رویت و اجازه مجتهد با خواندن «مرحبا مرحبا یا شهر رمضان، مرحبا مرحبا یا شهر تسبیح و التهلیل و تلاوت القرآن مرحبا، مرحبا مرحبا یا شهر الخیر و البرکت و الاحسان مرحبا» آغاز ماه رمضان را به مردم اعلام کند؛ مطابق این سنت دیرین خواندن مرحبا تا 15 روز اول ماه رمضان انجام شده و از شب شانزدهم در این دعا به جای «مرحبا»، «الوداع» به کار می‌رود.
نقل است که در زمان‌های بسیار دور برای اعلام آغاز رمضان از دهل و سرنا استفاده می‌شد و در برخی موارد نیز توپی به تپه‌های اطراف هر شهر شلیک می‌شد که هم‌اکنون همه آن آداب و رسوم جالب به فراموشی و محور شده است.
در مساجد کردستان بعد از نماز عصر، ماموستاها سخنرانی مذهبی می‌کنند و بیشتر موضوعات آن مسائل مذهبی و غالباً در مورد روزه و آداب رمضان است؛ از دیگر رسوم این ماه در دیار وحدت و یکدلی، خواندن نمازی است به نام «نماز تراویح»، تعداد رکعات این نماز که بعد از نماز عشاء در مساجد به جماعت اقامه می‌شود ثابت نیست و بستگی به امام جماعت دارد اما وجه اشتراک آن فرد بودن این رکعات بوده، بدین‌گونه که در مسجدی که 11 رکعت نماز تراویح خوانده می‌شود نمازگزاران پشت سر امام جماعت دو رکعت نماز می‌گذارند بعد سلام نماز را داده و دو رکعت دیگر، این شیوه تا دو رکعت پنجم ادامه می‌یابد، اما نماز آخر تک رکعتی بوده و به آن «وتر» می‌گویند.
البته در بعضی از مساجد نماز تراویح تا 23 رکعت نیز خوانده می‌شود، بعد نماز هم اگر فرصتی باشد سخنرانی نیز انجام می‌شود.
از بیدار کردن همسایه‌ها در هنگام سحر تا طعام دادن نیازمندان در سنندج
یکی از سنت‌های حسنه مردم شهر سنندج در استان کردستان پیش از آغاز ماه مبارک رمضان برگزاری مراسم آشتی‌کنان است و ریش‌سفیدان هر محله بنا بر رسمی کهن، افرادی را که در محله باهم کدورت دارند به خانه خود دعوت می‌کنند.
در این مراسم کسانی که با هم کدورت دارند بدون آنکه از دعوت همدیگر اطلاع داشته باشند برای نوشیدن چای به خانه ریش سفید محل دعوت می‌شوند و پس از اطلاع از موضوع به احترام بزرگ‌ترهایی که در آنجا حضور دارند باهم روبوسی و آشتی کرده و کدورت‌ها را کنار می‌گذارند.
از دیگر رسم و رسومات مردمان متدین سنندج در ماه مبارک رمضان، می‌توان به «بیدار کردن همسایه‌ها در هنگام سحر، کمک کردن و اطعام نیازمندان و غذا دادن به همسایه، پخش غذای نذری، غبارروبی و نظافت مساجد و برگزاری مراسم جزء خوانی و ختم قرآن کریم در جمع‌های خانوادگی» اشاره کرد، رسمی که از گذشته‌های دور در میان مردم این دیار وجود داشته و دارد.
پخش نان محلی «کولیره» در سقز
از گذشته‌های دور تاکنون ساکنان شهر سقز در استان کردستان با دعوت از همسایگان و فامیل در ماه رمضان سفره‌های رنگین افطاری پهن کرده و تلاش می‌کنند در این کار از همدیگر پیشی بگیرند، زنان سقزی با تدارک گسترده برای این ماه مبارک در ساعات مختلف روز با پخت غذاهای سالم و مقوی حال و هوای خاصی به ماه رمضان در این شهر می‌بخشند.
همچنین مردم این دیار طبق آیینی دیرینه به پخت نوعی نان برای شب بیست و هفتم ماه مبارک که به آن «کولیره» می‌گویند مشغول شده و بعد از پخت، آن را بین همسایگان و اهالی محل تقسیم می‌کنند.
پخت نان‌های محلی «برساق»، «نان تاوه‌ای» «کولیره ناسکه» با داشتن سال‌ها قدمت هنوز هم، برکت سفره افطار و سحر مردم مناطق کُردنشین است.
برگزاری محافل قرآنی برای کودکان در قروه
مردم شهرستان قروه به‌منظور بهره‌مندی هرچه بیشتر از فیوضات ماه مبارک رمضان، محافل انس با قرآن را هر سال پررنگ‌تر از دیگر مناطق کردستان در این شهرستان برگزار می‌کنند.
کلاس‌های قرآنی در قروه با حضور اساتید قرآن، مبلغان دینی و مسلمانان روزه‌دار در ماه رمضان و در تمامی مساجد، تکایا و حسینیه‌های این شهر برپا می‌شود.
بازگو کردن قصه‌های قرآنی برای کودکان در قروه یکی دیگر از آئین‌های مردم این گوشه از کردستان در ماه رمضان است؛ بزرگترها در هر خانواده هر روز قبل از افطار یک حدیث و یک حکایت برای کودکان و نوجوانان تعریف می‌کنند و این رسم از گذشته‌های دور در میان مردم این دیار مرسوم بوده است.
دعاخوانی ریش‌سفیدان بیجاری در هنگام سحر
مسلمان یکدل شیعه و سنی که در روستاهای منطقه بیجار زندگی می‌کنند همانند مردمان دیگر مناطق کردستان آداب و رسوم ویژه‌ای در ماه مبارک رمضان دارند.
دعا خوانی هنگام سحر ریش‌سفیدان از آئین‌ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در منطقه بیجار است؛ در روستاهای این منطقه بر اساس سنت دیرینه هنگام سحر، صدای دعاخوانی ریش‌سفیدان به گوش می‌رسد که با خواندن ادعیه ویژه اقدام به بیدار کردن مردم می‌کنند.
در آئین دعاخوانی، ریش سفیدان پیش از آغاز سحر از خواب بیدار شده و با رفتن به پشت بام منازل خود با صدای بلند دعا خوانده و با این کار مردم روستا را از فرا رسیدن سحر آگاه می‌کنند.
آداب و رسوم فراموش‌شده مردم کامیاران در ماه مبارک رمضان
مردم متدین شهرستان کامیاران در استقبال از ماه مبارک رمضان، چند روز قبل از آغاز این ماه به مساجد رفته و اقدام به تمیز و پاک کردن این مکان مقدس و خرید اقلام لازم برای میزبانی در ماه مبارک می‌کنند.
با رویت هلال ماه رمضان، مساجد شهرستان مملو از اقشار مختلف مردم از تمامی سنین برای انجام فرایض الهی مانند، برپایی نماز سنت تراویح و وتر و در پی آن قرائت قرآن و نماز و ذکر و سرودن اشعاری در وصف نبی مکرم اسلام شده و مسلمانان شیعه و سنی در کنار هم به برپایی آئین‌های ویژه ماه رمضان می‌پردازند.
از دیگر سنت‌ها و آئین‌های ویژه ماه مبارک رمضان علاوه بر برپایی هر شبه نماز سنت ویژه این ماه، مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان است که مصادف با لیالی قدر برگزار می‌شود؛ مردم مومن شهرستان کامیاران تمام 10 شب آخر ماه رمضان را در مساجد و تکایا تا اذان صبح به تلاوت قرآن و نماز و ذکر و طلب عفو بخشش از خداوند می‌پردازند.
اکثر بانوان مومن کامیارانی نیز به میمنت این ایام مبارک و پیروی از آداب گذشتگان اقدام به پخت و توزیع شیرینی و شکلات و به‌ویژه توزیع کلوچه‌های محلی در میان نمازگزاران و اقوام و همسایگان می‌کنند.
همچنین بانوان شهرستان کامیاران در قدیم در کیسه «نمک خوراکی» نگهداری می‌کردند و با آغاز ماه رمضان کلوچه‌های کوچک به اندازه دو انگشت دست و البته یک اندازه درست و آنها را با نخ به هم وصل می‌کردند و به کیسه نمک می‌آویختند به این نیت که خیر و برکت این ماه مبارک به اموالشان برسد؛ این کلوچه‌ها باید تا اتمام ماه رمضان همچنان بر روی این کیسه آویزان می‌ماند و برای تمام غذاها از نمک داخل این کیسه استفاده می‌شد.
از دیگر آداب فراموش شده که مهر و عطوفت خاصی را در میان مردم ایجاد می‌کرد این بود که اکثر مردم با هم در روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌های خود می‌رفتند و با استفاده از آینه برای اینکه مستقیم به خورشید نگاه نکنند، تلاش می‌کردند که هلال ماه را رویت کنند و اگر موفق می‌شدند یک نفر به عنوان نقاره‌چی با استفاده از دف به مکان بلندی می‌رفت و نوای مخصوص رسیدن ماه رمضان را سر می‌داد و بعد در داخل کوچه‌ها به خواندن این نوا در کنار دف‌نوازی می‌پرداخت؛ البته این حرکت در شب 29 ماه رمضان هم برای تعیین روز جشن رمضان صورت می‌گرفت.
نکته قابل توجه در این مناطق عشق و ارادت ویژه اهل سنت به اهل بیت رسول‌الله(ص) به‌ویژه امیرالمؤمنین علی(ع) است که در همین راستا نیز تکایایی برای ابراز ارادت ویژه به حضرت علی(ع) و خاندان رسول‌الله(ص) توسط خود مردم ساخته شده و هر ساله صدها هزار زائر از مناطق مختلف برای حضور در مناسک و آئین‌های دراویش قادریه به روستاهای شهرستان کامیاران مسافرت می‌کنند.
«چیشتی مجیور» آئین ویژه مردم دیواندره در عید فطر
در شهرستان دیواندره استان کردستان نیز با حلول ماه رمضان آداب و سنن ویژه‌ای برپا می‌شود که می‌توان به پیشقدم شدن ریش‌سفیدان روستاها برای حلالیت‌طلبی از دیگر اهالی روستا و رفع کدورت‌ها، ادعیه‌خوانی و برپایی نماز تراویح و نماز وتر در شب‌های این ماه مبارک اشاره کرد.
جوانان روستاهای مختلف دیواندره در ماه مبارک رمضان به یاری کشاورزان و افراد نیازمند روستا می‌روند و با تشکیل گروه‌های یاری‌رسان در جمع‌آوری محصولات کشاورزی به مردم روستا کمک می‌کنند.
یکی دیگر از آداب و سنت‌های ویژه مردمان شهرستان دیواندره «چیشتی مجیور» بوده که این سنت حسنه همواره در طول تاریخ پرافتخار مسلمانان این منطقه وجود داشته است؛ «چیشتی مجیور» بدین معناست که مردم در روز عید فطر هر کدام غذاهایی را که برای این روز مبارک تهیه کرده‌اند به مساجد محل آورده و پس از کنار هم گذاشتن غذاها تمامی آنها را با هم مخلوط کرده و هر فردی برای تبرک مقداری از غذاهای موجود را به خانه می‌برد.
بانوان شهرستان دیواندره نیز همچون دیگر مناطق کردستان همزمان با حلول ماه مبارک رمضان برای سحری و افطاری غذاهای ویژه این ماه را می‌پزند؛ در قدیم به‌دلیل وجود منابع بسیار خدادادی و گوشت فراوان در منطقه دیواندره همواره غذایی به نام «گیپه» بر سر سفره دیواندره‌ای‌ها وجود داشت.
برپایی مراسم میهمانی‌های افطار در مریوان
مردمان شهرستان مریوان، هفته‌ها قبل از شروع ماه مبارک رمضان خرید مایحتاج و کالاهای ضروری خود را آغاز می‌کنند تا در این ماه به نحو مطلوب از میهمانان پذیرایی کنند.
برپایی میهمانی‌های افطار در این ماه در شهر مریوان از رونق خاصی برخوردار است و مردم در این ماه دوستان و آشنایان را به افطار دعوت می‌کنند.
در گذشته انواع نان و کلوچه توسط بانوان پخته شده و برای افطار کردن روزه‌داران در مساجد توزیع می‌شد و این کار هم‌اکنون نیز کم و بیش در روستاهای شهرستان مریوان انجام می‌شود.
کولیره‌های به‌نخ کشیده‌شده در بانه
مردم ساکن شهر بانه و روستاهای اطراف طبق یک رسم دیرین نوعی نان ویژه و محلی برای شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان می‌پزند که به آن «کولیره» می‌گویند.
زنان کردستان، برای پخت کولیره «آرد، مغز گردو و مقداری روغن» را با هم مخلوط کرده و در تنور می‌گذارند، در حقیقت «کولیره» پزی از روز 26ماه مبارک و بعد از نماز ظهر آغاز و خمیر‌های آماده شده، در روز 27رمضان به تنور می‌روند.
بیشتر خانواده‌های طبقه متوسط و بالای بانه این نان را در تعداد زیاد می‌پزند و میان مردم محل یا افراد نیازمند توزیع می‌کنند به طوریکه در روز 26 و 27 ماه رمضان، تقریباً تمام خانواده‌های شهر روزه خود را با «کولیره» و ماست افطار می‌کنند.
بعد از افطاری و خواندن نماز عشاء، خانواده‌هایی که وسعشان می‌رسد، کولیره‌های زیادی را به مسجد می‌برند و همراه با ماست و خرما در میان نمازگزاران توزیع می‌کنند.
مردم بانه بر اساس یک رسم دیرین، کولیره‌های کوچکی می‌پزند و 5 یا 6 عدد از این کولیره‌ها را به نخ کشیده و در انبار آرد یا برنجشان قرار می‌دهند به این امید که خیر و برکت ماه رمضان به دارایی آنها برسد.
به این ترتیب هر رشته کولیره یک سال در انبار می‌ماند و سال بعد، با کولیره‌های جدید جایگزین می‌شود.
«کولیره ناسکه»؛ خوراک ویژه دهگلانی‌ها
در روستاهای شهرستان دهگلان رسم است که خانواده‌ها در روز 29 و 30 شعبان نوعی از نان‌های محلی به نام «کولیره ناسکه» درست کرده و به‌عنوان هدیه‌ای به‌مناسبت فرارسیدن رمضان برای یکدیگر می‌فرستند.
رقابت در میان زنان برای ظرافت و خوش‌طعم کردن این نان‌ها که با نوعی گیاه به نام «کاخلی» رنگ زردی به آنها داده می‌شود، بسیار زیاد است.
دهگلانی‌ها به خاطر اینکه در نخستین روز ماه رمضان بدنشان آمادگی کافی ندارد و گرسنگی به آنها فشار نیاورد، رسم دارند که در نخستین سحری خود که به آن «پارشیو» می‌گویند «کولیره ناسکه» صرف کنند.
روزی که در سروآباد همه مردم لباس نو می‌پوشند
عید فطر به عنوان یکی از اعیاد بسیار مهم در شهرستان سروآباد از سال‌های دور در فرهنگ مردم این خطه همانند دیگر نقاط کردستان دارای اهمیت و جایگاه خاصی است و با آداب و رسوم و تشریفات ویژه و با شکوهی برگزار می‌شود.
در این روز بزرگ همه خانواده‌ها باید جشن گرفته و با برنج و خورشت با گوشت، غذای مفصلی تهیه کنند؛ در این عید لازم است تمام افراد بالغ و غیر بالغ و بچه‌ها غسل کرده و بدن را در روز قبل یا شب عید شستشو داده باشند.
اما قابل توجه‌ترین رسم در میان مردم سروآباد در روز عید فطر این است که تمام اعضای خانواده در این روز باید لباس‌های نو پوشیده و با این لباس‌ها در آئین‌های ویژه روز عید شرکت کنند.
تنها در این روز است که فقیر و غنی از نظر پوشش شبیه همدیگر شده و تقریباً هیچ غریبه‌ای نمی‌تواند از روی لباس افراد، میزان دارایی فرد را تخمین بزند.
انتهای پیام/ن
