گزارش | متحد سابق، مرد پرقدرت ترکیه را به چالش می‌کشد
یکی دیگر از متحدان پیشین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در میانه مشکلات اقتصادی و نگرانی‌ها از افزایش اقتدارگرایی در این کشور، او را رها کرد.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، احمد داوود اوغلو نخست وزیر پیشین ترکیه که زمانی نه چندان دور حکم دست راست اردوغان را داشت در تاریخ 13 سپتامبر اعلام کرد که از عضویت در حزب حاکم عدالت و توسعه استعفا داده است (1).
اوایل ماه سپتامبر، کمیته اجرایی مرکزی حزب عدالت و توسعه، خواستار اخراج داوود اوغلو و سه تن دیگر از اعضای این حزب شده بود. اما داوود اوغلو قبل از اینکه از این حزب اخراج شود، خودش استعفای خود را اعلام کرد.
وی در کنفرانسی مطبوعاتی در آنکارا به همراه چند نفر دیگر این خبر را اعلام کرد. وی در نطق استعفای خود گفت، در حزب عدالت و توسعه امکان محقق کردن اهدافمان وجود نداشت و یک حرکت جدید سیاسی را پایه گذاری خواهیم کرد.
داوود اوغلو ضمن تکرار انتقادات خود از حزب، به طور ضمنی استعفای خود را متوجه سبک حکمرانی اردوغان کرد.
وی در این کنفرانس مطبوعاتی گفت: حزب عدالت و توسعه که تحت کنترل یک تیم کوچک قرار گرفته است، دیگر توانایی ارائه راه حل برای مشکلات کشور را ندارد. آشکار است که هیچ ارزیابی داخلی وجود ندارد. کانال‌های گفت و گو و مذاکره بسته شده است و امکان تغییرات داخلی [در حزب] وجود ندارد. ترکیه به یک جهت گیری سیاسی جدید نیاز دارد و ایجاد یک جنبش سیاسی جدید به مسئولیت تاریخی ما تبدیل شده و هم پیش نیاز تعهدمان در برابر ملت مان است. در این چارچوب، از همه کسانی که احساس مسئولیت نسبت به سرنوشت کشور دارند، فارغ از گرایشات سیاسی، دعوت به همکاری می‌کنیم.
همراه با داوود اوغلو، پنج نماینده مجلس ترکیه از حزب عدالت و توسعه نیز استعفای خود را اعلام کردند.
سلجوق اوزداغ معاون سابق حزب، آیهان صفر اوستون نماینده سابق ساکاریا و رئیس کمیسیون حقوق بشر مجلس، عبدالله باشچی نماینده سابق استانبول، سلیم تمورجی رئیس سابق شاخه استانبول حزب و ندیم یامالی رئیس سابق شاخه آنکارا حزب نیز همراه با داوود اوغلو در کنفرانس خبری حضور داشتند و استعفای خود را اعلام کردند. فراموز اوستون نماینده دوره 24 مجلس و احمد مفتی چنگیز رئیس شاخه حزب عدالت و توسعه در شیشلی نیز از طریق حساب‌های خود در شبکه‌های اجتماعی استعفای خود را منتشر کردند (2).
داوود اوغلو به جای یک سیاست مدار کاریزماتیک بیش تر یک فرد بوروکرات است. در زمان صدارت وی بر حزب عدالت و توسعه بسیاری از روسای استانی فعلی این حزب منصوب شدند. اردوغان اعلام کرده که قصد دارد تا هرگونه افراد غیرقابل اعتماد را از سلسله مراتب حزب کنار بگذارد و از این رو انتظار می‌رفت که تعداد بیش‌تری از داوود اوغلو حمایت کنند.
اقدامات علی باباجان
در اوایل هفته گذشته، علی باباجان یکی دیگر از اعضای سابق تیم اردوغان که تجربه معاونت نخست وزیر و وزارت امور اقتصادی را داشته است در گفت و گو با «روزنامه قرار» تاکید کرد که تصمیم دارد تا پایان سال جاری میلادی یک حزب سیاسی جدید تشکیل دهد و حزب عدالت و توسعه را به چالش بکشد (3).
علی باباجان در تاریخ 8 ژوئیه و پس از 18 سال از حزب عدالت و توسعه جدا شد. پس از انتخابات شهرداری‌های ترکیه زمزمه‌‌ها برای جدایی برخی اعضای حزب عدالت و توسعه و تاسیس حزب جدیدی از سوی آنها افزایش یافت. اگر چه باباجان٬ یک ماه قبل از استعفا به طور رسمی با رجب طیب اردوغان خداحافظی کرده بود، اما اعلام خبر رسمی استعفای او٬ بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌‌ها و محافل سیاسی ترکیه پیدا کرد.
باباجان نیز همانند اردوغان به طور مستقیم از اردوغان انتقاد نکرد و علت استعفای خود را دور شدن حزب عدالت و توسعه از اهداف اولیه خود اعلام کرد.
از دیدگاه وی تغییر قانون اساسی ترکیه و گذار این کشور به سیستم ریاست جمهوری باعث حذف پست نخست وزیری و در نتیجه تضعیف قدرت پارلمان شده است و رئیس جمهور به قدرت بلامنازع کشور تبدیل شد.
باباجان در این مصاحبه گفت: از آن جایی که حزب٬ از اهداف و مبانی خود دور شد٬ من نیز واقعاً نتوانستم ادامه دهم. دیدم که واقعاً ما ایده‌آل‌‌های زیبایی برای کشور داشتیم و این٬ آن ترکیه‌ای نیست که در آمال و افق‌های خود آن را ترسیم کرده بودیم. من مسائل زیادی را با جناب رئیس جمهور در میان گذاشتم. به ایشان گفتم لازم است در مورد آینده٬ اهداف و برنامه‌های وسیع و فراگیر بر روی میز باشد. خیلی شفاف از این مساله صحبت کردم که در این فضای حزبی٬ نمی‌توان چنین چیزی را مطرح کرد. چرا که بالاخره٬ حزب مواضعی دارد٬ دیدگاه‌هایی دارد و شرایط و نظم خاصی دارد که شاید نتواند به تمام این اهداف راه دهد و بهتر است که یک صفحه سفید و نو گشوده شود و این مسائل٬ نه با یک حزب٬ بلکه با کل ترکیه در میان گذاشته شود.
ترکیه امروز٬ همان کشور دوران تاسیس حزب عدالت و توسعه نیست. امروز٬ تمام مردم ترکیه دچار مشکل هستند. مردم ما امروز مشکلات اقتصادی بسیاری دارند و علاوه بر این٬ در حوزه آزادی سیاسی و اجتماعی و عدالت هم٬ دردهای مشترکی دارند و ما می‌خواهیم در جنبش سیاسی جدیدمان٬ راهکارهایی ارائه دهیم که درمان‌گر دردهای مشترک همگان باشد".
اردوغان هنگامی که خود را تقریباً غیرقابل شکست می‌دید در برابر رقیبی با ایده‌هایی جدید خود را آسیب پذیر یافت. اکرم امام اوغلو شهردار فعلی استانبول از حزب اپوزیسیون جمهوری خلق در سال جاری در دو انتخابات پی در پی در مهمترین شهر ترکیه بر اردوغان و حزب عدالت و توسعه پیروز شد.
پیش از این به دلیل رشد اقتصادی ترکیه، شهروندان این کشور اقتدارگرایی اردوغان و بسط قدرت وی بر کشور را تحمل می‌کردند. اما این احتمال وجود دارد که با توجه به شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها در شهرهای مهمی چون استانبول، آنکارا و ازمیر، در صورت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، اردوغان که طی 17 سال اخیر رهبری ترکیه را برعهده داشته است از سوی رای دهندگان به عنوان مسئول فعلی اقتصاد که طی یک سال اخیر با بروز بحران‌های ارزی وضعیت بدتری پیدا کرده است، با استقبال روبرو نشود.
احتمال اتحاد داوود اوغلو با گل و باباجان وجود دارد؟
انتظار می‌رفت که داوود اوغلو همزمان با اعلام استعفایش، اعلامیه‌ای نیز درباره تشکیل حزب جدیدش منتشر کند. با این حال، چنین بیانیه‌ای منتشر نشد و هنوز احتمالاتی درباره پیوستن وی به حزب باباجان وجود دارد؛ هر چند گمانه زنی‌هایی وجود دارد مبنی بر این که باباجان به طور غیررسمی در حال تشکیل حزب با کمک عبدالله گل رئیس جمهور سابق است و گل تمایلی به همراه کردن داوود اوغلو ندارد.
داووداوغلو استاد علوم سیاسی است و بین سال‌های 2014 تا 2016 نخست وزیر ترکیه و دبیرکل حزب عدالت و توسعه بود. پس از تغییر قانون اساسی و انتخاب اردوغان به عنوان نخستین رئیس جمهور ترکیه که هیئت دولت نیز زیر دست آن است، وی برات آلبایراک دامادش را به عنوان وزیر دارایی معرفی کرد. داوود اوغلو در آن زمان از این کار به شدت انتقاد کرد و اظهار داشت که ترکیه متعلق به یک شخص یا یک خانواده نیست.
علی باباجان نیز در مصاحبه‌ای که پیش از این به آن اشاره شد، اهداف خود را نیز تشریح کرده بود.
وی ارزش‌هایی چون حقوق بشر، آزادی، دمکراسی و حاکمیت قانون را از مواردی دانست که همیشه به آن اعتقاد دارد و از آنها دفاع می‌کند. نکته جالب این که است که این مصاحبه با روزنامه‌ای انجام گرفت که پاتوق روزنامه نگارانی است که پیش از این حامی اردوغان بودند، اما بعدها از رسانه‌های طرفدار دولت اخراج شده و در این روزنامه جمع شدند.
باباجان در این مصاحبه درباره تاسیس حزب جدید با اشاره به اولویت کیفیت بر کمیت گفت که این کار زمان می‌برد اما در تلاش است تا قبل از سال 2020 این حزب را تشکیل دهد.
وی هم چنین درباره ظهور مجدد اقتصاد ترکیه از دل مارپیچ‌های فعلی با توجه به نقدینگی فراوان در بازارهای جهانی و جذب سرمایه گذاری‌های خارجی صحبت کرد. وی برخی اقدامات قضایی و سیاست‌های خارجی فعلی ترکیه را در مشکلات فعلی اقتصاد این کشور مقصر دانست.
واکنش‌ها در حزب عدالت و توسعه
مولود چاووش اوغلو وزیر امورخارجه ترکیه روز شنبه 14 سپتامبر در سخنانی به صورت غیرمستقیم درباره استعفای داوود اوغلو موضع گیری کرد.
او در این مورد گفت: این که این سو و آن سو می‌خواهند حزب جدید تأسیس کنند٬ به ما ربطی ندارد و میل و ترجیح خود آنهاست، اما چیزی که اهمیت دارد این است که از صف مبارزه خارج نشوید. شما اگر انتقادی هم دارید٬ آن را زیر سقف حزب بیان کنید. چه نیازی دارد از صف مبارزه بیرون بروید و به حزب خود حمله کنید؟ خود من٬ هیچ‌وقت نمی‌خواستم وارد یک حزب شوم. اما وقتی که حزب عدالت و توسعه تأسیس شد٬ نگرشم تغییر کرد و فهمیدم که حزبی بر اساس خواسته‌ها و رویکردهای ما تأسیس شده است. پدرم آن زمان شهردار بود و از اعضای فعال حزب راه راست بود. او به من گفت فرزندم! تنها کسی که می‌تواند ترکیه را نجات دهد طیب بِی [اردوغان] است. هیچ‌گاه او را ترک نکن".
انتظار می‌رود که اردوغان درباره اظهاراتی که درباره اقتدارگرایی وی مطرح شده است، پاسخ دهد. قبل از استعفای باباجان و داوود اوغلو، اردوغان در تاریخ 8 مارس به اعضای حزب هشدار داده بود که به کسانی که از این قطار پیاده شوند، اجازه بازگشت داده نخواهد شد(4).
اردوغان در سخنرانی خود در شهر سیواس خطاب به اعضای حزب گفت که اگر برادری خود را قوی نگه دارند، بذرهای ناآرامی نمی‌توانند رشد کنند.
وی تاکید کرد که افرادی که می‌خواستند به دلیل جاه طلبی‌ها و خواسته‌های سیاسی‌شان به حزب عدالت و توسعه آسیب بزنند، همیشه ناامید شده‌اند.
اختلافات در درون حزب عدالت و توسعه هر چند به صورت معمول عمومی نمی‌شود اما از آن جایی که این حزب در انتخابات شهرداری‌ها در بهار امسال در شهرهای مهم شکست خورد، سر باز کردن اختلافات دور از ذهن نبود.
انتخابات بعدی در ترکیه در سال 2023 برگزار خواهد شد، اما برخی گمانه زنی‌ها وجود دارد که اردوغان ممکن است سعی کند تا اقداماتی به صورت موقت برای بهبود اوضاع اقتصادی انجام دهد و از آنها به عنوان یک کارت برنده در جریان انتخابات زودهنگام استفاده کند. استراتژی این است که قبل از این که احزاب مخالف بتوانند شانس خود را برای استفاده از حمایت‌های مردمی امتحان کنند، اردوغان با برگزاری انتخابات زودهنگام موقعیت خود را تثبیت کند.
مجید اسماعیل زاده، کارشناس مسائل اوراسیا
1. https://sptnkne.ws/9Jwu
2. https://tr.euronews.com/2019/09/13/ak-partiden-kac-kisi-istifa-etti
3. https://www.karar.com/guncel-haberler/ali-babacan-karara-konustu-yil-bitmeden-partiyi-kuruyoruz-1319296
4. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/erdogan-bu-trenden-inenler-bir-daha-binemez-41143174
انتهای پیام /
