گزارش| قربانیان سرکوب‌های سیاسی استالین در قفقاز جنوبی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، همه ساله در تاریخ 30 اکتبر، یاد و خاطره قربانیان سرکوب ها و آزار و اذیت های سیاسی که در طی سال های 1936 تا 1938 اتفاق افتاد و به پاکسازی بزرگ استالین معروف است، در کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی گرامی داشته می شود.

بر اساس شواهد مستند، حداقل 13 میلیون نفر کشته، به اردوگاه های کار اجباری تبعید و از حقوق مدنی خود در دوران پاکسازی بزرگ در اتحاد جماهیر شوروی محروم شدند.

پاکسازی بزرگ یا تصفیه کبیر به عملیات سرکوب سیاسی در اتحاد جماهیر شوروی از 1936 تا 1938 گفته می‌شود. این سرکوب ‌ها شامل تصفیه وسیع در حزب کمونیست و مقامات دولتی شوروی و فرماندهی ارتش سرخ، نظارت شدید پلیسی، شک خرابکاری، زندانی کردن و اعدام دلبخواهی بود. شدیدترین دوران سرکوب (1937-1938) در زبان روسی یژُوشچینا، که معمولاً به دوران یژُو یا اعمال یُژو ترجمه می‌شود٬،اشاره‌ای است به نیکولای یژو، رئیس وقت پلیس مخفی شوروی یا کمیساریای خلق در امور داخلی که اِن‌کاوِه‌ِدِه نیز نامیده می‌شد. این دوره معمولاً با حضور سراسری پلیس، مظنونیت همگانی به خرابکاران، محاکمه‌ های نمایشی، و زندان‌ ها و اعدام‌ های مخالفان تصویر می‌شود. جوزف استالین رهبر وقت شوروی را مسئول اصلی پاکسازی بزرگ می ‌نامند.

ارمنستان

سرکوب سیاسی و آزار و اذیت ها در ارمنستان شوروی از دهه 1920 آغاز شد. چهره های دینی در دهه 1930 تحت شکنجه و آزار و اذیت بودند و 89 نفز از آن ها با اعدام روبرو شدند.

یکی از مهم ترین رهبران سیاسی که در این امر نقش اصلی را ایفا کرد، لاورنتی پاولوویچ بریا بود. وی در زمان استالین قدرت زیادی داشت ولی پس از مرگ وی به اتهام جاسوسی و خیانت تبعید و در نهایت اعدام شد.

آغاسی خانجیان دبیر اول حزب کمونیست ارمنستان از سوی لاورنتی بریا به فعالیت های ضدانقلابی متهم شد. خانجیان بین سال های 1930 الی 1936 دبیر اول حزب کمونیست ارمنستان بود. مرگ وی خودکشی اعلام شد اما آن مشکوک بود زیرا وی هنگامی که پست دبیر کلی حزب را بر عهده داشت به تفلیس احضار شده بود (1).

یک سال بعد و در آگوست 1937، ساهاک در-گابریلیان رئیس کمیساریای خلق ارمنستان شوروی بنا بر روایت های رسمی منتشر شده خودکشی کرد. در-گابریلیان از سال 1904 فعال کمونیست در شهر باکو بود. هم چنین بین 22 مارس 1928 تا 10 فوریه 1935 نخست‌وزیر ارمنستان بود (2).

در سال های دهه 1930 یک سلب مالکیت انبوه در ارمنستان آغاز شد و بسیاری از روستاها از حق مالکیت اموال خود محروم شدند. در شهرها، شخصیت های سیاسی و مردمی، هنرمندان مشهور، روشنفکران، دانشگاهیان و هم چنین اعضای خانواده های آن ها مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. در سال 1937 میلادی استالین آناستاس میکویان به همراه گئورگی مالنکوف و لاورنتی بریا با یک لیست 300 نفری به ایروان برای نظارت بر انحلال حزب کمونیست ارمنستان (اتحاد شوروی) که بیشتر اعضاء آنان از بلشویک‌های قدیمی بودند اعزام شدند؛ بسیاری از رهبران آن حزب قربانی پاکسازی بزرگ شدند. یقیشه چارنتس، لوون کاراخان، مؤسس سیلیکیان، واهان توتوونتس، مگردیچ آرمن، آکسل باکونتس و بسیاری دیگر از سیاستمدارن، روشنفکران و ادبای ارمنستانی در این دوران اعدام، شکنجه و مورد آزار و اذیت استالینیستی قرار گرفتند.

اولین مطالعه و تحقیق پیرامون قربانیان آزار و شکنجه استالین در ارمنستان بین سال های 1993 تا 1996 انجام شد. لیستی از قربانیان دوره 1930 تا 1938 در روزنامه Hayastani Hanpapetociation منتشر شد. تنها در سال 1937 میلادی 4951 نفر در ازمنستان تحت پیگرد قانونی، آزار و اذیت قرار گرفتند که از این تعداد 3140 نفر جان خود را از دست دادند. هم چنین در سال 1938 بیش از 153 نفر تحت پیگردهای قانونی قرار گرفتند. به طور کلی از 1930 تا 1938 به مدت هشت سال 14904 ارمنی تحت پیگردهای قانونی قرار گرفته و 4639 نفر از این افراد اعدام شدند. این ارقام قابل توجه است خصوصا اگر در نظر بگیریم که در سال 1939 ارمنستان شوروی حدود 1 میلیون و 300 هزار نفر جمعیت داشته است. اکثریت این افراد به فعالیت های ضد شوروی، دزدی، حمایت از تروتسکی، جاسوسی، تروریسم و تبلیغ ایده های ناسیونالیستی متهم می شدند. در احکام صادر علیه این افراد عمدتا ذکر شده بود که هدف آن ها ایجاد یک کشور مستقل ارمنی و جدایی طلبی از اتحاد جماهیر شوروی است.

روشنفکران ارمنی در دیگر جمهوری شوروی از جمله روسیه، گرجستان وآذربایجان نیز مورد تعقیب و سرکوب واقع می شدند. از مشهورترین ارمنی تبارانی که در این دوران اعدام شد هایک بژیشکیان است. بژیشکیان در فوریه 1887 در شهر تبریز به دنیا آمد و در دوران جنگ داخلی روسیه و جنگ لهستان و شوروی جزء فرماندهان رده بالای ارتش شوری بود. وی برنده جوایزی همچون درجه پرچم سرخ نیز بود. بژیشکیان در ژوئن 1935 از کلیه پست های نظامی خود برکنار شد و از حزب کمونیست اخراج گردید. سپس به اتهام ایجاد یک گروه نظامی فاشیست در داخل ارتش سرخ بازداشت و تبعید شد. در نهایت نیز در دسامبر 1937 اعدام شد (3).

گرجستان

بر اساس آمارهای موجود در طی سال های 137 الی 1938 حدود دو و نیم میلیون نفر در گرجستان زندگی می کردند. در این دوران بیش از 29051 نفر تحت پیگیرد قرار گرتند که از این تعداد 14372 نفر اعدام شده و باقی افراد تبعید شده یا به اردوگاه های کار اجباری اعزام شدند.

نویسندگان مشهور، آهنگسازان، شاعران، هنرمندان، نمایشنامه نویسان و چهره های علمی قربانی آزار و اذیت شدند و برجسته ترین افراد این جمهوری، دشمن مردم و عناصر نامطلوب اعلام شدند. پاکسازی بزرگ در گرجستان شخصاً از سوی لاورنتی بریا هدایت می شد. در این دوران هزان نفر با اتهامات کاملا دروغین و پوچ مورد آزار و اذیت و شکنجه قرار گرفتند.

یک نمونه از این پرونده ها که در آرشیوهای دوران گرجستان شوروی یافت می شود مربوط به پیرمرد کفاشی است که به دلیل سوراخ کردن تصویر استالین که در یک روزنامه چاپ شده بود مورد پیگرد قضایی قرار گرفته بود. این پیرمرد کفاش به هنگام کار، روزنامه ای را که حاوی تصویر استالین بود سوراخ کرده بود. شکایت علیه این کفاش از سوی مردی مطرح شده بود که کفش هایش از سوی این کفاش تعمیر شده بود.

آذربایجان

چهره اصلی سرکوب های استالینیستی در آذربایجان شوروی، میر جعفر باقروف دبیر اول حزب کمونیست جمهوری سوسیالیستی آذربایجان بود. میرجعفر باقراف عباس اغلو در سال‌های 1932 تا 1953 میلادی، رهبر جمهوری کمونیستی آذربایجان شوروی در زمان زمامداری ژوزف استالین بر اتحاد جماهیر شوروی بود. او از فوریه 1921 تا مه 1927 و همچنین از دسامبر 1929 تا آگوست 1930، رئیس سرویس امنیتی ایالت بوده است. در سال 1940 در حدود هفتاد هزار نفر آذربایجانی در اثر پاکسازی باقروف به قتل رسیدند. حدود 29 هزار عالم دینی و روشنفکر به عنوان یک نیروی اجتماعی به خاک وخون کشیده شدند و گارد نخبه حزب کمونیست نابود شد. فقط در سال 1937 16 فرمانده نظامی آذری اعدام شدند.

بر اساس گزارش سفارت جمهوری آذربایجان در قزاقستان، در دوران استالین از مجموع آذربایجانی هایی که به قزاقستان تبعید شده بودند، 150 هزار نفر کشته شدند که 28 هزار نفر آن ها بدون برگزاری دادگاه اعدام شدند (4).

پس از مرگ استالین، در مارس 1953، باقروف متهم به رهبری سرکوب مردم شد. او توسط دادگاه انقلابی اتحاد شوروی، محاکمه و محکوم به اعدام شد. در آخرین 17 دقیقه سخنرانی قبل از دادگاه، او حکم دادگاه را پذیرفت و از هرگونه پشیمانی و عذرخواهی، سرباز زد. باقروف در 1956 اعدام شد.

دشوار است که تعداد دقیق آذربایجانی هایی که در این دوران کشته و تبعید شده اند مشخص شود؛ اما برآوردها حاکی از آن است که بین سال های 1937 تا 1938 حدود 70 هزار تا 120 هزار تحت آزار و اذیت قرار گرفتند. این رقم برای آذربایجان شوروی آمار بسیار بالایی است که جمعیتش آن زمان کمی بیش از 3 میلیون نفر بود.

1. http://www.armenianhistory.info/artsakh2.htm
2. http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00078/55200.htm?text=%D1%88%D1%83%D1%88%D0%B8
3. https://wikivisually.com/wiki/Hayk_Bzhishkyan
4. https://modern.az/az/news/197387

انتهای پیام/