به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، در طول تاریخ نام «گاوخونی» و «زاینده رود» به موازات هم مطرح بوده است و طومار معروف شیخبهایی و تقسیمات آب زایندهرود که از برجستهترین نمونههای میراث فرهنگی این مرز و بوم است، نشان از اهمیت حیاتی این رودخانه از دید مردم در طول تاریخ دارد.
رودخانه زایندهرود به طول بیش از 380 کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوههای زاگرس مرکزی بهویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود 200 کیلومتر پیش میرود و در نهایت به تالاب بینالمللی گاوخونی در شرق اصفهان میریزد.
تالاب گاوخونی منطقهای به وسعت 476 کیلومتر مربع در 167 کیلومتری جنوب شرق اصفهان در 30 کیلومتری شهرستان ورزنه و 140 کیلومتری اصفهان است که بخش بزرگی از آن در اصفهان و مابقی در یزد است که در سال 1354 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالابهای بینالمللی قرار گرفت.
این تالاب در گذشته پناهگاهی برای پرندگان مهاجر و زیستگاه گونههای مختلف بود اما از سال 1378 کم آب شد و روند خشک شدن آن بهصورت تدریجی اما مستمر ادامه داشت این تالاب بیش از یک دهه به جز یک مورد آن هم کوتاه مدت در سال 95، آب را به خود ندیده است.
به گفته کارشناسان تخصیص ندادن حقابه زیست محیطی مهمترین علت خشک شدن تالاب بینالمللی گاوخونی است که به استناد قانون و ضوابط تقسیمبندی سهمیههای آب، بعد از شرب اولویت دوم تأمین حقآبههای زیست محیطی است.
همچنین بیشتر مشکلات تالاب گاوخونی مربوط به کل حوضه آبریز است. کاهش و تغییر نوع بارش در سالهای اخیر، استمرار خشکسالیهای طولانی مدت، سدسازی و مهار روان آبها در سرشاخههایی که زایندهرود منتهی میشدند، بارگذاریهای بیش از حد ظرفیت یک رودخانه و انتقال آب به استانهای همجوار از دلایل خشکی حوضه آبریز زایندهرود و تالاب بینالمللی گاوخونی بهشمار میرود.
در این میان با تمام غفلتها، بیمهریها، وعده و وعیدها برای احیای تالاب گاوخونی و صدای خفته یکی از نخستین تالابهای کشور است که به علت معادلات غلط و بیتدبیریها، سالها در انتظار رسیدن آب به بستر خشک خود لحظه شماری میکرد، باز هم باران تنها چتر نجات گاوخونی شد و پس از 15 سال دوباره تن خشکیده گاوخونی با جریان یافتن دوباره آب در زایندهرود و همچنین بارشهای بهار امسال که منجر به سیلاب در ورزنه و طغیان این رودخانه شد را جانی تازه بخشید.
این تالاب با وجود بارشهای فراوان در اوایل امسال همچنان خشک و بیآب بود و فقط 20 درصد تالاب گاوخونی آبگیری شد و همین میزان در حال فرو نشستن بوده و تا فعال شدن فاصله بسیاری داشت.
در این شرایط خبرهای منتشر شده در فضای رسانهها حاکی بسته شدن مجدد آب زایندهرود در آخر خرداد ماه بود. در حالی که بسیاری از تالابهای کشور پس از بارشهای سال آبی 97-98 احیا شده و محیط زیست آنها زنده شدند و همچنان تالاب بینالمللی گاوخونی در انتظار توجههای بیشتر است.
براساس این گزارش از یازدهم مهر ماه با توقف توزیع آب برای کشت تابستانه کشاورزان شرق اصفهان، بخشی از خروجی آب زایندهرود از سد رودشتین برای تالاب گاوخونی و محیط زیست رهاسازی شد و طبق تصمیمگیریها قرار بود تا زمان رهاسازی آب برای کشت پاییزه کشاورزان غرب و شرق اصفهان، زایندهرود با هدف تامین بخشی از حقابه تالاب بینالمللی گاوخونی جریان داشته باشد.
به گفته معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان از 11 مهر تا 20 آبان ماه بالغ بر 11 میلیون و 400 هزار مترمکعب آب وارد تالاب بینالمللی گاوخونی شد که 6.5 درصد نیاز آبی سالانه تالاب گاوخونی در این مدت تامین بوده است.
حسین اکبری درباره چگونگی تخصیص این حجم از آب به تالاب اینگونه توضیح داد که از 11 تا 30 مهر ماه حدود 5 میلیون و 200 هزار مترمکعب و از یکم تا 20 آبان ماه بالغ بر 6 میلیون مترمکعب آب وارد تالاب بینالمللی گاوخونی شد که این میزان آب ورودی به گاوخونی معادل یک پانزدهم حجم نیاز آبی تالاب برآورد میشود.
در این میان پس از 39 روز، با اعلام معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اصفهان دریچههای سد زایندهرود برای توزیع آب کشاورزی در شبکههای غرب و شرق استان اصفهان برای کشت پاییزه در بامداد 21 آبان ماه به مدت 20 روز بازگشایی شد.
به گفته حسن ساسانی طی بازگشایی دوباره آب رودخانه میزان حجم ذخیره سد زایندهرود 428 میلیون مترمکعب بوده که میزان حجم آب ورودی به این سد 13 و خروجی آن 24 مترمکعب بر ثانیه برآورده شده بود که مجموع میزان حجم توزیع آب برای کشت پاییزه کشاورزان 120 میلیون مترمکعب از سد زایندهرود بوده است.
براساس این گزارش با گذشت 23 روز از بازگشایی مجدد زایندهرود بهمنظور کشت پاییزه در 13 آذر ماه 1398 خروجی سد زایندهرود بهطور کامل بسته شد و به گفته معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اصفهان، با پایان یافتن توزیع آب کشاورزی، آب جاری موجود در سد رودشتین به سمت تالاب گاوخونی روانه شده است.
حسن ساسانی در گفتو گو با خبرنگار تسنیم در اصفهان پیرامون اینکه با پایان یافتن توزیع آب کشاورزی در شبکههای آبشار و رودشتین برای کشت پاییزه، آب جاری موجود در سد رودشتین به سمت تالاب گاوخونی هدایت شده است، اظهار داشت: با پایان تعهد تامین آب کشت پاییزه کشاورزان شرق و غرب استان اصفهان و کاهش خروجی حجم سد، آب موجود در بستر رودخانه به سمت تالاب گاوخونی در جریان خواهد بود.
وی درباره اینکه تامین حقابه زیست محیطی و نگرانی از تالاب گاوخونی یکی از مهمترین دغدغههای شرکت آب منطقهای استان است، افزود: زاینده رود با احیای 130 کیلومتر مسیر خشک رودخانه به تالاب گاوخونی رسیده است.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اصفهان در پاسخ به اینکه تاکنون حجم ورودی آب به تالاب گاوخونی چه میزان بوده است، گفت: سد رودشتین آخرین بند در شرق اصفهان است و به دلیل فاصله حدود 130 کیلومتری سد رودشتین تا تالاب گاوخونی و خشکی طولانی مدت هم اکنون نمیتوانیم درباره میزان ورودی آب به تالاب گاوخونی نظر دهیم.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون حجم سد زایندهرود 308 میلیون مترمکعب است، افزود: ورودی آب به سد 18.7 مترمکعب بر ثانیه و خروجی از آن به 11مترمکعب بر ثانیه رسیده است.
به گزارش تسنیم، به باور کارشناسان محیط زیستی خشکی این تالاب نه تنها بر تنوع زیستی گیاهی و جانوری بهویژه پرندگان مهاجر بهطور جدی اثرگذار است، بلکه حیات بسیاری از دوزیستان این زیست بوم را نیز تهدید میکند و خشک شدن این تالاب میتواند آن را به یکی از بسترهای خطرناک تولید گرد و غبارهای سمی و نمکی در شعاع 500 کیلومتری خود در مرکز ایران تبدیل کند.
مشکلات زیست محیطی تالاب گاوخونی مربوط به امروز و دیروز نیست. سالهاست که رسانهها از مرگ تدریجی گوهری در دل کویر خبر میدهند اما توجه لازم به آن نمیشود، خشکی تالاب گاوخونی و بیابانهای شرق اصفهان خطری است که در آینده محیط زیست، کیفیت هوا و خاک اصفهان را در معرض تهدید قرار خواهد داد و در نتیجه مسئولان کشور موظفند همان طور که به دنبال احیای دیگر دریاچهها و تالابها هستند برای احیای حقآبه تالاب گاوخونی هم برنامهریزی کنند و تنها به بارشهای کوتاه مدت در استان اصفهان و رهاسازی آب زایندهرود برای سیرانی چند صباح لبهای خشکیده تالاب گاوخونی دلخوش نباشند زیرا به گفته ناصر حاجیان عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان؛ تالاب گاوخونی اصفهان برای سیراب شدن به حدود 300 میلیون مترمکعب آب نیاز دارد یعنی زمانی که ارتفاع آب در این اکوسیستم طبیعی تقریبی یک متر باشد به کارکرد واقعیاش میرسد.
انتهای پیام/ 171/ ت