دغدغۀ پیروان مکتب امام حسین(ع)، برپایی ظهور امام زمان(عج) است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از موضوعات مهمی که در مجموعه روایات ائمه(ع) مورد تأکید قرار گرفته است، زیارت امام حسین(ع) است. در اهمیت زیارت امام حسین همین بس که امام رضا(ع) فرمود: کسی که امام حسین را زیارت کند، خدا را در عرش زیارت کرده است. در همین راستا، برای آگاهی بیشتر از «علت چرایی تأکید بر زیارت امام حسین(ع)» و همینطور «نقش سیدالشهداء(ع) در مهدویت و امر ظهور» به سراغ حجت‌الاسلام امیرعلی حسنلو استاد حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه رفتیم و با وی گفتگویی را ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

* به نظر شما چرا اینقدر اهل‌‌بیت(ع) ما را به زیارت امام حسین(ع) ترغیب و تشویق کرد‌ه‌اند؟

ویژگی‌های منحصر به فردی که امام حسین (ع) و مکتب سرخ آن حضرت داشته و دارد، سبب شده ائمه اطهار(ع) و بزرگان دین، ما را به زیارت امام حسین (ع) ترغیب و تشویق کنند؛ از اینرو ثواب زیارت حضرت و آثار و برکات آن بی‌مانند است، به یقین در این قضیه حکمت‌ها و اسراری نهفته است. به طور کلی زیارت‌های خاص منحصر به امام حسین(ع) است؛ از جمله زیارت عاشورا، زیارت شب‌های جمعه و زیارت اربعین که امروز به عنوان بزرگ‌ترین تجمع مذهبی در جهان شمرده می‌شود. بنابراین نفس زیارت امام حسین (ع) مسأله‌ای ویژه و مفهومی فراگیر، فرا ملیتی و فرا مذهبی است. در زیارت امام حسین(ع) همه انسان‌ها مشترکات مهمی دارند و یا به عبارتی گمشده‌ای مشترک دارند که در زیارت امام حسین(ع) و معرفت به آن حضرت به آن می‌رسند و آن بازگشت به فطرت و همراهی با ولیّ عالم است.

بی‌گمان زنده نگه داشتن نام و یاد امام حسین(ع) یعنی زنده نگه داشتن تمام دین و ارزش‌های دینی. امام حسین (ع) نهضتی بپا کرد که در آن تمام ارزش‌های الهی برای رشد بشریت وجود داشت، از جملۀ آنها ظلم‌ستیزی است، این یکی از مهم‌ترین شعارهای مکتب امام حسین (ع) است که برای همه انسان‌ها آرمانی بزرگ محسوب می‌شود.

* لطفاً به برخی از مهم‌ترین آثار و دستاوردهای زیارت امام حسین(ع) بر اساس آموزه‌های دینی اشاره کنید.

بدون تردید زیارت امام حسین(ع) آثار و برکات فراوان دارد که یکی از آنها «آمرزش گناه» انسان است. بر اساس آموزه‌های قرآن، آمرزش گناهان شروطی دارد، به عنوان مثال، نیازمند توبه، استغفار و پشیمانی درونی و جبران با اعمال صالحه است «وَ مَنْ تابَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتاباً ...»( فرقان/71) و برخی نیازمند تأمین و تدارک اسبابی مثل انجام دادن قضای نماز، روزه و کفاره و... همه اینها حقوق  الهی است. خداوند بخشایندۀ همه گناهان است؛ چنانکه فرموده است: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ‏ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ‏» (زمر/52 و 53) خداوند به خواست خودش این امتیاز و رتبه را به امام حسین (ع) عنایت فرموده که زائرش را از گناهان پاک کند؛ چون زیارتش مقدمات حصول معرفت بزرگ و توبه را فراهم می‌کند؛ لذا پس از زیارت حضرت روح انسان سبک می‌شود و این تجربه برای همه زائران وجود داشته است. بر اساس روایات فراوان، کسی که به زیارت امام حسین نائل می‌‌شود خداوند همه گناهان او را می‌‌آمرزد و او را مورد عفو خود قرار می‌‌دهد (البته تا جایی که مربوط به حقوق الله است، حقوق مردم باید تأمین یا رضایت گرفته شود).

یکی از دستاوردهای زیارت امام حسین بر اساس روایات اهل‌بیت(ع)، «رهایی از غم و غصه» است. آسودگی روحی زائران امام حسین به علت پاک شدن و ریزش گناهان‌شان است؛ چون گناه و معصیت روح انسان را به غصه و غم آلوده و سنگین می‌کند اما زیارت امام حسین خاصیت غم‌زدایی و پاک کردن غبارهای دل را دارد. جهت آشنایی بیشتر با این موضوع به چند روایت از اهل‌بیت اشاره می‌شود:

امام صادق(ع) فرمود: وقتی شخصی به قصد زیارت حسین از خانه‌اش خارج می‌شود، در همان قدم اول گناهانش آمرزیده می‌‌شود، سپس پیوسته با هر قدم پاک می‌‌شود تا نزد قبر برسد.(1) امام کاظم (ع) فرمود: کمترین ثوابی که برای زائر حسین(ع) در جنب شط فرات نوشته می‌‌شود، در صورتی که با معرفت به حق، حُرمت و ولایت او باشد این است که گناهان گذشته و آینده‌اش آمرزیده می‌‌شود.(2)

امام صادق(ع) فرمود: کسی که با آب فرات غسل و قبر امام حسین را زیارت کند مانند روزی که از مادر متولد شده از گناه پاک می‌‌شود؛ گرچه در میان گناهان او گناه کبیره نیز باشد.(3) در روایتی دیگر نیز فرمود: کسی که حسین(ع) را با معرفت و برای خدا و ذخیرة آخرت زیارت کند (نه برای ریاکاری و مانند آن) به خدا سوگند گناهان گذشته و آینده‌اش آمرزیده می‌‌شود.(4)

شیخ محمدحسن اصفهانی از عالمان بزرگ دین می‌فرمود: اینکه در روایات از آمرزش گناهان به برکت زیارت امام حسین(ع) سخن گفته شده شامل همه گناهان کبیره و صغیره می‌‌شود و دلیل ندارد که این مسأله تنها مربوط به گناهان صغیره باشد.(5) بنابراین طبق روایات فراوان در این مسأله که زیارت امام حسین سبب آمرزش همه گناهان حتی گناه کبیره می‌شود تردیدی نخواهد بود؛ چون خداوند بخشنده گناهان است، البته حقوق مردم و ادای آن غیر از گناهان است.

* امام صادق(ع) در حدیثی فرمود تمام ما اهل‌بیت(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات هستیم، اما چراغ و کشتی جدّم حسین(ع) پُر نورتر، سریع‌تر و وسیع‌تر است. به نظر شما چرا این تعبیر مختصِ امام حسین(ع) بیان شده است؟

این موضوع مختص و مربوط به امام حسین(ع) و مکتب اوست؛ خصائص مکتب حسینی این اقتضائات را دارد که هر کس همراه سفینه و کشتی حسینی شود زودتر به مقصد برسد؛ راه امام حسین(ع) میانبُر است و شهادت در راه خدا یکی از ویژگی‌های راه اوست. حکمت‌های دیگری نیز به آن می‌توان افزود. امام حسین(ع) در فضایی از ظلمت و تاریکی که دشمن آن را ایجاد کرده بود، نور و دست قدرت الهی را به همگان نشان داد، تاریکی‌ها را کنار زد و مسیر حرکت به سوی خدا را که داشت به فراموشی سپرده می‌شد بار دیگر به روی بشریت گشود. در نتیجه نور امام حسین(ع) بر دشمن غلبه کرد و امروز پس از هزار و چهارصد سال این نام و یاد و عشق امام حسین است که بر سر زبان‌هاست. در حقیقت پیام توحید با نور وجود حسینی جاودانه شد.

* به نظر شما چه چیزی در ماجرای امام حسین(ع) قرار داده شده که نه تنها شیعیان و مسلمانان جهان، بلکه پیروان ادیان‌های مختلف توجه ویژه‌ای به ایشان دارند؟

ارزش‌ها وآرمان‌های بشری در پیام‌ها و رفتار‌های امام حسین(ع) نمود زیاد دارد؛ سیره همه ائمه اینگونه است که ارزش‌های انسانی در آنها برجسته است؛ در مکتب حسینی الگو‌های مختلفی برای همه اقشار وجود دارد از کودک شیرخوار تا مرد 90 ساله  در این قیام شریکند و هر کس می‌تواند الگوی خود را بیابد. همۀ شعارها و معیارهای انسانی مانند عدالت‌خواهی؛ آزادی از یوق مستکبران، ظلم‌ستیزی، تسلیم‌ناپذیری و... در نهضت امام حسین(ع) دیده می‌شود که مطلوب همه انسان‌هاست.

همه انقلاب‌های اجتماعی و جنبش‌های انسانی دارای آرمان‌ها و اساسنامه‌هایی بوده‌اند. در نهضت و مکتب امام حسین همه این آرمان‌های انسانی یافت می‌شود لذا جهان شمولی یکی از ویژگی‌ها و اسرار محبوبیت عمومی مکتب و جریان حسینی است که توجه عموم مردمی را در پی داشته و خواهد داشت، به نحوی که تا ظهور امام زمان(عج) هیچ انسانی و هیچ نقطه‌ای در روی زمین نخواهد ماند که با امام حسین (ع) آشنا نباشد؛ این ابعاد قیام امام حسین و شعاع نورش همه آفاق را در خواهد نوردید و این مقدمه بزرگ قیام مهدی (عج) خواهد بود.

* بی‎تردید اساسی‎ترین مسئلۀ زندگی ما انسان‌ها «مهدویت و امر ظهور» است و همگی معتقدیم که حضرات معصومین(ع) هر کدام در دوران خود بر اساس برنامه‌ای الهی در تحقق امر ظهور نقش ویژه‎ای را ایفا کردند که با بررسی مسأله «مهدویت» از منظر هر کدام از ائمه(ع) می‌توانیم به نقش آنان در تحقق این امر بیش از پیش پی ببریم. به نظر شما چه ارتباطی میان امام حسین(ع) و ماجرای ظهور وجود دارد؟

توجه به قیام و اهمیت قیام امام حسین(ع) در متون دینی از زبان پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار و تأکید به زیارت و عزاداری حضرت بی‌ارتباط با مقاطع آینده و ظهور امام زمان(عج) نیست. این دو موضوع ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند، در روایات تأکید شده که حضرت مهدی(عج) از فرزندان و نسل امام حسین(ع) است؛ یعنی استمرار راه حسین با آمدن مهدی(عج) و انقلاب و قیام او کامل می‌شود. امام حسین در این باره فرمود: «قَائِمُ هَذِهِ الْأُمَّةِ هُوَ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی، وَ هُوَ صَاحِبُ الْغَیبَةِ وَ هُوَ الَّذِی یقْسَمُ مِیرَاثُهُ وَ هُوَ حَی؛ قائم این امّت نهمین از فرزندان من است و او صاحب غیبت است و او کسى است که میراثش را در حیاتش تقسیم کنند.» (کمال الدین: ج1 ص317، ح2)

ایجاد آگاهی و آمادگی جامعه بشری برای حقّ و حقیقت و مخالفت جدّی با ظلم و جور یکی از زمینه‌های مهم برای ظهور آن حضرت است که در نهضت حسینی این آموزه‌ها به زیبایی جلوه دارد. اصولاً باید توجّه داشت که یکی از علل غیبت امام عصر، عدم آمادگی مردم برای پذیرش حق و حقیقت بوده است؛ چراکه بر اثر جهل مردم و ظلم حکّام زمان، همة‌ ائمّه به ویژه امام حسین یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند و این شهادت و جاری شدن خون مقدس آنان، به خاطر رفع جهالت بشریت بوده است، چنانکه در زیارت اربعین امام حسین(ع) می‌خوانیم: «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ؛ و جانش را در راه تو بذل کرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانی گمراهی برهاند.»

تحوّلات اجتماعی و روحی افراد

بی‌تردید تغییر و تحوّل روحی، خودسازی و تهذیب نفس، مقدمه تحولات بزرگ اجتماعی و اصلاح است؛ و این موضوع نقش مهمی در ایجاد انقلاب جهانی و به پیروزی رساندن آن دارد و با تحولات بیشتر در روحیه انسان‌ها و ساخته شدن نیروهای با‌صلابت می‌توان اذعان داشت که یکی دیگر از زمینه‌های فردی و سپس اجتماعی ظهور فراهم آمده است. باید بدانیم که امام زمان(عج) هم به انتظار لحظه‌ای است که این تحوّلات درونی در قلب و روح انسان‌ها به وجود بیاید و به حدّ کمال خود برسد و به صورت عمومی و فراگیر عینیت یابد تا ظهور برای حضرت میسر شود. چه‌بسا بخش زیادی از این تحولات در سایۀ زیارت و شناخت امام حسین(ع) فراهم شود. در همین راستا می‌توان اجتماع عظیم راهپیمایی اربعین را مصداقی عینی برای بسترسازی‌ این موضوع دانست.

دغدغۀ پیروان مکتب امام حسین(ع)، برپایی امر ظهور است

«أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ»(6)؛ بهترین اعمال عبادی امت من انتظار فرج است. انتظار سازنده و صحیح، مکتب انسان‌سازی و انقلاب است؛ انتظاری‌ که بر اساس این حدیث برترین اعمال امّت پیامبر شمرده شده، ریشه و اساس دو نکتۀ خودسازی افراد و ساختن جامعه است. تا امید و انتظار و در نتیجه صبر و تحمّل مشکلات نباشد، انسان قادر به خودسازی و دیگرسازی نیست. انتظار به انسان امید و عشق می‌بخشد، توان، حوصله، حرکت و تلاش می‌دهد؛ در نتیجه، افراد را امیدوارتر، ‌شاداب‌تر، پرتلاش‌تر و هدفمندتر می‌کند؛ یعنی همان چیزی که لازمة فراهم آوردن مقدمات انقلاب بزرگ و جهانی حضرت مهدی (عج) است. مکتب امام حسین (ع) به پیروان خود تعلیم می‎دهد که آرزوی اصلی و اساسی آنان ظهور حضرت حجّت(عج) باشد؛ در حقیقت پیروان مکتب حسینی تمام تلاش، هدف و دغدغه‌شان در راستای برپایی امر ظهور است.

برپایی قیام‎ها و انقلاب‎های ظلم‌ستیز و عدالت‌خواه

پس از قیام حسینی، قیام‌های بزرگی که ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی و استبدادستیزی شعارشان بود، شکل گرفت حتی برخی از آنها تا عصر ما نیز استمرار یافت. یکی از این انقلاب‎ها که تأثیر بسزایی هم داشت و موجب مطرح شدن اسلام و فرهنگ تشیّع در بین مردم جهان شد، انقلاب بزرگ ملّت ایران به رهبری بزرگ مردی از سلالة پیامبر(ص) امام خمینی(ره) بوده است. ایشان بر این موضوع اصرار دارند که انقلاب اسلامی قرار است تا حکومت امام زمان(عج) ادامه پیدا کند و در واقع انقلاب اسلامی مقدمه‎ای برای امر ظهور است. امام خمینی فرمود: «انقلاب ما نقطة شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام، به پرچمداری حضرت حجت ارواحنا فداه است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور فرجش را در عصر حاضر قرار دهد.» (صحیفۀ نور، ج21)

در آیات و روایات ذیل آن، ایرانیان به عنوان اصلی‎ترین بانیان امر ظهور شناخته شده‎اند که قوت صحت نقش مهم و آخرالزمانی شهر مقدس قم را بالا می‎برد. از جمله این آیه که خداوند در سوره مائده آیه54 می‎فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ.» ای کسانی‌ که ایمان آورده‌اید، هر کس از شما از آیین خود بازگردد (به خدا زیانی نمی‌رساند) خداوند در آینده جمعیتی را می‌آورد که دارای این ویژگی‌ها هستند:

• 1ـ خدا آنها را دوست دارد.
• 2- آنها خدا را دوست دارند.
• 3ـ آنها در برابر مؤمنان متواضع و در برابر کافران سخت و هستند.
• 5- آنها در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش ملامت دیگران هراسی ندارند.

به گفته راغب اصفهانی طبق نظر تمام مفسران پس از نزول این آیه، از پیامبر اکرم(ص) پرسیده شد: منظور از این آیه چیست و افرادی که دارای این ویژگی‌ها هستند چه گروهی‌اند؟ رسول خدا در پاسخ، دست بر شانه سلمان نهاد و فرمود: این شخص و قوم او هستند. سپس فرمود: «لو کان الدّین بالثّریا لنا له رجال من ابناء فارس» اگر دین در ثریا باشد، مردانی از فارس(ایران) آن را به دست می‌آورند.

1ـ کامل زیارات ص 294