یادداشت|شب قدر؛ توبه یا پرواز؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بی‌شک شب قدر، بهترین فرصت پرواز است؛ شبی برتر از هزار ماه(1)، که ضعفایی چون این کمترین را هم سودای استفاده از برکاتش در سر می‌افتد: خدایا! هرخیری که در این شب به خوبانت می‌دهی به من هم بده! نه! بیشترین بهره را به من بده!(2)

پرواز، لوازمی دارد و مهم‌ترین آن، رهاشدن از وابستگی است: «وَ قَعَدَتْ بِی أَغْلَالِی‏»(3) و بدترین وابستگی‌ها در سیر معنوی، وابستگی ذهنی و فکری است؛ اگر کسی ذهنیت غلط نسبت به خدا دارد، نمی‌تواند قدم شایسته‌ای به سمت او بردارد.

دو ذهنیت اصلی غلط را باید در این شب‌ها به عنوان پیش‌نیاز ورود در این مهمانی ویژه اصلاح کنیم و به این باور برسیم که:

1. خدا به من ظلم نکرده

2. من به خودم ظلم کرده‌ام نه به خدا!

تا این دو، باور عمیق ما نشود، اشک و آه هم فایدهٔ چندانی نخواهد داشت چرا که با سوءتفاهم نسبت به عدل خدا اساساً خود را مقصِّر گنه‌کار نمی‌دانم تا بخواهم استغفار کنم! و با سوءتفاهم نسبت به حقیقت گناه، استغفارم سطحی کودکانه خواهد داشت! کأنّ معاذالله آسیبی به خدا زده‌ام و ایشان دلگیر و ناراحت‌اند و با دعا می‌خواهم این کدورت را برطرف کنم!

1) آیا باور داری که خدا به تو ظلم نکرده؟ اگر اعتقاد داری، پس چرا از وضع زندگی خودت راضی نیستی؟! چرا از خانواده، والدین، همسر و... از مصیبت، مریضی و... از سختی، گرفتاری و... راضی هستی؟!

منشأ ظلم چیست؟ نقصی در ظالم یا نیازی در او.

از طرفی تسبیح یعنی نفی هر نقص و کمبودی در خداوند. اینها را اگر نتوانی واقعاً از خدا نفی کنی، امشب چطور صدبار «سبحانک یا لا إله ألّا أنت»(4) سرمی‌دهی؟!

پس خدای بی‌نیاز، چرا مرا به این‌همه تکلیف و سختی وادار کرده؟! مشکل کجاست؟

مشکل از حقیقت دنیاست که ناسازگار با لذت حقیقی است؛ دنیا به گونه‌ای است که نمی‌شود زیاد در آن خورد و نوشید و پوشید. تزاحم‌های دنیاست که ملاحظاتی می‌طلبد و اگر بر طبق سرشت خلقت در آن حرکت نکنی به زحمت می‌افتی. امّا اگر طبق برنامۀ سازندۀ آن پیش رفتی، نه تنها آخرت که دنیا هم به کامت خواهد بود.(5)

باید قواعد عالم را دریافت و با آنها منطبق شد. طبق قواعد طبیعی، آب در 100 درجه می‌جوشد. قواعد دیگری هم در این عالم هست: مثل قانون بازخورد احسان و قانون بازخورد عفاف: «بَرُّوا آبَاءَکُمْ یَبَرَّکُمْ أَبْنَاؤُکُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُکُمْ»(6)، قانون روزی‌آفرینی تقوا: «مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ»(7)، قانون برکت صدقه: «لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ مِفْتَاحاً وَ مِفْتَاحَ الرِّزْقِ الصَّدَقَة»(8) و ده‌ها قانون دیگر.

از آن طرف، اراده را برترین ابزار حرکت قرار داده، چیزی که در اختیار همه هست!(9). و بر نیت صادق کار خیر، اجر کار واقعی می‌دهد ولو امکانات انجامش را نداشته باشی!(10)

چیز زیادی هم نخواسته: فقط اقرار به نعمت خدا و اعتراف به خطای خودم!(11)

پس نه ظلم کرده و نه زور گفته است.

2) به خودم ظلم کرده‌ام نه خدا: «وَ ما ظَلَمُونا وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ»(12) نه تنها گناه من به او آسیبی نرسانده بلکه:

«گر جملۀ کائنات، کافر گردند             بر دامن کبریائیش ننشیند گرد!»

این من هستم که با گناه، آسیب جدّی دیده‌ام. پس فریاد می‌زنیم: خدایا من به خودم ظلم کردم و آتش به جان خودم انداختم، خدایا مرا از این آتش رهایی ببخش! «سُبْحَانَکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنَا مِنَ النَّارِ»(13) این توبه از آن ذهنیت‌های غلط است که مقدّمۀ پرواز به سمت خوبی‌های شب‌های قدر می‌‌شود.