کتاب جدید محمد حنیف در راه بازار کتاب/ نگاهی به میراث ادب فارسی از زاویه‌ای جدید

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، محمد حنیف از جمله نویسندگان و پژوهشگران حوزه ادبیات داستانی است که آثار متعددی از او در این حوزه منتشر شده است. حنیف که برگزیده جایزه کتاب سال و جایزه جلال است، تلاش دارد تا در آثارش با نگاه به داستان‌های نوشته شده در کشور، به بررسی داستان ایرانی و جریان داستان‌نویسی آن طی دهه‌های گذشته بپردازد. 

کتاب «عناصر داستانی و نمایشی میراث ادبیات فارسی» عنوان اثر جدید اوست که از سوی انتشارات علمی و فرهنگی در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات داستانی و نمایشی قرار می‌گیرد. حنیف درباره این اثر و چرایی نگارش آن گفت: ادبیات در یکی از کلی‌ترین تقسیمات خود در سه دسته ادبیات حماسی، ادبیات غنایی و ادبیات نمایشی قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه تقسیم‌بندی کلی ادبیات با در نظر گرفتن ظرفیت‌های ادبیات ملل مختلف صورت می‌‌گیرد، در ادبیات اروپایی، ادبیات نمایشی رکن اساسی این تقسیم‌بندی را تشکیل می‌دهد؛ در حالی‌ که در ادبیات فارسی، این گونه نیست.

وی ادامه داد: از میان وجوه مختلف ادبیات، قصه‌ها که می‌توانند غنایی یا تعلیمی، عرفانی و یا و‌همی و جادویی، مربوط به حیوانات و یا قصه‌های فلسفی، رمزی و یا دینی، تراژیک و یا حماسی باشند، بر اساس قالب، مخاطب، منشأ خلق، موضوع و دورنمایه‌هایشان قابل تقسیم‌بندی هستند؛ در کتاب«عناصر داستانی و نمایشی میراث ادبیات فارسی» انواع ادبی از منظر برخورداری از عناصر داستانی و نمایشی بررسی شده است.

این پژوهشگر در ادامه به تفاوت‌های میان داستان و قصه اشاره و اضافه کرد: ناگفته پیداست که با توجه به تفاوت‌های ادبیات داستانی امروز و قصه‌های کهن دیروز، انتظار وجود برخی از عناصر ادبی در قصه‌ها و افسانه‌ها و حکایات، انتظاری بیهوده است؛ از سویی، میزان عناصر داستانی در تمامی انواع ادبی یکسان نیست. برخی انواع ادبی اصولاً جبنه روایی ندارند، در بعضی زبان از اهمیت بیشتری برخوردار است، در پاره‌ای درونمایه اصل است و در برخی دیگر به عناصر داستانی همچون شخصیت‌پردازی و گفتگو توجه شده است.

او انتشار «عناصر داستانی و نمایشی میراث ادبیات فارسی» را منبعی برای شناخت و آشنایی با زوایای مختلف ادبیات روایی و نمایشی در ادبیات فارسی توصیف کرد و گفت: قابلیت‌های نمایشی ادبیات کهن فارسی، عنوان یکی از درس‌های رشته ادبیات نمایشی در مقطع کارشناسی ارشد است. دانشجویان در خلال گذراندن این درس سه واحدی، با گستره وسیع آثار روایی ادبیات فارسی، عناصر داستانی و نمایشی نهفته در آنها، و چگونگی بهره‌گیری خلاقانه از آن آثار آشنا می‌شوند. هر یک از استادان به فراخور علاقه و تمرکزشان بر یک گونه خاص ادبی، تدریس بخشی از این میراث گرانبها را به عهده می‌گیرند و مطالعه بقیه گونه‌ها را به عهده دانشجویان می‌سپارند. با این حال، تعدد و پراکندگی منابع، اغلب مانع شناخت عمیق دانشجویان از ابعاد مختلف این تراث فرهنگی می‌شود. فراهم آوردن کتاب حاضر می‌تواند منبع قابل اعتنایی برای آشنایی با زوایای دیگری از ماترک ادب فارسی محسوب شود. ناگفته پیداست که هیچ پژوهنده‌ای توانایی غور و شناخت زوایای تاریک اقیانوس بیکران ادبیات فارسی را ندارد. چنین ادعایی نیز خود می‌تواند دلیلی آشکار بر نااهلی مدعی باشد. در این کتاب نیز، نویسنده با تکیه بر سال‌ها تتبع در عناصر و فنون داستان‌نویسی، قابلیت‌های نمایشی ادبیات فارسی، تدریس این درس و درس قصه‌گویی و نمایش خلاق در دانشگاه‌های مختلف، برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی و تألیف کتاب‌هایی در حوزه ادبیات داستانی و قابلیت‌های نمایشی متون گذشته فارسی، ادبیات روایی فارسی را تنها از نظرگاه عناصر داستانی و نمایشی بررسی کرده است. 

حنیف با اشاره به انتشار کتاب «قابلیت‌های نمایشی شاهنامه» را که پیش از این از سوی انتشارات سروش منتشر شده بود و از منابع دانشگاهی شمرده می‌شود، یادآور شد: از این رو، پرداختن به عناصر داستانی و نمایشی ادبیات حماسی، تا حدودی تکرار مکررات محسوب می‌شد؛ به همین دلیل در کتاب حاضر، دیگر بخش‌های ادبیات، همچون ادبیات غنایی، ادبیات تعلیمی، ادبیات طنز و هجایی و حکایات و قصه‌های عامه مکتوب و شفاهی از منظر غنای عناصر داستانی و نمایشی بررسی شده‌اند. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، این پژوهش را با هدف بازشناسی جبنه‌های مختلف ادبیات فارسی و تقویت منابع درسی دانشجویان ادبیات نمایشی و ادبیات فارسی به چاپ می‌رساند. امید که ادای دینی به ساحت بزرگان تاریخ فرهنگی این دیار شمرده شود.

انتهای پیام/