یادداشت رئیس مرکز ایران شناسی آنکارا برای تسنیم| معانی راهبردی اکتشاف گاز طبیعی در ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با آن که دو شبانه روز از انتشار رسمی خبر کشف میدان گاز طبیعی در منطقه کارادنیز (دریای سیاه) ترکیه سپری شده، اما این خبر، هنوز هم داغ‌ترین موضوع سیاسی و اقتصادی رسانه‌ها و محافل فکری ترکیه است.

همان گونه که انتظار می‌رفت، رسانه‌های نزدیک به اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، در یک عملیات مشترک و گسترده، با برجسته‌سازی این خبر و ترسیم ابعاد ملی و حماسی برای آن، توجه مردم را جلب کردند.

این در حالی است که رسانه‌های مخالف حزب حاکم ترکیه، رویکرد متفاوتی دارند و به  عنوان مثال، روزنامه سوزجو که به عنوان مهم‌ترین روزنامه مخالفین اردوغان و در عین حال به عنوان پرتیراژترین روزنامه ترکیه شناخته می‌شود، امروز در عکس و تیتر صفحه نخست، از قول تحلیل‌گر مشهور کمالیست یعنی ییلماز اُزدیل، اعلام کرد:« قبلاً هم رسانه‌های وابسته به حزب عدالت و توسعه، هشت بار خبر مژده کشف گاز را منتشر کرده بودند. امیدوارم بار نهم، این خبر صحت داشته اشد.»

در همین حال، برخی از کارشناسان مخالف دولت نیز در مورد صحت و سقم برآورد میزان گاز میدان زونگولداغ – ساکاریای دریای سیاه تردید و تشکیک کرده و بر این باورند که از منظر علمی و فنی، نمی‌توان میزان گاز یک میدان را صرفاً با تکیه بر داده‌های فنی یک چاه واحد سنجید.

سعدالدین تانتان، رهبر حزب ملی‌گرای یورت هم هشدار داده که مساله گاز نباید به آلت رقابت و تنش حزبی تبدیل شود و نهادهای اقماری پ.ک.ک هم در بیانی موذیانه، مدعی شده‌اند که برخورداری از گاز طبیعی، برای ونزوئلا، آذربایجان و ایران رفاه نیاورده و برای ترکیه هم رفاه نخواهد آورد.

اما محمد فرازمند سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا در همان ساعات نخست اعلام خبر، با انتشار عکسی از نقشه دریای سیاه، این اکتشاف مهم را به ملت ترکیه تبریک گفت.

در هر حال و با این مقدمه، باید به این نکته اشاره کرد که تلاش ترکیه برای دست یافتن به خودکفایی در تامین منابع انرژی، تصمیم استراتژیک و مهمی است و دکتر حقی اویغور رئیس مرکز ایران شناسی آنکارا موسوم به «ایرام» در یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری تسنیم، به تشریح اهمیت راهبردی این رویداد پرداخته است.

معانی مهم اکتشاف گاز طبیعی در ترکیه

روز جمعه 21 آگوست، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در یک سخنرانی مهم، به شکل رسمی اعلام کرد که تلاش و عملیات گسترده کشتی‌های حفاری ترکیه برای اکتشاف میادین گازی در دریای سیاه به نتیجه رسیده و به عنوان فاز نخست و گام اول، میدانی پیدا شده که ظرفیت آن در حد 320 میلیارد متر مکعب، برآورد شده است.

فاتح دونمز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه در سخنرانی اعلام کشف میدان گاز به شکل رسمی اعلام کرد: پس از انجام آزمایش‌های فنی و مهندسی، مشخص شده که گاز طبیعی در این میدان از کیفیت بالا و قابل توجهی برخوردار است. او همچنین بر این موضوع مهم تاکید کرد که در ژرفای یک کیلومتری زیر دریا و در جوار میدانی که به تازگی کشف شده، احتمال کشف چندین میدان دیگر نیز وجود دارد و نتایج اکتشافی آن در آینده‌ای نزدیک به اطلاع مردم خواهد رسید.

پیش بینی‌ها و برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد که ارزش مالی مقدار گاز موجود در میدان زونگولداغ در حد 65 میلیارد دلار است و انتشار این خبر موجب خوشحالی گروه‌های کثیری از جامعه ترکیه شده است.

همچنین، چنانکه می‌دانیم، ترکیه از حیث برخورداری از منابع مهم انرژی های فسیلی بر خلاف دیگر کشورهای منطقه، از شانس و طالع خوبی برخوردار نیست. به همین خاطر نه تنها در بخش صنایع و تولیدات کارگاهی بلکه در حوزه مصرف منازل و شهری، متکی به واردات است.

در نتیجه دولت ترکیه ناچار است هر سال بین 40 تا 50 میلیارد دلار از بودجه و درآمدهای خود را صرف خرید منابع انرژی کند. در واقع ترکیه ناچار است رقمی در حد 98 درصد از منابع انرژی خود را از بخش واردات تأمین کند و به همین خاطر همواره با مشکلی قدیمی به نام کسری بودجه روبرو بوده است.

با در نظر گرفتن این موضوع که منابع موجود در میدان گازی زونگولداغ، می‌تواند گاز مورد نیاز ترکیه را به مدت  7 تا 8 سال تامین کند،  در نتیجه می‌توانیم بگوییم که این موضوع از منظر اقتصادی بسیار مهم است و در حل مشکل کسری بودجه، نقش مهمی خواهد داشت.

در کنار فواید مادی این اکتشاف گازی، باید به یک مسئله فنی هم اشاره کنیم: واقعیت این است که مدیریت عملیات اکتشاف و استخراج گاز در ترکیه در حال حاضر با تکیه بر توان مهندسی و فنی داخل کشور انجام شده است.

اگر همین عملیات به خارجی‌ها سپرده می‌شد، بیش از 10 برابر رقم موجود، هزینه می‌شد. بنابراین با چنین قیمت پایینی، ترکیه از امکان آن برخوردار است که در حوزه‌های گسترده‌تر، بازهم دست به عملیات اکتشاف و استخراج بزند.

پس نباید تعجب کرد که در آینده ای نزدیک کشتی‌های حفاری ترکیه علاوه بر عملیات اکتشافی در دریای سیاه در حوزه دریای مدیترانه مشغول به کار شوند. اگر این هدف محقق شود، ترکیه‌ای که در حال حاضر توان مهندسی آن را فقط در حد ایجاد لوله‌های انتقال انرژی توصیف می‌کردند، از این به بعد در حوزه اکتشاف و استخراج نیز حرف‌های زیادی برای گفتن خواهد داشت.

این می تواند موجب شود که غول‌های بزرگ نفتی و گازی جهان در ترکیه شروع به سرمایه گذاری کنند و راه برای همکاری آنها با شرکت‌های حفاری ترکیه هموار شود.

بعید نیست که در آینده‌ای نزدیک شاهد آن باشیم که غول‌های حوزه نفت و گاز جهان برای همکاری با ترکیه وارد میدان شوند. در نتیجه ترکیه پس از حوزه صنایع دفاعی و صادرات، در حوزه انرژی نیز توانمندی بیشتری به دست خواهد آورد. پس این احتمال وجود دارد که ترکیه با کشورهای هم‌ساحل در منطقه دریای سیاه و دریای مدیترانه، قراردادهای جدیدی امضا کند.

اکتشاف گاز در میدان زونگولداغ موجب آن شد که بسیاری از دوستان ترکیه خوشحال شوند که یکی از آنها محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین بود که در تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به او تبریک گفت.

اما فاتح دونمز وزیر انرژی ترکیه، این واقعیت را نیز بر زبان آورد که برخی کشورهای دیگر از این اتفاق خوشنود نیستند و حتی از اتباع خود خواسته‌اند که کار در کشتی‌های حفاری ترکیه را ترک کنند.

ترکیه در چند سال گذشته از خودروسازی گرفته تا صنایع دفاعی و فضایی، گام‌های بلندی برداشته و در مقابل، متفقین قدیمی ترکیه نیز به خاطر این پیروزی‌ها، متوسل به تحریم و فشار شده‌اند.

بر اساس اطلاعاتی که مقامات وزارت انرژی و منابع طبیعی و کارشناسان این حوزه در اختیار رسانه‌ها نهاده‌اند، هم گاز میدانی که جدیداً کشف شده و هم گاز موجود در میادین دیگر که احتمالاً در ماه‌های آتی در مورد آنها اطلاع‌رسانی خواهد شد، در کوتاه‌مدت و پیش از سال 2023 میلادی به دست مصرف کننده نخواهد رسید و عملیات نهایی انتقال، تا 3 سال دیگر طول خواهد کشید.

به عبارت دیگر، اکتشافات گازی مورد بحث ما، در کوتاه‌مدت، آورده و تاثیر اقتصادی آشکاری نخواهد داشت. اما آن چه تغییر خواهد یافت، این است که دولت ترکیه، برای دستیابی به منابع گاز وارداتی، ناچار به سرزدن به کشورهای مختلف و تنوع در خرید نخواهد بود و در جریان مذاکرات جدید خرید و واردات گاز، با توانمندی بیشتر و دست پرتر پشت میز خواهد نشست.

به عنوان مثال، یکی از پیامدهای سیاسی این اکتشاف این است که ترکیه پس از بروز برخی اختلاف نظرها با روسیه در پرونده‌های منطقه‌ای سوریه و لیبی، همچون سابق، نیازمند توافق گازی بلندمدت با مسکو نخواهد بود.

در همین حال ترکیه در موضوع واردات گاز از ایران نیز، تا حدودی، به امضای قراردادهای کوتاه‌مدت، اشتیاق بیشتری نشان خواهد داد و نیاز به قرارداد طولانی مدت ندارد.

از این واقعیت هم نباید گذشت که ترکیه به خاطر خرید گاز و واردات انرژی از ایران، همواره زیر بار فشارهای آمریکا بوده و در شرایط جدید، بخش مهمی از این فشار کاسته خواهد شد و این مساله می‌تواند در حل بخشی از مشکلات و اختلافات آنکارا – واشنگتن، اثرگذار باشد.

انتهای پیام/