چرا "ایل‌دا" با گویش خودش صحبت نمی‌کند؟/ آیا تلویزیون در ساخت سریال‌های اقوام جدّی است؟
ادای دِین سریال "ایل‌دا" به دفاع‌مقدس قابل تقدیر است اما ادا نشدن گویش و لهجه کاراکترهایش انتقادهایی را به همراه داشته و این سؤال جدی را به‌وجود می‌آورد که چرا تلویزیون ساخت سریال‌های اقوام را مثل خیلی از کارهای دیگر جدّی نمی‌گیرد؟
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چند شب از پخش سریال "ایل‌دا" می‌گذارد. کاری که برای ادای دین به بزرگمردان عرصه دفاع از تمامیت ارضی کشور ساخته شده است. سریالی که با سختی‌ها و پیچیدگی‌های کرونایی و فقدان امکانات لازم در خرم‌آباد، تصویربرداری‌اش را چند روز گذشته به پایان رساند و ساعت 22:15 دقیقه هر شب مخاطبان در شبکه یک اتفاقات میان صالح‌خان، ایرج، داگل، نصیرخان، استوار کاکاوند، شیرعلی‌خان و دیگر کاراکترهای این سریال تلویزیونی را نظاره‌گرند.
کاری که در خرم‌آباد تصویربرداری شده است و لباس‌ها شکل و شمایلِ شخصیت‌های عشایری مربوط به چند دهه قبل را نشان می‌دهد. اما لحن و آوا و گویش و لهجه این همذات‌پنداری را با مخاطب ندارد! نکته‌ای که بسیاری در فضای نقد نسبت به این سریال دارند و در این گزارش به آن پرداخته‌ایم که اساساً تلویزیون برای ساخت سریال‌های قومیتی باید چه رویکردهایی را در دستور کار خودش قرار دهد.
نمایی از مجید مظفری در سریال "ایل‌دا"
تلویزیون باید سریال‌های اقوام را جدّی بگیرد
شاید جمعِ بازیگران این سریال به خودی خود نوستالژی باشند، مجید مظفری بعد از سال‌ها به تلویزیون آمده و نقش "صالح‌خان" را ایفا کرده است؛ او در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم درباره نقش "صالح‌خان" و پیچیدگی‌های کار "ایل‌دا" گفت: نقش بدی نبود اما الان سریال را می‌بینم بقیه حرف می‌زنند من فقط سر تکان می‌دهم! در فضای مجازی به من می‌گویند شما چرا حرف نمی‌زنید!
او در پاسخ به این سؤال و نقد که چرا گویش و لهجه در سریال ادا نمی‌شود، تصریح کرد: شاید به خیلی از سریال‌های تلویزیونی که برای قومیت‌ها ساخته می‌شود این انتقاد وارد است. یکی با لهجه صحبت می‌کند و یکی هم صحبت نمی‌کند. اما درباره "ایل‌دا" می‌خواهم بگویم از تهیه‌کننده گرفته تا عوامل دیگر همه سختی کشیدند تا این سریال به سرانجام برسد.
مظفری افزود: کرونا باعث شد تا سناریو و فیلمنامه جمع و جورتر شود تا کار به ایام دفاع‌مقدس برسد. گاهی اوقات توجه به ظرافت‌ها و همین گویش و لهجه‌ای که شما به آن اشاره کردید مستلزم آن است که شتاب‌زدگی در کار اتفاق نیفتد و نخواهیم کار را با عجله به آنتن برسانیم.
بازیگر نقش "صالح‌خان" با اشاره به اینکه امکانات هم حائز اهمیت است، گفت: گاهی اوقات برقراری برخی از ظرافت‌ها، بستگی به امکانات کار دارد. من وقتی سریال "خانه‌ای در تاریکی" را بازی کردم هنوز بختیاری‌ها و قشقایی‌ها به خاطر بازی در نقش "حیدرخان" به من می‌گویند مظفری الیگودرزی است. برای اینکه سریال امکانات داشت و یک سال جلوتر استادی برای همسان‌سازی دیالوگ‌ها و ادا شدن لهجه و گویش در اختیار ما گذاشتند. اما امروز ما را دیرتر صدا می‌کنند جلوی دوربین برویم که کمتر دستمزد بگیریم.
وی افزود: "ایل‌دا" را دوست دارم اما اعتقاد دارم این مشکلات و مسائل را این سریال و خیلی از کارهای دیگر تلویزیون دارد که کمتر اجازه می‌دهد گروه سازندگان و بازیگران در آرامش کار را پیش ببرند. البته واقعیت این است کمتر انتقادپذیریم؛ متأسفانه خود تلویزیون و تهیه‌کننده و سازندگان کار، کارهای قومیتی و بومی را جدی نمی‌گیرند. اما شخصی مثل داود میرباقری هم آن‌قدر کارش را جدی می‌گیرد که اگر نوشته و فیلمنامه‌ای 10 سال هم طول بکشد صبوری می‌کند تا بهترین اتفاق برای آن کار رقم بخورد.
مظفری با اشاره به اینکه فقط پوشش و لباس بیانگر این نیست که این بازیگر در نقش شخصیت لری یا کردی بازی می‌کند، خاطرنشان کرد: با پوشش و لباس نمی‌توان گفت این نقش دهاتی و یا عشایر را بازی می‌کند. زبان و لهجه و گویش و حرکت همه با مخاطب همذات‌پنداری می‌کند. اگر تلویزیون می‌خواهد برای اقوام کارهای مؤثری بسازد حتماً باید به همه جوانب توجه کند تا باورپذیر شود. این همان مسائلی است که کارگردانی مثل داود میرباقری به آن‌ها توجه می‌کند و کارهایش ماندگار می‌شود.
وی درباره کمبود امکانات سریال‌های تلویزیونی، تصریح کرد: برای ساخت سریال باید امکانات فراهم شود نه اینکه برای صحنه انفجار و جنگی حتی تفنگ و فشنگ درست در اختیار عوامل سازنده قرار ندهند. افتخار می‌کنم نقش صالح‌خان را بازی می‌کنم که اصالت دارد و سرانجامش هم ختم به خیر می‌شود. وقتی عراق به ایران حمله می‌کند این مردمان به دفاع از تمامیت ارضی می‌شتابند و خودشان را فدای میهن‌شان می‌کنند.
فقدان پژوهش و استفاده از بازیگران محلی
محمدتقی فهیم منتقد تلویزیون درباره ساخت آثار بومی و محلی به خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفت: اگر قرار است در آثار بومی و محلی به فرهنگ‌ها، قومیت‌ها و تاریخ و فرهنگ کشورمان بپردازیم طبعاً مسئولیت فیلمساز سنگین می‌شود. حتماً باید وفادار به آداب و رسوم و گویش و پوشش باشد. فرم کار باید منطبق بر واقعیت‌های منطقه باشد. یعنی در واقع قرار است در فیلم و سریالی که درباره قوم کرد، لر و هر قومیت دیگر ما ساخته می‌شود بازیگر فارسی سلیس صحبت کند و این نقص به‌وجود می‌آید. به نظر می‌رسد ارثیه بازمانده از فیلم‌فارسی‌های قدیمی است که در شیوه سریال‌سازی و فیلمسازی اتفاق می‌افتد.
وی افزود: تلویزیون باید تکلیفش را روشن کند که از ساخت این نوع سریال‌ها چه هدف و راهبردی دارد؟ آیا فقط محضِ تنوع این کار را می‌کند و یا به دنبال نمایش فرهنگ‌ها و آداب و رسوم آن مناطق است و کشف استعدادها و خیلی چیزهای دیگر؟ به هر حال این نوع پرداخت‌های شتاب‌زده و بدون پژوهش و حتی عدم استفاده از استعدادهای آن قومیت‌ها، به نوعی جفا به آن مناطق است. این ضعف و فقدان به وضوح دیده می‌شود که سازندگان بدون پژوهش و تحقیق درباره آن منطقه، وارد عمل می‌شوند و از نیروهای محلی استفاده نمی‌کنند؛ همان گروه‌ها و تیم‌های خودشان را به کار می‌گیرند و نمی‌توانیم اثر قابل اتکا و ماندگاری را ارائه دهیم.
این منتقد در پایان خاطرنشان کرد: معمولاً شتاب‌زدگی در ساخت و فقدان برنامه‌ریزی در تولیدات را می‌بینیم. البته من فکر می‌کنم این ادا نشدن گویش‌ها و لهجه‌ها در چنین سریال‌هایی خیلی به سرعت ساخت ربطی ندارد. اساساً راهبردها و هدف‌گذاری‌های تلویزیون اهمیت دارد. اگر قرار باشد سریالی مثل "ایل‌دا" بسازیم و قرار است این کار در منطقه لرستان روایت شود، باید به همه جوانبش بیندیشیم تا به کسی برنخورد و یا مخاطب با آن همذات‌پنداری کند. همه این اتفاقات در کنار هم مهم‌اند و باعث می‌شوند آن کار دیده شود. اما وقتی بازیگران سریالی که قومیتی است فارسی سلیس صحبت می‌کنند کمتر آن وفاداری به فرهنگ قومیتی را می‌بینیم.
انتهای پیام/
