دو ضرب‌المثل فارسی در یک حدیث

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، ضرب‌المثل گونه‌ای از بیان است که معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن‌ها نهفته است. بسیاری از این داستان‌ها از یاد رفته‌اند و پیشینهٔ برخی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست. هر قدر تاریخ تمدن ملتی درازتر باشد، بیشتر حادثه در آن پیدا شده و مثل‌های بیشتری در آن وجود دارد.

با ورود دین مبین اسلام به این سرزمین، شاهد تأثیر فرهنگ و ادب این سرزمین از آموزه‌های دین شدیم، تا جایی که با نگاه به کتابهایی که از پیشیایان برجای مانده،  در می‌یابیم که کمتر موضوع ادبی است که مایۀ خود را از مفاهیم قرآنی و روایی نگرفته باشد که نمونۀ بارز آن را در اشعار شعرای برجستۀ ایران از جمله حافظ، سعدی و مولوی و سایر شعرای این سرزمین می‌بینیم. این روند در ضرب‌المثل‌ها ما نمود یافت تا حدی که حجمی از این مثل‌ها برگرفته از آیات و روایات شد. در نمونه‌ای از تأثیر قرآن در شعر پارسی، در مصرعی از شعر حافظ می‌خوانیم «دیو چو بیرون رود فرشته درآید» که گفته می‌شود متأثر از این آیه است «جاء الحّق و زَهَقَ الباطِل اِنَّ الباطِلَ کانَ زهوقاً؛ حق آمد و باطل نابود شد و همانا باطل نابود شدنی است» (اسراء 81)

همچنین در ضرب‌المثلی مشهور می‌گوییم «هر چه کنی به خود کنی گر همه خوب و بد کنی» که متأثر از این آیۀ قرآن است «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا؛ اگر احسان و خوبی کنید، به خودتان خوبی کرده‌اید و اگر بدی کنید، به خود بدی کرده‌اید.» (اسراء 7) و یا در ضرب‌المثلی می‌گوییم «زخم زبان بدتراز زخم شمشیر است» که برگرفته از این سخن امیرالمؤمنین علیه‌السلام است «طَعنُ اللِّسانِ أمضی مِن جَرحِ السَّنانِ؛ (غرر الحکم، ص436) زخم زبان از زخم نیزه کاری تر است.» یا در روایتی از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم «لَا تَغْتَبْ فَتُغْتَبْ وَ لَا تَحْفِرْ لِأَخِیکَ حُفْرَةً فَتَقَعَ فِیهَا فَإِنَّکَ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ؛ بد مگو تا بدت نگویند، براى هم نوع خود چاه مکن تا در آن افتى، زیرا به همان دست که بدهى بستانى.» (الأامالی صدوق، ص420) از این روایت به تنهایی دو ضرب‌المثل برداشت شده که عبارتند از «چاه مکن بهر کسی، اول خودت دوم کسی» و نیز «از هر دست بدهی، از همان دست می‌گیری.»

انتهای‌پیام/