آیا مستندهای بحران در سوریه، تکراری شده‌اند؟!
در جدیدترین قسمت از برنامه تلویزیونی به اضافه مستند، چرایی سکوت رسانه‌ای در بحران منطقه مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، برنامه تلویزیونی به اضافه مستند با پخش و بررسی مستند «زنانی با گوشواره‌های باروتی» روی آنتن رفت و پس از آن میزگرد برنامه با حضور مهدی شامحمدی و روح‌الله رفیعی دو چهره مستندساز که سابقه تولید مستندهای بحران دارند، برگزار شد. در این میزگرد، چرایی سکوت رسانه‌ای در بحران منطقه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای برنامه، روح‌الله رفیعی درخصوص اشکالات مستند بحران گفت: به نظرم در این زمینه نگاه ما به مستند و رسانه، نگاه درستی نیست؛ من به عنوان کسی که در منطقه حضور داشتم و مستند ساختم و هم‌چنین دیگر کارها را پیگیری کردم، به شما می‌گویم که مشکل اصلی اینجاست که طرح‌ریزی دقیقی نداریم. یعنی مستندساز از خود نمی‌پرسد مستندی که می‌خواهم بسازم برای چه گروهی از مخاطبان است و قرار است چه حرفی را به مخاطبم بگوید و حتی این فیلم قرار است از چه رسانه‌ای پخش شود؟
وی با ذکر مثال صحبت‌های خود را ادامه داد و گفت: در سفرهایی که به مناطق بحرانی داشتم، همیشه با محدودیت‌ها درگیر بودم. به جز یک سفر، همه را خودم و در پوشش‌های مختلف رفتم. خاطرم هست زمانی که برای مستند «خالد و مجتبی» به سوریه رفته بودم، تقریباً 40 روز از شهادت شهید باغبانی گذشته بود. در آن زمان همه به ما به چشم جاسوس نگاه می‌کردند و در نهایت ما را دیپورت کردند. این موضوع در حالی است که من کارنامه‌ای داشتم و خیلی‌ها ما را می‌شناختند. بنابراین فهمی از دوربین ندارند و می‌گویند ممکن است دوربین‌تان به دست دشمن بیفتد. حال سوال من این است که مگر ممکن نیست یک نیروی نظامی اسیر دشمن شود و از او اطلاعات بگیرند؟
بارها و بارها به گروه‌های درگیر در مناطق بحران گفته‌ایم که بیایید دستورالعملی بین مستندسازان و کسانی که در مناطق عملیاتی کار می‌کنند نوشته شود تا وقتی مستندسازی به منطقه می‌رود، برای گرفتن حداقل ارتباطات در منطقه، پروسه‌های طولانی را طی نکند. گاهی اوقات مستندساز در وضعیتی قرار می‌گیرد که باید در لحظه تصمیم بگیرد، صحنه‌ای را تصویربرداری کند یا خیر. اگر تصویر نگیرد برای همیشه آن صحنه را از دست داده است.
مهدی شامحمدی درباره مشکلاتی که برای ساخت مستند بحران داشته است، گفت: بنده از سال 1392 به بعد چندین بار به کسی که متولی اعزام مستندسازان به مناطق بحرانی بود مراجعه کردم و گفتم که می‌خواهم به سوریه بروم و فیلم بسازم. هیچ جوابی به من نمی‌دادند و این ماجرا تا سال 1396 ادامه داشت تا اینکه مسئول جدیدی به آنجا اضافه شد و نگاه‌ها تغییر پیدا کرد. در حقیقت تا زمانی که نگاه آنجا عوض نشده بود، من نتوانستم بروم. در چنین شرایطی مستندی که تولید می‌شود تحت تاثیر همان نگاه است و شاید نتوان انتظار نگاه‌های جدیدتر را داشت.
روح‌الله رفیعی در بخش دوم صحبت‌های خود گفت: شاید به واسطه قوانین وضع شده، محدودیت‌هایی در سال اول وجود داشت اما سوال این است که چرا بعد از سال اول این سنگ‌ها کمتر نشد؟ تاکنون که سالها از آغاز بحران در سوریه گذشته است، این سنگ‌ها کمتر نشده و محدودیت‌ها همچنان برقرار است. بعد از گذشت 8 سال از بحران در سوریه هنوز به خیلی از مسائل ابتدایی پاسخ نداده و مخاطب را اقناع نکردیم. این موضوع به دلیل همان طرح‌ریزی‌های اولیه است. سیاست‌گذار باید اولویت‌هایش را به من مستندساز اعلام کند و ببیند که من براساس این موضوع می‌توانم کاری بسازم یا خیر؟
وی با اشاره به اینکه مستندهای گوناگون از دل نگاه‌های مختلف مستندسازان بیرون می‌آید، گفت: مستندساز برای ساختن فیلمی به مناطق بحران می‌رود که اقناع شده باشد و آن سوژه برایش تبدیل به یقین شده باشد. در چنین شرایطی فیلمی که می‌سازید شعارزده نیست و راحت‌تر با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. چرا بسیاری از فیلم‌هایی که در مناطق بحران عراق و سوریه ساخته شده شعارزده است و به دل نمی‌نشیند؟ به این دلیل که اولا فیلم‌ساز اقناع نشده و دوما از نظر تکنیکی نتوانسته مفهوم مودرنظر را تبدیل به فیلم مستند کند. البته منظورم از طرح‌ریزی این نیست که مدیر پخش شبکه چه ساعتی را برای پخش آن تعیین کند تا فیلم دیده شود. من اعتقادی به ساعت پخش ندارم و این‌گونه نیست که بگویم اگر فلان ساعت پخش شود، خیلی خوب است. اگر مستندی خوب باشد، حتی اگر 2 بامداد هم باشد، مردم آن را می‌بینند.
این مستندساز در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا در مستندهای بحران از سوریه، مسلحین هیچ‌گاه به تصویر کشیده نمی‌شوند، گفت: بگذارید مثالی برایتان بزنم؛ در سفر دومم بسیار تلاش کردم که هم با جبهه‌النصره و هم با داعش ارتباط بگیرم تا بدانم نگاهشان چیست، اما به هیچ عنوان قبول نکردند. روش‌های مختلفی را امتحان کردم اما نشد. سوالی وجود دارد و آن هم این است که آیا مستندساز به منطقه می‌رود تا حقیقت واقعی را نشان بدهد یا حقیقت را از منظر خودش نشان بدهد. دقت کنید که قرار نیست مستندساز به منطقه برود و تحت تاثیر اتفاقات فیلمی بسازد که اشتباه دیگران را بپوشاند. بنابراین مستندساز باید قبل از ورود به منطقه نسبت به آن موضوعی که می‌خواهد فیلم بسازد، تحقیق کامل داشته باشد و نگذارد اتفاقات او را مدیریت کند.
انتهای پیام/
