تخریب میراث فرهنگی ایران ـ ۷| مرثیه‌ای برای پل‌های تاریخی ایران ‌/ پل کهنه ساسانی و نادرآباد کرمانشاه حال ناخوشی دارند + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، پل «قوزیوند»، «کهنه»، «کوچه»، «چهر»، «ماهیدشت»، «میان راهان»، «بیستون» و «خسرو» از مهمترین پل‌های تاریخی استان و عموما مربوط به دوره ساسانیان هستند.

پل کهنه ساسانی ‌در شهر بیستون از توابع استان کرمانشاه قرار دارد و در سال 1346 به ثبت ملی رسیده است اما ‏هم اکنون این اثر تاریخی به دلایلی از قبیل عدم حفاظت و مرمت، انباشته شدن جلبک‌ها در کف رودخانه و عدم لایروبی، ‏در آستانه تخریب و به محلی برای زباله‌های خانگی و ساختمانی تبدیل شده است.‏

اداره ‌کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمانشاه در مقطع کوتاهی اقدام به مرمت و بازسازی این بنا کرد که به ‏دلایل نامعلومی این پروژه متوقف شد.‏ این پل به‌علت زیبایی و بافت تاریخی آن، می‌‌تواند به یک منطقه گردشگری زیبا تبدیل شود ولی امروز با باتلاقی از زباله‌ها درگیر است.

پل کهنه یا پل بیستون از روزگار کهن نقشی مهم در ارتباط میان ایران و بین‌النهرین و عراق امروزی داشته و تمامی کاروان‌هایی که به قصد زیارت اماکن مقدس شهرهای کربلا، نجف، کاظمین، سامرا و سایر شهرهای عراق از ایران سفر می‌کردند، ناگزیر به عبور از این پل بودند و امروزه بعد از گذشت صدها سال از ساخت این پل هنوز به اندازه‌ای قدرتمند باقی مانده که از آن برای عبور و مرور استفاده می‌شود.

پل کهنه نادرآباد از آثار به جامانده از دوره ساسانی است که در دوران سلجوقی مرمت و بازسازی شد. این پل بر روی رودخانه قره‌سو واقع شده و محل عبور و مرور اهالی روستاهای غربی شهرستان کرمانشاه است. در سال‌های اخیر به علت همجواری این پل با کوره‌های آجرپزی بدون فعالیت حاشیه شهر و بی‌توجهی مسئولان به آن، به محلی برای زباله‌های ساختمانی تبدیل شده است. علاوه بر رسوب، علفهای هرز و جلبک‌های تخریب‌کننده در اطرافش ایجاد شده است. این پل به‌علت زیبایی و بافت تاریخی آن، می‌تواند به یک منطقه گردشگری زیبا تبدیل شود.

این پل‌های تاریخی استان کرمانشاه مربوط به دوره ساسانیان است که اکنون این بنا با قدمتی بیش از هزار سال در آستانه تخریب است و نیاز مبری به بازسازی و توجه ویژه دارد.

مرتضی گراوند، سرپرست پایگاه ملی آناهیتا با اشاره به اینکه پل‌ها یک سازه عام‌المنفعه است که به لحاظ کارکردی در ادوار مختلف تاریخ وجود داشته است بیان کرد: احداث پل از همان دوران پیش از تاریخ رواج داشته و با ساخت وسایل ابتدایی از رودخانه‌ها می‌گذشتند و خود را به مراکز خشکی می‌رساندند و بعدها تکنولوژی در زمینه معماری رشد می‌کند و ما از زمان هخامنشیان شاهد ساخت پل‌های زیادی هستیم داریم و ساخت پل بسیار مورد توجه حاکمان آن زمان بوده است.

گراوند با بیان اینکه استان کرمانشاه با توجه به شرایط جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر جاده شرق و غرب و مسیر عبور جاده ابریشم نقش اساسی در رونق تجارت و انتقال مفاهیم فرهنگی داشته است گفت: شکل‌گیری همه بناهای ما در امتداد جاده شرق به غرب که جاده فلات ایران را به بین‌النهرین متصل می‌کرد و اکنون هم همین نقش را ایفا می‌کند یعنی کرمانشاه را به بین‌النهرین متصل می کند و این موجب شده که اقدام به احداث پل‌های متعددی بر روی رودخانه کنند.

وی با اشاره به اینکه بر روی رودخانه‌های کرمانشاه پل‌های زیادی مانند پل چهر، بیستون، نادرآباد، خسرو، کهنه نصب شده و خیلی از این پل‌ها بر اساس منابع تاریخی که می‌خوانیم در مسیر عبور سیاحان و جغرافی‌نویسان ایران و عراق بوده است افزود: این پل‌ها در ادوار مختلف تاریخ ساخته شده و ما از بنای پل‌ها در دوره هخامنشی و لبه غربی فلات ایران در زاگرس مرکزی هیچ اطلاعی نداریم اما می‌دانیم که جاده شاهی و جاده ارتباطی که بعدها هخامنشیان درست می‌کنند و از زاگرس مرکزی عبور می‌کند و به فلات بین النهرین می‌رود و با توجه به پراکنش جغرافیای سیاسی و فرهنگی یک حکومتی داشتند که مرکزیت آن در بابل، تخت جمشید، همدان، شوش بود که باید آنها را به همدیگر متصل می‌کرد و طبیعتاً از کرمانشاه عبور می‌کرد و آنها در آن بازه زمانی پل‌ها را ساختند.

کارشناس آثار باستانی با بیان اینکه آنچه که ما امروز داریم از دو بازه زمانی و از طریق کاوش‌های باستان‌شناسی می‌شناسیم بیان کرد: یکی پل‌هایی است که مربوط به دوره ساسانی و دیگری پلوهایی است که ما آنها را پل‌های اسلامی می‌نامیم و  در واقع بنای شکل‌گیری پل‌های امروزی ما در کرمانشاه بر اساس پایه پل‌های زمان ساسانی بود که در دوره اسلامی از قرن چهارم از کردهای حسنویه، بعد ایلخانان، بعد صفویه و در واقع در دوره پهلوی می‌بینیم که این پل‌ها را مرمت کردند و دهانه‌ها را یا افزایش یا کاهش دادند یا آبگیرهایی به این‌ها اضافه کردند که امروزه خیلی از آبگیرها در مسیر رودخانه‌ها در کرمانشاه یا در سطح کشور قرار دارد.

وی با بیان اینکه پل خسرو در بیستون به نظر می‌رسد به لحاظ ساختار مصالح مورد استفاده از سنگ‌های تراش‌خورده بلوکی، چفت و بست‌های دم چلچله‌ای که با سرب آنها را به هم وصل می‌کردند ساخته شده و شاید بتوان گفت که قدیمی‌ترین پلی است که از دوره تاریخی در کرمانشاه می‌شناسیم بیان کرد: امروزه یک سازه فلزی بر روی این پل است و روستاهای چمچمان را به بیستون متصل می‌کند و بر روی آن تردد دارند.

سرپرست پایگاه ملی آناهیتا با اشاره به اینکه پل صفویه اگرچه عنوانش پل صفویه است اما بنای پایه‌هایش مربوط به دوره ساسانی است که بعدها کردهای حسنیه می‌آیند و در آن تغییراتی را ایجاد می‌کنند و در دوره بعد از ایلخانان مغول‌ها تغییراتی در این پل ایجاد می‌کنند و در دوره پهلوی این پل مجدد مرمت می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد گفت: پل نادرآباد هم همین شکل را دارد و بنای آن به دوره ساسانی بازمی‌گردد اما در دوره پهلوی مرمت شده که امروزه این پل بسته است و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

وی با بیان اینکه پل کهنه هم وضعیت پل نادرآباد را دارد و متاسفانه نسبت به پل‌ها خیلی توجه خاصی نداشتیم و این نیازمند این است که یک برنامه منسجمی برای ساماندهی این پل‌های تاریخی داشته باشیم بیان کرد: پل کهنه که به لحاظ جمع شدن رسوبات و ضایعات و آشغال‌هایی بر روی آن ریخته می‌شود نیازمند توجه ویژه است و این زباله‌ها در بدنه پل‌ها می‌ماند و منظره بسیار ناخوشایندی ایجاد کرده و نیازمند این است که در واقع میراث فرهنگی، اداره آب، اداره محیط زیست در واقع هر کدام به شکلی در این قضیه ذی‌نفع هستند و باید یک کارگروهی تشکیل دهند و برای پاکسازی و لایروبی اطراف این پل‌ها تلاش کنند.

گراوند با اشاره به اینکه این شاخصه‌های تاریخی و فرهنگی را باید به شکلی که در شأن آنها است به مردم نشان دهیم و مراقبت زیادی از این پل‌ها داشته باشیم عنوان کرد: در کنگاور هم پل‌هایی داریم که به خیلی از آنها در واقع اجازه استفاده نمی‌دهند و در حوزه کرمانشاه به واسطه منابع آبی که داشته معمولاً پل‌های زیادی برروی رودخانه‌ها ایجاد شده و به خصوص در دوره صفویه به دلیل ترددی که به دلیل سفر به عتبات عالیات ایجاد می‌شود با وجود اینکه کاروانسرا ایجاد می‌کردند به پل هم اهمیت فراوانی می‌دادند.

وی پایه بنایی پل‌ها در استان کرمانشاه بیشتر ساسانی است افزود: اگرچه پیشتر از اینها هم پل وجود داشته که متاسفانه یا بیشتر است پل‌ها یا از بین رفته یا هنوز نتوانستیم بقایای این پل‌ها را که مربوط به دوره اشکانی یا مربوط به دوره هخامنشی باشد شناسایی کنیم.

این کارشناس آثار باستانی با اشاره به اینکه واقعیت امر این است که اگر تنها میراث فرهنگی را به عنوان نهاد حفاظت‌کننده در نظر بگیریم شاید به واسطه مشغله‌کاری به همه امور نرسند اما میراث فرهنگی موظف است که با نهادهای مرتبط این هماهنگی را داشته باشد که به خوبی از این آثار حفاظت شود گفت: آثار تاریخی متعلق به همه مردم است و در واقع مسئولیت میراث فرهنگی حفاظت است مردم صدای رسای این آثار هستند که در واقع باید این مشکلات تخریب پل‌های تاریخی را به مسئولان انتقال دهند.

وی با بیان اینکه نهادهایی مانند شهرداری، میراث فرهنگی، سازمان آب منطقه‌ای، سازمان محیط‌ زیست باید بتوانند کار گروهی برای رسیدگی به آثار و حفاظت از این آثار تاریخی تشکیل دهند بیان کرد: وضعیت پل‌های تاریخی ما خوب نیست و در این سال‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند و اگرچه در این آثار شاخصه‌های معماری و نظام مهندسی دوران تاریخی و اسلامی ما را به خوبی نشان می‌دهد اما اکنون خیلی از این شاخصه‌های معماری در احداث پل‌ها رعایت نمی‌شود.

گراوند با بیان اینکه با وجود تحولاتی که در تکنولوژی و علم اتفاق افتاده شاهد این هستیم که پل‌هایی از دوران صفویه ساخته شده تا به امروز پابرجا است اما برخی پل‌هایی که اکنون ساخته شده با وجود اینکه 20 سال ساخته شده اما تخریب شده است گفت: این نشان می‌دهد که نظام مهندسی آن زمان نظام مهندسی کاملاً منطبق با علم ریاضی و دانش فنی بوده و امروزه ما اگر بخواهیم مهندسین کارهای خوبی انجام دهند طبیعتا می‌توانند از این پل‌ها الگو بگیرند.

وی افزود: پلی چهر پل بسیار مستحکمی است و در برابر بسیاری از مخاطرات توانسته مقاومت کند زیرا نظام مهندسی آن به طور کامل علمی بوده است و امیدوارم مهندسین امروزی هم نگاهی به این تکنیک‌های ساخت پل در قدیم داشته باشند.

انتهای پیام/833/ش