به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «ترس» یک احساس غریزی و ناخوشایند است و در مواقعی که انسان احساس خطر میکند فعال میشود و به شکلهای مختلف جسمانی مانند، تپش قلب، سرخ شدن صورت، گرفتگی صدا، عرق شدید خودش را نشان میدهد. ترس یکی از احساساتی است که معمولاً در ذهن پرورش پیدا میکند اما میتواند تمام زندگی ما را تحتتأثیر خودش قرار دهد. در فرهنگ دینی بعضی از ترسها خوب و بعضی از آنها بد شمرده شدهاند.
بر اساس دیدگاه دین مبین اسلام ترسی که باعث سقوط یا توقف انسان شود مذموم و ترسی که باعث پیشرفت و تعالی او شود مطلوب است. ما به صورت کلی ترس را در اینجا به سه دسته تقسیم میکنیم. اول؛ ترس مذموم و خوارکننده، دوم؛ ترس مطلوب و رشد دهنده، و سوم؛ ترس نسبی.
بعضی از ترسها مانند ترس از ناهمواریهای زندگی به عنوان ترس مذموم و بعضی از ترسها مانند خوف و خشیت الهی که زمینه هدایت و پیشرفت معنوی افراد را مهیا میکنند از جمله ترسهای نیکو شمرده شده و بعضی از ترسها مانند ترس از مرگ امری نسبی هستند که اعمال و یا دیدگاه شخص نسبت به آن، تعیین کننده خوبی یا بدی آن خواهد بود. در اینجا به بررسی اجمالی هر کدام از این سه دسته میپردازیم.
ترس از اتفاقات ناگوار دنیا؛ موجب خواری و ذلّت
ترسی که ناشی از خودباختگی و ضعف اعتماد به نفس باشد و باعث سقوط و عقبگرد انسان شود مذموم و مورد نکوهش است؛ زیرا وجود چنین ترسی باعث خواری انسان خواهد شد؛ چنانکه امام علی علیهالسلام میفرماید: «احْذَرُوا الْجُبْنَ فَانَّهُ عارٌ وَ مَنْقَصَة؛ [1] از ترس برحذر باشید که آن موجب ننگ و باعث نقص است.» باید با تمرین و تقویت عزت نفس این ترس را ازخود دور کنیم تا زندگی به مراتب راحتتری داشته باشیم.
خوف خدا؛ پلی به سمت خوشبختی و سعادت
علم و قدرت بینهایت خداوند موجب ایجاد هیبتی عظیم از او نزد مخلوقات میشود که توجه به آن، انسان را از هرگونه مخالفت با فرامین الهی برحذر میدارد. انسان اگر خوف و خشیت نسبت به خدا داشته باشد دست به هرکاری نخواهد زد و تقوای الهی را در همه زندگی پیاده خواهد کرد. چنین فردی سعی میکند اعمال و رفتارش طبق رضایت الهی باشد.
این نوع خشیت انسان را به بالاترین مرتبه در روز قیامت خواهد رساند؛ همانگونه که امام علی علیهالسلام فرمودند: «انَّ اللَّهَ اذا جَمَعَ النَّاسَ نادی فیهِمْ مُنادٍ ایهَا النَّاسُ انَّ اقْرَبَکمُ الْیوْمَ مِنَ اللَّهِ اشَدُّکمْ خَوْفاً مِنْهُ؛ [2] روز قیامت وقتی خداوند انسانها را جمع میکند منادی در میان اهل محشر ندا سر دهد که ای مردم نزدیکترین شما به خدا کسی است که خوف بیشتری از وی داشته است.» حتی به خاشع در مقابل عظمت خداوند، وعده بهشت داده شده است؛ چنانکه قرآن کریم میفرماید: «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی، فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِی الْمَأْوی؛ [3] و آنکه از مقام پروردگارش بترسد و نفس را از هوس باز دارد، بهشت جایگاه اوست.»
ترس از مرگ؛ ترسی با دوچهره متفاوت
دسته سوم از انوع ترس، ترسهایی هستند که میتوانند در شرایطی مذموم و خوارکننده و یا مطلوب و رشددهنده باشند که از جمله آنها ترس از مرگ است. ترس از مرگ امری نسبی است که بستگی به اعمال و دیدگاه فرد دارد. اگر انسان مرگ را به معنای فنا و نابودی بداند و دلبسته به مال و دارایی خود در دنیا باشد از مرگ خواهد ترسید. چنین افرادی حیات را فقط در زندگی مادی میدانند که البته این افکار از جهل آنان نشأت میگیرد و اگر متنبه بودند هر آینه میدیدند که آخرت و سرای جاوید، به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است.
امام جواد علیهالسلام در این باره میفرماید: «لِانَّهُمْ جَهَلُوهُ فَکرِهُوهُ وَ لَوْ عَرَضُوهُ وَ کانُوا مِنْ اوْلِیاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَاحَبُّوهُ وَ لَعَلِمُوا انَّ الْآخِرَةَ خَیرٌ لَهُمْ مِنَ الدُّنْیا؛ [4] چون آنها نسبت به مرگ جهل دارند از آن بدشان میآید و اگر اینان از اولیای الهی بودند و مرگ بر آنها عارض میشد آن را دوست میداشتند و میدانستند که آخرت بهتر از دنیاست.»
انتهای پیام/