روایت تسنیم از آتشکده دوره ساسانی پنهان در دل روستای کوهستانی مازندران/ راز تمدن چند هزار سالهای که برملا شد + فیلم
ارفعده، روستایی کوهستانی که براساس شواهد و مستندات تاریخی و باستان‌شناسی، حکایت از استقرار چند هزارساله بشر در آن دارد و این‌روزها کارشناسان درحال تلاش برای رونمایی از تمدن مذهبی چند هزارساله از دل خاک هستند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سوادکوه، مازندران سرزمین کهن، در هر نقطه‌اش ردی از شگفتی دوران باستان حک شده است و مادر تاریخ به‌زیبایی در بطن خود حفظ نمود و این پهنه سبز را جاذبه بخشید.
جاذبه‌ای حیرت‌انگیز که بخشی به آثار و ابنیه‌های تاریخی و میراثی اختصاص یافته و هر کدام زبان مصور فرهنگ و تمدن تبرستان شده‌اند. سوادکوه، دروازه جنوبی استان یکی از مناطقی است که به راحتی در هر نقطه آن، برگی از تاریخ را می‌توان ورق زد. در کنار نقاط شهری که مملو از موهبت الهی، طبیعی و جاذبه‌های تاریخی‌اند، روستاهای کوهستانی این خطه هرکدام تفسیری از تمدن چند هزارساله را با خود به همراه دارند.
ارفعده، روستای کوهستانی بخش مرکزی سوادکوه که براساس شواهد و مستندات تاریخی و باستان‌شناسی، حکایت از استقرار چند هزارساله بشر در آن دارد، این روزها یکی از رموز خود را برملا کرد. در دل " تپه‌کلا " یا " مسجد سَر " این روستا، آتشکده‌ای از دوره ساسانی نهفته بود که نیایشگاه مذهبی مردمان باستان این خطه محسوب می‌شد. با تلاش یکی از کارشناسان میراث فرهنگی سوادکوه و حمایت اداره کل میراث استان، این روزها این منطقه میزبان کارشناسان میراث فرهنگی و باستان‌شناسان است که درحال تلاش برای رونمایی از تمدن مذهبی چند هزارساله از دل خاک هستند.
مهدی عابدینی عراقی سرپرست کاوش تپه‌کلا روستای ارفعده بخش مرکزی سوادکوه، در گفت‌وگو با تسنیم در مورد پیشینه تاریخی این روستا، اظهارداشت: طبق بررسی‌ها در این روستا و اطرافش از هزاره اول پیش از میلاد، چیزی حدود 2500 تا 3 هزار سال، استقرار انسان را داریم. دلیل آن‌هم به شرایط محیط مناسب و آب فراوان برمی‌گردد.
کارشناس اداره میراث فرهنگی استان با بیان اینکه تپه‌کلا ارفعده سال‌ها مورد حفاظت قرار داشت و باتوجه به پیگیری‌ها بحث کاوش آغاز شد، خاطرنشان کرد: از سالهای قبل آقای یوسفی که از همکاران و اهل این روستا است، این تپه را شناسایی و حفاظت می‌کرد. اگرچه متاسفانه در دهه 60 برای تاسیس سالن کشتی، این تپه مسطح و آسیب دید اما سالنی ساخته نشد و با پیگیری‌های آقای یوسفی، بودجه‌ای از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی و پایگاه ملی غار اسپهبد خورشید، درنظر گرفته شد و کار کاوش فصل اول را آغاز کردیم.
عابدینی باتوجه به نوع معماری بنا، آن را مربوط به دوره ساسانی دانسته و تصریح کرد: پلان 4 طاقی یک نوع معماری مذهبی دوره ساسانی که مربوط به آتشکده و بناهای نیایشگاهی می‌شود. این اولین آتشکده دوره ساسانی در مازندران محسوب می‌شود که به آن رسیدیم.
وی افزود: این پلان 4 طاقی دارای حدود 4 ورودی است. بر رویش یک گنبد قرار گرفته و وسط آن یک آتشدان قرار دارد. به صورت کنگره‌ای ساخته شده است. مصالح به کار رفته در پایه‌های بنا یعنی دیواره‌ها و ستون‌ها از سنگ و ملات گچ نیم‌کوب و در قسمت گنبد از آجرهای قالب بزرگ 38 در 38 با قطر 7ونیم سانت دوره ساسانی استفاده شده است.
محور باستانی ساسانی در استان کرمانشاه بازسازی می‌شود
این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه طبق شواهد سوادکوه از قرن 4 هجری به بعد وارد جغرافیای دنیای اسلام شد، تصریح کرد: در متون تاریخی اشاره‌ای به رواج آئین زرتشتی در مازندران داریم. حتی تا قرن 6 هجری برخی مناطق کوهستانی نظیر سوادکوه، دشت فریم و دودانگه، طبق متون تاریخی اسلامی زرتشتی بوده‌اند که اصطلاح " گَبرَکان " را برای آنها استفاده می‌کردند. از قرن 4 به بعد سوادکوه وارد جغرافیای دنیای اسلام شد.
عابدینی درباره میزان تعامل مسئولین شهرستانی با گروه کاوش آتشکده تپه‌کلا، یادآور شد: از فرماندار شهرستان بابت پذیرا بودن ما تشکر می‌کنم. شهردار، بخشدار و فرماندار دستور داده بودند تا بتوانیم خاک‌های حاصل از کاوش را از روستا خارج کنیم اما دهیار و شورا با ما همکاری نکردند. خوشبختانه با حمایت رئیس جهادکشاورزی که یک دستگاه لودر اختیار گذاشتند، خاک‌ها را خارج کردیم اما تاکنون کسی برای بازدید نیامد.
مسئول کاوش تپه‌کلا ارفعده با گلایه نسبت به رئیس میراث شهرستان، تصریح کرد: ضمن تشکر از همکاران یگان که با حداقل امکانات خدمت می‌کنند، گلایه‌ای از رئیس شهرستان دارم که باوجود اینکه همکارانشان اینجا مشغول کار هستند، اما هنوز نیامدند. اگرچه با حمایت اداره کل میراث فرهنگی استان و اداره کل امور پایگاه‌ها کارمان را پیش می‌بریم، ولی انتظار داشتیم رئیس شهرستان را اینجا می‌دیدیم.
علی یوسفی ارفعی کارشناس میراث فرهنگی سوادکوه که با پیگیری‌هایش توانست این تپه را حفظ و منجر به کاوش آن شود، در گفت‌وگو با تسنیم در این مورد گفت: در سال 1384 وقتی یگان حفاظت میراث فرهنگی تشکیل شد، اداره کل استان تعدادی آثار به ما معرفی کردند. چون خودم باستان‌شناس بودم به روستاها رفتم و از بناهای تاریخی آمار گرفتم. این بنای تاریخی را نیز معرفی کردم.
وی افزود: پس از معرفی این بنا، قدمت اولیه را تعیین و به اداره کل معرفی کردم. از طریق میراث فرهنگی، شورا، دهیاری و پایگاه بسیج کار مراقبت‌های ویژه انجام می‌شد.
یوسفی ارفعی با بیان اینکه در طرح هادی روستاها، تلاش شد و این اثر در کاربری میراث فرهنگی قرار گرفت، یادآور شد: در سال 89_88 که طرح هادی روستا را مصوب کردند، باوجود مخالفت‌های زیاد مبنی بر اینکه اینجا اثر تاریخی نیست، با پیگیری‌های فراوان این بنا را در کاربری میراث فرهنگی جانمایی کردم و تا شعاع 50 متری این بنا، هرگونه ساختوساز و خاک‌برداری با نظارت میراث فرهنگی انجام می‌شود.
این کارشناس میراث فرهنگی در مورد آسیب به بنا به بهانه ساخت باشگاه ورزشی و همچنین مدعی بودن بابت ملک خصوصی، خاطرنشان کرد: در دهه 60 فردی حدود 5متر از این بنا را برای ساخت باشگاه ورزشی تسطیح کرد و منجر به تخریب بخشی از آن شد. اما رها شد و سالنی ساخته نشده بود. بعد 40 سال شخصی مدعی شد که مالک خصوصی است و حتی زمین را محصور کرد و دروازه گذاشت. اما مخالفت کردیم.
یوسفی افزود: باوجود تلاش این مدعی برای ساخت مسکن روی تپه، کاربری میراثی گرفتم. با رایزنی و پیگیری‌ها آقای عابدینی برای تپه گمانه‌زنی انجام دادند. حدود 3 سال می‌شود که ساختوساز روی این بنا سلب شده است و ساختوساز اطرافش نیز با نظارت میراث فرهنگی باید باشد تا بتوان به عنوان سایت موزه معرفی کرد.
به گزارش تسنیم، بعد هزاران سال آن تپه راز سر به مهرش را آشکار می‌کند و سنگینی تَل خاک را از سر و پیشانی خود می‌زداید. آتشدان کنگره‌ای در دل خاک، پله‌هایی که به نیایشگاه می‌رسند، مصالح به کار رفته در آن، همه اینها تجسمی زیبا از مردمانی را تداعی می‌کند که در دل آن کوهستان نیایش مذهبی خود را برپا می‌کردند. آن معماری شگفت‌انگیز در هزاره‌های دور، نمایانگر غنای تمدن باستانی و میراث فرهنگی در سوادکوه است. اولین آتشکده مازندران در ارفعده سوادکوه درحال کاوش است و با هر کاوشی، روزنه جدیدی از پیکره بنا آشکار می‌شود. اما آنچه جای تامل دارد، با وجود غنی بودن این شهرستان از آثار و ابنیه‌های تاریخی، فقیر از اقتصاد گردشگری است. شهرستانی کم برخوردار که همواره سایه بی‌توجهی متولیان بر آن سنگینی می‌کند. اکنون که با پیگیری کارشناس میراث شهرستان، فرایند کاوش با حمایت اداره کل میراث فرهنگی استان و اداره کل امور پایگاه‌ها، در حال انجام است، نگاه ویژه مسئولین شهرستان برای حفظ و معرفی بیشتر این اثر را می‌طلبد. اگرچه تاکنون بازدیدی از سوی آنان و حتی مسئول مربوطه صورت نگرفت. شاید اگر خارج از سوادکوه شاهد این کاوش بودیم، معنای نگاه ویژه را به تماشا می‌نشستیم.
انتهای پیام/686/ ع
