گزارش تسنیم از تنش ‌آبی در مازندران/ شالیکاران روزهای سختی را سپری می‌کنند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، در حال حاضر حدو 193 سد در کشور وجود دارد و کل ورودی آنها بیش از 53 میلیارد متر مکعب است که با حجم از ظرفیت، توان کنترل روان‌آب و سیلاب را دارند و هم اکنون میانگین ذخیره سازی روان آب در کشور تا 45 درصد است، بخش اعظم آب ذخیره شده در پشت مخزن‌ها، برای مصرف کشاورزی است تا ایران با اقلیم کشاورزی از تولیدات انواع محصولات بتواند الویت اول یعنی آب را برای کشاورزان تامین کند.

ناگفته نماند توجه به بخش کشاورزی و حمایت از آن توسط دولت‌ها در دنیا بر دو مبناست، یک اینکه بخش کشاورزی تامین‌کننده امنیت غذایی و دوم اینکه ایجادکننده فرصت شغلی گسترده برای دولت‌هاست و از این سو، حمایت از بخش کشاورزی ضرورت دارد.

آما آنچه برای استان مازندران به عنوان استان تامین کننده امنیت غذایی کشور حائز اهمیت است، منابع آبی است و همگان می‌دانند از اسفند هر سال کار شالیزاری با شخم، شیار و خزانه‌گیری آغاز و تا مرداد سال بعد و حتی در نشا دوم تا آبان، با درو و جمع‌آوری محصول پایان می‌یابد، و در این مدت پهنای حدود 215 هزار هکتار از شالیزاری‌های کل استان باید غرق آب شود که حجم بالایی از منابع آبی را می‌طلبد، اما بعضی از سالها مشاهده می‌شود در همان ابتدای فصل زراعی بخش اعظم شالیزاری‌های مازندران به دلیل کمبود منابع آبی از چرخه تولید خارج و به اصطلاح‌ رها می‌شوند!

برخی از شالیکاران مازنی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه در تامین آب کشاورزی با مشکل مواجه هستیم و مسئولان توجه چندانی به این بخش ندارند، اظهار داشتند: پرورش شالی با آب محقق می‌شود و دست کشاورزان در تامین منابع آبی کوتاه است و نیاز داریم تا دولت برای رفع مشکل اقدام جدی کند.

این شالیکاران با اشاره به اینکه فشار دستگاه‌های دولتی به ما خیلی زیاد است و اگر برای تامین آب شالیزاری‌ها چاه حفر کنیم، این کار را غیر مجاز می‌خوانند و بعضا به انسداد چاه اقدام می‌کنند، افزودند: حفر چاه توسط کشاورزان اگر به نگاه دولت غیر مجاز است، پس دولت به تامین منابع آبی همت کند چرا که عمده ما کشاورزان در مازندران تک محصولی هستیم و چشم امید به درآمد حاصل از فروش برنج در خرمن داریم.

آنچه در این گزارش به عنوان اطلاعات به مخاطبان باید رسانده شود این است که مازندران اصلا با کمبود منابع آبی مواجه نیست و چیزی که استان پر باران کشور را در بحث آب فقیر کرده، عدم کنترل آبهای سطحی است و استانی که هر ساله با پدیده سیل‌های سنگین و نیمه سنگین مواجه است پس نمی‌تواند استان فقیر در بحث منابع آبی باشد و در واقع هدر رفت منابع است این استان را از حیث آب فقیر و کشاورزان را بی درآمد کرده است.

میزان آورد 7 هزار کیلومتر از 120 رودخانه اصلی مازندران، حدود 4 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب است که در نوع خود بی سابقه می‌باشد و به تنهایی آورد آب بیش از 10 استان کشور را دارد ولی با همه فخر فروشی رودخانه‌های استان، اما ذخیره آب استان از آورد رودخانه‌ و روان‌آبها کمتر از 10 درصد است و این برای استان پر آب شمالی واقعا فاجعه است که حتی از میانگین ذخیره سازی کشوری نیز بیش از 35 درصد عقب‌تر است و با این شرایط هیچگاه مازندران به قطب تامین کننده امنیت غذایی کشور تبدیل نخواهد شد. 

آمار فاجعه بارتر آنجا است که اکنون در پشت مخازن سدهای مازندران فقط ظرفیت ذخیره سازی 350 میلیون متر مکعب از 4 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب روان‌آب وجود دارد و تعداد سد این استان در برابر 193 سد کشور نیز بسیار ناچیز است و تنها 10 سد بزرگ و کوچک دارد و نمی‌تواند جوابگوی نیاز کشاورزان استان باشد‌.

محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب‌ منطقه‌ ای مازندران در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه یکی از عمده دلایل عقب ماندگی مازندران در حوزه سدسازی برای جمع‌آوری روان‌آبها در گذشته و در زمانی که مازندران بزرگ مطرح بود، رقم خورد، اظهار داشت: تا قبل از انتزاع گلستان از مازندران، بیشتر نگاه در حوزه سدسازی به این مناطق بود چون شرایط آبی ناپایداری را شهرهای شرق مازندران سابق و گلستان فعلی داشتند، و به همین منظور سدهای خوبی در آن ساخته شد.

وی افزود: با انتزاع گلستان از مازندران سدهایی چون کبود‌وال، گلستان و بوستان از حوزه سرزمینی استان مازندران جدا و در استان جدید قرار گرفت و آمار مخازن مازندران کم شد.

هرچند توجه با مناطق پرخطر و با تنش آبی بالا در گذشته می‌طلبید تا به مناطق شرق سابق مازندران و استان فعلی گلستان توجه ویژه‌ای شود، اما هم زمان باید به میانه و غرب استان نیز توجه می‌شد و علاوه بر اینکه مدیریت گذشته حاکم بر استان به این بخش توجه نکردند بلکه بدون دقت در تغییر ژئوپلیتیکی رودخانه‌های استان موجب شد تا بخش اعظم زمینهای زراعی استان با تنش آبی مواجه شوند که در دهه 70 با تغییر مسیر سرشاخه‌های رودخانه تلار سوادکوه در منطقه روضیه‌ و انحراف آن به سمت سمنان موجب شد تا این رودخانه ماهیت خود را از دست بدهد و هزاران هکتار از شالیزارهای پائین دست با تنش آبی مواجه بشوند.

برخی از شالیکاران حاشیه رودخانه تلار از تغییر شالیزاری به باغات مرکبات و یا مزارع در پی کم‌آبی این رودخانه در 3 دهه اخیر خبر دادند و تصریح کردند: آورد رودخانه تلار بی‌نظیر بود به نحوی که علاوه بر شالیکاری، در آن به کار صید ماهی نیز می‌پرداختیم، اما اکنون در تابستان این رودخانه طغیانگر، کاملا خشک می‌شود و محل چرا دام‌ها شده است.

البته 4 سد هراز، گلور، زارم رود و سجاد رود نیز در مازندران در حال اجرا است و با اتمام آنها، 500 میلیون مترمکعب به ظرفیت ذخیره سازی آب در پشت سدهای مازندران اضافه می‌شود و به میزان 850 میلیون مترمکعب کل ذخیره سازی استان می‌رسد.

جالب است بدانید رودخانه هراز به عنوان پرآب ترین رودخانه مازندران هنوز سدی بر روی آن ساخته نشده و آغاز عملیات سد سازی آن در اواسط دهه 80 آغاز شد و پیشرفت اندکی دارد و در حالی که این سد برای بقای کشاورزی شهرستانهای آمل، محمودآباد، نور، فریدونکنار و بخشی از زمینهای بابل و بابلسر بسیار حائز اهمیت است.

یخکشی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با بیان اینکه برای اتمام 4 سد‌ در حال ساخت مازندران به حدود 3 هزار و 500 میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم، گفت: اعتبار تخصیصی بسیار اندک است و با این شرایط مالی اتمام این طرح‌ها زمان بر می‌شود و اکر دولت در بخش اعتبارات کمک کند، با اجرای این سدها ظرفیت ذخیره سازی آب در مازندران را تا 25 درصد می‌توانیم برسانیم که باز هم از سرانه کشوری عقب هستیم.

یکی از سدهای بسیار مهم در حال ساخت مازندران، سد گلورد شرق مازندران است و در منطقه هزار جریب ساخته و آبگیری آزمایشی شده اما همچنان طرح در حال اجراست و این سد با ظرفیت 100 میلیون مترمکعبی‌ می‌تواند انقلابی در بخش کشاورزی شرق مازندران انجام بدهد.

هم اکنون حدود 25 تا 30 هزار هکتار از بهترین کشتزارهای شرق مازندران در شهرستانهای نکا، بهشهر و گلوگاه به دلیل نداشتن منابع آبی رها شده هستند و یا اینکه به کشت دیم پائیزه گندم و جو اکتفا می‌کنند که با سرازیر شدن آب سد گلورد، همه این زمینها قابلیت کشت شالی و حتی کشت دوم را پیدا‌ می کنند و علاوه بر افزایش تولید محصولات کشاورزی، نرخ بیکاری این منطقه که مازندران بالاترین نرخ را دارد، کاهش می‌دهد.

کشاورزان شرق مازندران در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم با اشاره به اینکه به ناچار مجبوریم در فصل بهار به دلیل کمبود آب، مرغوب ترین زمینها را رها کنیم، یادآورشدند: به همین دلیل بیکاری جوانان در منطقه موج می‌زنند و سبب مهاجرت بسیاری از آنها به دیگر استانها شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ ای مازندران گفت: هم زمان با اجرای سد گلورد، شبکه و کانال آن را نیز در پائین دست و در مزارع در حال اجرا داریم تا با پایان یافتن کار سد و رها سازی آب، زمان بهره‌برداری زمین‌های پائین دست را کاهش دهیم.

در میان 10 سد بزرگ و کوچک مازندران، سد شهید رجایی ساری بسیار برای استان مهم است و با ظرفیت ذخیره سازی 160 میلیون مترمکعب آب، شالیزاری‌های ساری، میاندورود و جویبار از آب این سد برخوردار می‌شوند، اما در برخی از سالها مثل تابستان امسال به دلیل فشار گرمای زیاد و کاهش بارندگی، 6 هزار هکتار از زمینهای شالیزاری مازندران خشک و از چرخه تولید خارج شدند که بخش اعظم آن زمینهای پائین دست این سد بود و به ناچار برای اینکه میزان خسارت بیشتر نشود دست به کار پرخطر رهاسازی بیش از حد آب سد کردند که در اتفاقی بی‌سابقه مخزن سد تا تخلیه نهایی پیش رفت و ضرورت دارد تا برای در امان ماندن این سد، سدهای جدید راه‌ اندازی شوند تا منابع آبی بیشتری به شالیزاری‌های استان تزریق شود.

محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب منطقه‌ ای مازندران با بیان اینکه از ظرفیت 350 میلیون مترمکعب 10 سد مازندران فقط 150 میلیون مترمکعب یعنی حدود 35 درصد ذخیره داریم، خاطرنشان کرد: به دلیل بحران آبی در تابستان رهاسازی بیش از حد داشتیم و در مقایسه با مدت مشابه پارسال، اکنون 65 میلیون متر مکعب کسری داریم، اما پیش بینی می‌شود در اواخر زمستان و اوایل بهار کسری تاحدودی جبران شود.

بررسی ها نشان می‌دهد مازندران استان کم‌ آبی نیست، اما مدیریت حاکم بر ذخیره سازی کم است که باید با حمایت دولت عقب‌ماندگی جبران شود.

در سالهای اخیر شالیکاران مازنی به کشت دوم برنج روی آوردند و زنگ خودکفایی برنج در حال نواخته شدن بود اما به دلیل کمبود منابع آبی، به همه اجازه کشت دوم داده نمی‌شود و این خودکفایی کشور در بخش برنج و قطع وابستگی را به تاخیر می‌اندازد.

برخی از شالیکاران مازندران از توان خودشان برای کشت دوم و پرورش رتون خبر دادند و اظهار داشتند: سود اصلی ما شالیکاران در کشت دوم است چرا که هزینه کمتری دارد اما به دلیل نداشتن آب کشاورزی، با سخت گیری مسئولین‌ مواجه هستیم.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، برآوردها نشان می‌دهد، اگر دولت بر روی منابع آبی مازندران تمرکز و آب مورد نیاز شالیکاران را تامین کند، از 215 هزار هکتار شالیزار مازندران، 15 هزار هکتار را داری شرایط کم مرغوب بدانیم، 200 هزار هکتار توان دوباره کشت را پیدا می‌کنند و در مجموع دو کشت در مازندران، 400 هزار هکتار برنج کشت می‌شود که با توجه به اصلاح بذر در سالهای اخیر، می تواند تولید برنج سفید را از 950 هزار تن در سال به حدود 2 میلیون برساند و اگر این موضوع در گیلان نیز محقق شود، علاوه بر تولید مازاد بر نیاز کشور، استقلال جمهوری اسلامی ایران در امنیت غذایی بخش برنج نه تنها رقم خواهد شد، بلکه درهای صادرات برنج با کیفیت ایران به روی منطقه و دنیا باز می‌شود.

با توجه به اجرای طرح خوداتکایی برنج که به جز استان های شمالی، بقیه استانها از کشت برنج به دلیل کمبود منابع آبی در آن استانها، منع شدند، دولت باید یکبار برای همیشه با اجرای طرح‌های مهم برای جمع‌آوری روان‌آبها در شمال، از خوداتکایی عبور کرده و به صادرات این محصول در سطح گسترده فکر کند.

انتهای پیام/ش