«فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟»| شبکه ملی اطلاعات ؛ راهکار مقابله با اخبار جعلی و شایعات در فضای مجازی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده حکمرانی فضای مجازی»؛ تولید و انتشار اخبار جعلی بر بستر فضای مجازی، امروزه به یکی از بزرگترین چالش های کشورهای مختلف دنیا تبدیل شده است. نگرانی از توسعه اخبار جعلی در سال های اخیر به حدی بوده که سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا نسبت به گسترش اخبار جعلی و عواقب ناگوار آن هشدار داده و برخی کشورها، نهادها و سازمان ها تمهیداتی برای مبارزه با آن در نظر گرفته و اجرا کرده اند. البته این نگرانی ها بی مورد نیست، چرا که اخبار جعلی با مختل کردن گردش صحیح اطلاعات و گمراه سازی افکار عمومی این قابلیت را دارد که امنیت کشورها را به خطر انداخته و مخاطبان را از حق اساسی دسترسی آزاد به اطلاعات واقعی محروم سازد؛ همچنین در عمل می تواند مشروعیت و کارآمدی نظام سیاسی را نیز به شدت به مخاطره اندازد.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

** انتقادهای گسترده از عدم توانایی مخاطبان در تشخیص اخبار جعلی

انتقاد از عدم توانایی مخاطبان در تشخیص اخبار جعلی پس از انتقادهای گسترده متخصصان و صاحبنظران از فیس بوک در دوره انتخابات 2016 ریاست جمهوری آمریکا و ادعای تاثیر اخبار جعلی در آرای داده شده به دونالد ترامپ به شکلی فزاینده شدت یافت. هیلاری کلینتون، اصلی ترین رقیب ترامپ و یکی از نامزدان شکست خورده انتخابات 2016 آمریکا بر این باور بود که دلیل اصلی شکستش در انتخابات 2016، انتشار وسیع شایعه های برگرفته از اخبار جعلی علیه وی بوده است. گسترش اطلاعات نادرست در فرآیند انتخابات آمریکا به قدری برای حزب شکست خورده دمکرات در انتخابات 2016 گران تمام شد که باراک اوباما رئیس جمهوری وقت آمریکا، فیس بوک را «ابر مهملات» خواند.

فرانسیس فوکویاما، فیلسوف آمریکایی نیز با اشاره به گستره انتشار اخبار جعلی در سال2016، این سال را زمان ظهور جهان پساحقیقت نامید که در آن به طور تقریبی تمام منابع اطلاعاتی با مطالب مغایر و مشکوک زیرسوال رفت. فوکویاما اخبار جعلی را از ثمرات اینترنت دانسته و بر این باور است که همگرایی نامیمون این دال و مدلول، به قطبی شدگی و بی اعتمادی در نهادها و تزلزل در ساختارهای موجود انجامیده، پیامدهایی بسیار مخرب در پی داشته و دارد. او می گوید:

به نظر می رسدمردم هر چه را که در اینترنت می خوانند باور می کنند و معتبرش می دانند؛ چرا که میان تولید کننده و مصرف کننده اطلاعات هیچ واسطی وجود ندارد که چون اخباری که در گذشته منتشر می شد، آن را اعتبار سنجی کند. اکنون روسیه چین و کشورهای دیگر نقشی فعال در از بین بردن اعتبارات اطلاعات بر عهده گرفته اند که این خود شیوه ای جدید از جنگ است. همزمان مردم حاضرند هر چیز را باور کنند و اهمیتی به صحت آن نمی دهند. از سوی دیگر می توانم بگویم که نهادها همیشه تحت کنترل نخبگان بوده اند و این نهادها و کنترل نخبگان بر آنها با حضور اینترنت ضعیف می شوند. شاید دموکراسی ها بدون میزانی از کنترل از سوی نخبگان نمی توانند عملکردی خوب داشته باشند، ولی پاسخ قطعی را باید منتظر ماند و در سال های پیش رو دید.

**چرایی تولید اخبار جعلی و پذیرش آن توسط مردم

اگر جهت چاره اندیشی پیرامون اخبار جعلی به دنبال راه حل جدی هستیم، باید درباره کسانی که این اطلاعات را تولید می کنند و دلایل شیوه تولید آن فکر کنیم. اطلاعات جعلی به دلیل وجود عواملی چون روزنامه نگاری ضعیف، طنز، تحریک کردن یا دست انداختن، تعصب شدید، جانبداری، منافع اقتصادی، تاثیر سیاسی، تبلیغات و غیره تولید می شوند. گاه حکومت ها و دولت ها نیز جهت تحقق برخی اهداف سیاسی، نظامی، اقتصادی و غیره در انتشار اخبار جعلی نقش دارند، به نحوی که در پاره ای از اوقات با هک کردن سایت های مختلف این اهداف را دنبال می کنند.

اما اینکه چرا اغلب مردم علیرغم بالارفتن سطح آگاهی های عمومی هنوز هم این اخبار را باور می کنند، عوامل متعددی سبب شکل گیری این امر می شوند که مردم به راحتی ممکن است اخبار جعلی را باور کنند. در این میان چهار عامل سادگی شناخت، ناهماهنگی در شناخت، اثر پس زدن و وحدت گروهی اجتماعی بیش از همه در باور اخبار جعلی نقش دارند.

از دیگر دلایل پذیرش اخبار جعلی از سوی مردم می توان به قدرت پیام های تصویری و ارسال هماهنگ و مکرر آنها اشاره کرد. تجربه ای که گروهی از جوانان آمریکایی جهت اثرگذاری در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در سال جاری میلادی از آن بهره بردند. این گروه که از حامیان ترامپ محسوب می شدند، به طور برخط با یکدیگر ارتباط برقرار کردند تا بر انتخابات فرانسه که در آوریل 2017 برگزار شد، تاثیر بگذارند. آنها پوشه هایی از میم های قابل اشتراک را به اشتراک گذاشتند تا حتی کسانی که به زبان فرانسه صحبت نمی کردند، بتوانند محتوای بصری را در هشتگ های روز وارد کنند. این امر موجب شد گروه های دور از هم نیز با استفاده از رسانه های اجتماعی و پیامرسان های خصوصی به راحتی با هم هماهنگ شدند هنگامی که ارسال پیام از سوی ارتباط گر هماهنگ و مداوم باشد، به دلیل انبوه پیام هایی که هر روز می بینیم، ذهن بسیار خسته و به اکتشافات و میانبرهای ساده روانشناختی به راحتی فریب می خورد.

** شبکه ملی اطلاعات؛ راهکار مقابله با اخبار جعلی

نکته پایانی اینکه انتشار اخبار جعلی موضوعی با پیشینه طولانی است که امروزه بر بستر فضای مجازی امکان تولد، رشد و گسترش آن بیش از پیش میسر شده است. با توجه به اینکه این اخبار و شایعات برای بسیاری از مخاطبان حقیقی و حقوقی و همچنین دولت ها به یک معضل و چالش بزگر تبدیل شده، افزایش مهارت ها و آموزش های لازم وارتقای سواد رسانه ای برای امکان تشخیص اخبار صحیح و نادرست ضروری به نظر می رسد. البته مهمترین اقدام برای مقابله با گسترش اخبار جعلی و شایعات، ایجاد بستری امن و مطمئن جهت دسترسی آزاد به اطلاعات واقعی است که این مساله جز با تحقق شبکه ملی اطلاعات امکانپذیر نیست و به همین سبب بسیاری از کشورهای دنیا به این مساله عنایت ویژه ای داشته اند.

انتهای پیام/