انتظار ۹ ساله برای تولد شبکه ملی اطلاعات

به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات و ارتباطات خبرگزاری تسنیم، "شبکه ملی اطلاعات"، "شَما"، "اینترنت ملی"، "اینترنت پاک"، "اینترنت حلال"، "اینترنت ملی"، "اینترانت ملی"، "اینترنت امن"، "اینترنت مؤمن" و عبارتی از این دست چند سالی می‌شود که ذهن هر ایرانی به خصوص کاربران اینترنت را درگیر خود کرده و اهمیتش ظاهرا به اندازه‌ای بوده که هر کاربر را به فراخور حال خود و براساس معلوماتش به کارشناسی تماما منتقد یا مشوق تبدیل کرده است.

اما تمام این فکر مشغولی‌ها ناشی از طرح موضوعی تحت عنوان "شبکه ملی اینترنت" در اواخر اولین سال کاری دولت نهم بود که در راستای کاهش وابستگی به اینترنت جهانی مطرح شد و دولت در اسفند ماه سال 1384 مقرر کرد تا این طرح ظرف مدت سه سال به بهره‌برداری برسد.

طرحی که رفته رفته چارت عملیاتی‌اش در حد فاصل سال‌های 86 تا 88 به تصویب هیات وزیران دولت نهم رسید و با توجه به تکلیف سند چشم‌انداز در راستای قطب علم و فناوری شدن ایران در سررسید 1404، در سال 89 به برنامه پنجم توسعه نیز راه یافت و توانست نام واحد "شبکه ملی اطلاعات" را ذیل ماده 46 این برنامه برای خود برگزیند.

حال با اتخاذ این نام، رسالتش هم کمی شفاف‌تر شد. شبکه‌ ملی اطلاعات متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده‌ توسعه یافته داخلی دولتی-غیردولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده و قرار است ظرفیت لازم برای "نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به منظور توسعه‌ خدمات الکترونیکی" را برای کاربران فراهم کند.

همین تعریف کافی بود تا نگرانی‌های کارشناسان و فعالان این حوزه دو چندان و طرح دیدگاه‌های آنان در سطح جامعه، موجب تشویش اذهان عمومی شود؛ تا جاییکه ظرف مدت یک ماه از مطرح شدن این موضوع و الحاق آن به قانون برنامه پنجم توسعه، کمتر جمع جوانی را می‌شد سراغ گرفت که سانسور اینترنت نقل محفل‌شان نبوده یا از این موضوع بی‌اطلاع باشند.

حتی ایجاد کمپین‌های مخالفت با این طرح و تصمیم در پایگاه‌های مجازی و تولید انبوهی از اطلاعات دلهره‌‌آور، سوژه خوبی برای رسانه‌های آن طرف آب شد تا به این موضوع پرداخته و از تصمیم دولتمردان برای حذف اینترنت در ایران مثنوی‌ها بسرایند و جوانان را علیه این تصمیم بشورانند.

این بار مسئولان در مواجه شدن با سیل عظیمی از مخالفت‌ها، مجبور به توقف و توضیحات بیشتر در ارتباط با رسالت این شبکه برای جلب نظر بیشتر مردم شدند تا نهایتا با برطرف کردن ابهامات بتوانند اجماع نظر عمومی بر سر این طرح به وجود آورند؛ لذا تمامی مسئولان اعم از کارشناسان و وزرای دولت، نمایندگان موافق مجلس و کارشناسان بدنه دولت به اظهار نظرات متعددی در ارتباط با فواید و مزایای ایجاد شبکه ملی اطلاعات پرداختند.

نوری شدن سرعت اینترنت، کاهش چشم‌‌گیر هزینه‌های مشترکان اینترنت پرسرعت، ارائه محتوای چند رسانه‌ای بر بستر شبکه، مشاهده ویدئوهای آنلاین با کیفیت تلویزیون‌های کنونی، ایجاد مفاهیم جدیدی چون آموزش الکترونیکی، سلامت مجازی، دورکاری، سرعت اتصال بیشتر به اینترنت، پایدار و ایمن‌سازی شبکه و شکل‌گیری بسیاری از موضوعات که حداقل تا امروز برای کاربران ایرانی رویایی دور و دراز بوده، تنها در گرو ملی شدن شبکه اطلاعاتی کشور مطرح شد.

چنین مزایایی قطعا موجب دلگرمی برای کاربران عادی و مشترکان ساده اینترنت بود چرا که حداقل، دلشان به کاهش هزینه‌ها گرم شد اما متخصصانی که این طرح را زیر تیغ انتقادات گذاشته بودند نه تنها قانع نشدند بلکه نگرانی‌شان از قطع شدن دسترسی به اینترنت جهانی را به شکلی برجسته‌تر مطرح کردند.

دیدگاه‌های برخی همچون تقی‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دهم مبنی بر اینکه اینترنت کنونی بر مبنای تئوری‌های اومانیستی-لیبرالیستی است و به دلیل خطرناک بودنش برای جوامع نیاز به باز تعریف دارد، هم موجب برافروخته‌تر شدن این دسته از دیدگاه‌ها گردید. البته طرح چنین موضوعاتی کار خود دولت را سخت‌تر کرد و مجبور به هزینه‌کردهای بیشتر در راستای فرهنگ‌سازی و از بین بردن دیدگاه‌های منفی از بدنه جامعه شد.

لذا در اینجا بود که مسئولان موظف شدند بار دیگر و از طریق تریبون‌های مختلف اعلام کنند که شبکه ملی اطلاعات به هیچ عنوان در تضاد با اینترنت نیست و با آمدنش، آن یکی نخواهد رفت.

سلیمانی وزیر اسبق ارتباطات هم که اکنون بر مسند ریاست کمیته فناوری‌های نوین و هوافضای مجلس تکیه زده در این باره گفت: با برقراری شبکه ملی اطلاعات، اینترنت جهانی قطع نخواهد شد؛ اینترنت ملی یا همان شبکه ملی اطلاعات یک شبکه داخلی است که نمی‌تواند دسترسی به اینترنت جهانی را مختل کند.

البته وی برای اینکه نه از این طرف بوم افتاده باشد و نه از آن طرف، عنوان کرد که قطع اینترنت جهانی به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست زیرا این یک نوع خود تحریمی است که با هیچ منطقی سازگار نیست. البته فیلترینگ به جای خودش باقی خواهند ماند چرا که این جزو قوانین کشور است اما آزادی عمل برای استفاده از اینترنت جهانی وجود خواهد داشت.

غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز در یکی از سخنرانی‌های خود با اشاره به اینکه یاهو و جی‌میل هیچ امنیتی ندارند، عنوان کرد: هر چه سریع‌تر باید اینترنت ملی راه‌اندازی شود تا مخاطرات اینترنت کنونی به حداقل برسد.

رضا تقی‌پور وزیر کابینه دهم درباره ضرورت ایجاد شبکه ملی اطلاعات گفت: امروز درصد و حجم بالایی از حملات مختلفی که در فضای مجازی نسبت به کشور صورت می‌گیرد به گونه‌ای است که با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات برطرف خواهد شد؛ به عبارتی می‌توان گفت که با ایجاد این شبکه قادر به مهار صددرصدی حملات سایبری خواهیم بود.

روح‌الله مومن نسب مدیر سابق واحد اینترنت مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در بحبوحه اظهار نظرهای مختلف در جمع دانشجویان دانشگاه مازندران عنوان کرد: قطع ارتباط جهانی با آمدن شبکه ملی اطلاعات، دروغی بزرگ است.

سردار احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی هم در این باره در مراسم اختتامیه نخستین همایش دفاع سایبری در بهمن ماه 1390 با اشاره به تلاش ایران برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات گفت: معتقدیم اتصال به دنیا باید در حد ضرورت باشد.

تمام این تلاش‌ها برای از بین بردن شائبه قطعی اینترنت هم‌زمان با ایجاد شبکه ملی اطلاعات، سرعت گرفت.

این همت همه جانبه مسئولان برای فرهنگ‌سازی استفاده از بسترهای داخلی در راستای امنیت بیشتر، زمینه ورود به مباحث چالشی‌تر را باز کرد و تقی‌پور وزیر ارتباطات دولت دهم با فراغ بال عنوان کرد که "امروزه شاهد آن هستیم که اینترنت به عنوان ابزاری بسیار قوی در انقلاب‌های رنگی مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می‌گیرد. گوگل تمامی اطلاعاتش را در اختیار سازمان سیا قرار می‌دهد."

وی همچنین اظهار کرد: توسعه اینترنت را به ‌عنوان استراتژی مشخص در دستور کار داریم و به خاطر مسائل امنیتی و استقلالی که باید در حوزه ارتباطات نسبت به سایر کشورها داشته باشیم به این دست موضوعات نیز توجه خاصی خواهیم داشت. ما منکر ارتباطات صحیح و امن نیستیم اما این کار باید از طریق شبکه امن مدیریت شود.

تقی‌پور در دی ماه سال 90 وعده راه‌اندازی فاز نخست این شبکه را تا خرداد ماه سال 91 داد. در این فاز قرار بود دسترسی 10 میلیون کاربر ایرانی به پهنای باند 20 مگابیت بر ثانیه مهیا شود و سرانجام هم خبری مبنی بر اجرایی شدن مرحله اول شبکه ملی اطلاعات با تأخیر دو سه ماهه از موعد مقرر، رسانه‌ای شد.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اعلام این خبر عنوان کرد: مرحله اول شبکه ملی اطلاعات که همان تفکیک شبکه است در 28 استان صورت گرفته و با اجرا شدن مرحله اول شبکه ملی اطلاعات در تمامی استان‌ها، به دو شبکه مستقل اینترنت و شبکه ملی اطلاعات دسترسی خواهیم داشت.

با گذشت تقریبا 9 سال از زمان مطرح شدن این پروژه ملی و در حالیکه اجماع آراء حول ضرورت داشتن چنین شبکه‌ای شکل گرفته تا جاییکه دکتر محمدرضا عارف کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم هم در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی خود گفت " شبکه ملی اطلاعات یک ضرورت است ولی نمی‌تواند جایگزین اینترنت جهانی شود. از نظر امنیتی و هزینه‌ای بسیار باصرفه خواهد بود، سرعت بالاتر و امنیت بهتری دارد اما ارتباطی به شبکه اینترنت جهانی ندارد" اما هنوز برنامه جامع و عملیاتی برای پیاده‌سازی آن ارائه نشده است.

اخیرا هم دبیر شورایعالی فضای مجازی با اعلام نگرانی از عدم اجرای شبکه ملی اطلاعات و تاخیر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان مجری این پروژه، گفته است که وزارت ارتباطات قرار بود از بهمن سال گذشته (سال 92) ظرف مدت یک ماه برنامه اولیه زمانبندی این پروژه را ارائه کند اما تاکنون به وظیفه خود عمل نکرده است.

محمد حسن انتظاری همچنین به تشریح آخرین وضعیت شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت فضای مجازی کشور پرداخت و دلیل عملیاتی نشدن این پروژه بعد از 9 سال را کم‌کاری مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای اجرای این طرح ملی عنوان کرد.

در مقابل واعظی وزیر ارتباطات کابینه یازدهم هم گفته است که مدل مفهومی شبکه ملی اطلاعات آماده شده و هر زمان که در اولویت کاری شورایعالی فضای مجازی قرار گیرد این برنامه ارائه خواهد شد.

اما شاید دلیل اصلی عدم اجرای چنین پروژه ملی این باشد که مسئولان با گذر از مفاهیمی چون رسالت و ضرورت این پروژه هنوز نتوانسته‌اند از تعریف مفاهیم این شبکه که گام بعدی است خارج شوند و در واقع در بدنه دولت هم فهم کاملی از کاری که قرار است این شبکه انجام دهد، وجود ندارد.

*گزارش از مجید هدایتی نسب*

انتهای پیام/