به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، از سال 2017 به بعد تحرکات گروههای مسلح در مناطق شمالی افغانستان که مشرف به مرزهای جنوبی آسیای مرکزی با سه کشور تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان است به طرز محسوسی افزایش یافته است. این تحرکات مشخصا مربوط به فعالیتهای گروههای وابسته به طالبان از یک سو، و تحرکات گروههای مسلح وابسته به داعش از سوی دیگر بوده است. این امر موجب شده تا موج نگرانیها در آسیای مرکزی از جهت تسری موجهای ناامنی در افغانستان، افزایش یابد.
در راستای همین تحولات، روز گذشته سخنگوی پلیس استان تخار در شمال افغانستان رسما اعلام کرد که نیروهای شبهنظامی طالبان کنترل منطقه «چاه آب» که در مجاورت با مرزهای جمهوری تاجیکستان قرار دارد را در دست گرفتهاند. این امر در صبح روز جمعه و در پی حملات سنگین طالبان به این منطقه انجام گرفته است. منابع رسانهای همچنین اعلام کردهاند که درگیری نیروهای امنیتی دولت افغانستان با نیروهای طالبان در این منطقه همچنان ادامه دارد. همچنین گفته میشود برخی مقامات ارشد این منطقه نیز توسط نیروهای طالبان دستگیر شدهاند. این اقدام طالبان درست در بحبوحه شدت گرفتن مذاکرات صلح افغانستان صورت گرفته است.
منابع رسانهای تاجیک هنوز خبری مبنی بر آمادهباش احتمالی نیروهای مرزی این کشور و یا مداخله پایگاه نظامی 201 فدراسیون روسیه که در مناطق جنوبی این کشور در مجاورت مرزهای افغانستان قرار دارد، ندادهاند.
این تحرکات طالبان در نزدیکی مرزهای تاجیکستان در حالی است که در جولای 2018 نیز چندین درگیری در مناطق مرزی تاجیکستان و افغانستان روی داده بود. این درگیریها بنا به گفته کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان به دلیل تحرکات قاچاقچیان سلاح و مواد مخدر بوده است. در شهریور ماه سال گذشته نیز در پی تیراندازی از مرزهای افغانستان به سمت تاجیکستان، که منجر به کشته شدن دو سرباز تاجیک گردید، درگیریهای محدودی به وقوع پیوست. در پی این تحولات بود که منابع رسانهای افغانستان و از جمله سخنگوی استان تخار افغانستان (که درگیریهای روز گذشته نیز در آن اتفاق افتاده است) اعلام کرد دو جنگنده متعلق به نیروی هوایی تاجیکستان مواضعی در خاک افغانستان را بمباران کردهاند. در نتیجه این بمباران منابع محلی خبر داده بودند که 6 نفر که همگی عضو نیروهای طالبان و قاچاقچیان بودهاند، کشته شدند. با این حال پس از اعلام این خبر، مقامات رسمی تاجیک موضعی نگرفتند. با این حال وزارت امور خارجه روسیه در بیانیهای اعلام کرده بود که جنگندههای این کشور هیچ عملیاتی در افغانستان انجام ندادهاند.
به عقیده تحلیلگران، مناطقی در ولایت تخار افغانستان که در مجاورت با مرزهای تاجیکستان قرار دارد، از جمله نقاط کلیدی و حساس ارتباط با آسیای مرکزی است که میتواند دسترسی طالبان به این منطقه را تسهیل نماید. افزایش تحرکات طالبان در این منطقه در بحبوحه مذاکرات صلح میتواند نشانگر فرایندهای مهمی باشد.
از سوی دیگر، در بخش دیگر مرزهای آسیای مرکزی و افغانستان، در ترکمنستان نیز طی ماههای اخیر شاهد تحرکات زیادی بودهایم. چند هفته پیش بود که منابع رسانهای خبر از تصرف ولسوالی خُماب در ولایت شمالی جوزجان افغانستان که در مجاورت مرزهای ترکمنستان است را منتشر کردند. در پی این حمله حدود 1500 نفر از نیروهای نظامی افغانستان وارد این منطقه شدند و این موضوع باعث آماده باش نیروهای مرزی ترکمنستان گردید.
این مساله در حالی است که چند ماه پیش نیز رادیو آزاتلیق ترکمنی، خبر از وقوع برخی درگیریهای دیگر با گروههای مسلح در مرزهای دیگر ترکمنستان با افغانستان داده بود. در این درگیریها اما مشخص نشد که گروههای مسلح وابسته به طالبان هستند و یا گروههای دیگری وابسته به داعش. با اینحال در آن زمان وضعیت مناطق مرزی مانند کرکی، لپاپ، تاقته بازار، سحرت آباد و ماری نگران کننده عنوان شده بود. در پی این تحولات بود که دولت ترکمنستان با جدی گرفتن تهدیدات جدی مناطق مرزی خود، سرشماری سربازان آماده به رزم کمتر از 50 سال در این کشور را آغاز نمود. همینطور ستاد کل نیروهای مسلح ترکمنستان به افسران ذخیره این کشور دستور آماده باش و بازگشت به ارتش داده بودند. امور خارجه ترکمنستان نیز حضور شبه نظامیان در نزدیکی مرزهای این کشور را غیردوستانه عنوان کرد.
این تحرکات در مرزهای جنوبی آسیای مرکزی در حالی اتفاق میافتد که از سال گذشته هشتمین دور مذاکرات صلح افغانستان، این بار با میانجیگری ازبکستان در حال پیگیری است. در همین راستا، سفر ملا برادر بهعنوان نماینده دیپلماتیک طالبان به ازبکستان و دیدار با مقامات ازبک، اقدامی بیسابقه بود که در این زمینه صورت گرفت. در حالی که، وزارت امور خارجه افغانستان انتقاداتی را در پی پذیرایی و مذاکرات ازبکستان با رهبران افغانستان مطرح کرده بود، اما به نظر میرسد روسیه و آمریکا دو بازیگر مهمی هستند که از این فرایند حمایت میکنند.
در هر صورت اما با پیش رفتن مذاکرات به نظر میرسد تحرکات میدانی طالبان نیز برای گرفتن سهم بیشتر سیاسی در این فرایند، افزایش یافته است. با این حال مشخص نیست واکنش کشورهای آسیای مرکزی که امیدوار به نتیجهبخشی این مذاکرات و باز شدن گذرگاه ژئوپلیتیک جنوبی هستند، به این تحرکات چگونه خواهد بود.
از سوی دیگر نیز برخی منابع غربی خبر از احتمال خروج تدریجی نیروهای نظامی آمریکایی از افغانستان در نتیجه این مذاکرات داده و همچنین خبر دادهاند که ممکن است وظیفه تامین امنیت بخشی از مناطق شمالی و مناطق حائل افغانستان و آسیای مرکزی، به بازیگران منطقهای، به ویژه ازبکستان واگذار شود. این موضوع میتواند پیامدهای مهمی را برای منطقه در بر داشته باشد.
نگاههای بدبینانهتر اما ریشه این تحرکات را در بازیگرانی همچون ایالات متحده آمریکا میبینند. به عقیده آنها ایالات متحده برای دستیابی به برخی منافع خود، در صورتی که از مسیرهای مسالمتآمیز موفق نشود، ممکن است از روشهای بیثباتکننده برای آن بهره ببرد. ایجاد درگیری و مناطق بیثبات در مرزهای آسیای مرکزی و افغانستان میتواند به نحو قابل توجهی منافع این کشور در این مناطق را تامین نماید. با این حال، برخی معتقدند، مادامی که ایالات متحده از طرحهایی همچون تاپی و کاسا-1000 حمایت میکند، مطرح کردن چنین سناریوهایی بعید است.
در مجموع اما باید با رصد تحولات، به ویژه در فرایند صلح به میزبانی آسیای مرکزی و از سوی دیگر نیز تحرکات میدانی در افغانستان، نقش بازگیران مختلف در تحولات آتی را ارزیابی کرد.
انتهای پیام/