تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر بازارهای مختلف جهانی/ تحریم‌های مالی علیه کشورها رنگ می‌بازد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، فرشاد پرویزیان نائب رئیس انجمن اقتصاددانان ایران و دکترای علوم اقتصادی با گرایش اقتصاد پولی است. وی معتقد است،  بسیاری از فعالان بازار جهانی باور دارند که تحریم های اعمال شده از سوی غرب بر اقتصاد روسیه، به اندازه کافی جدی نیست. این موضوع در حقیقت این سیگنال را به بازارها مخابره می‌کند که حداقل تحریم‌هایی که تاکنون اعمال شده است تاثیر چندانی بر اقتصاد جهان نخواهد گذاشت. این خود تاحدی موجب عقب نشینی بازار طلا در جهان و مهار روند نزولی قیمت رمزارزها شد.

وی تأکید دارد: اعمال تحریم و تمایل بیشتر گروه‌های درگیر به استفاده از بیت‌کوین برای تأمین هزینه‌های جنگ خود موجب تقویت روند تقاضا برای رمزارزها در این منطقه و در نهایت تاحدی بازگشت قیمتی در این بازارها شد؛ اما موثرترین نکته اقتصاد سیاسی در این عرصه، به چالش بیشتر کشیده شدن سیستم تبادلات سوئیفت و امکان کمرنگ‌تر شدن نقش دلار در مبادلات بین المللی و جذاب‌تر جلوه دادن سوئیفت روسی برای سایر کشورها شد. این خود زنگ خطری برای آمریکا و غرب نسبت به زوال تأثیر تحریم‌های مالی علیه سایر کشورها است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، دیگر نظرات وی را در خصوص تأثیرات جنگ روسیه و اوکراین بر بازارهای مختلف جهانی در ادامه می خوانید.

• افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی 

از تأثیرات شرایط جنگ اخیر روسیه و اوکراین و تأثیرات آن بر قیمت طلا بگویید.

در طول تاریخ اثبات شده است که بروز هرگونه جنگ و نا امنی به دلیل واضح ریسک گریزی فعالان اقتصادی موجب حرکت دارایی‌ها از سمت غیرمنقول به سمت دارایی‌های منقول می‌شود. بدیهی است دارایی‌های غیر منقول به طور مشخص املاک و مستقلات در خطر سنتی زیر بمباران قرارگرفتن هستند؛ اما راحت‌ترین دارایی با ارزش در همه نقاط جهان حتی درصورت جابجایی افراد فراری از جنگ؛ طلا است. در واقع بروز هرگونه ناامنی از جنس جنگ موجب تصمیم عده ای برای تبدیل سایر دارایی‌ها به طلا به عنوان دارایی امن غیرمتمرکز خواهد شد و این به مفهوم افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی است.

افزایش قیمت در بازارهای جهانی انرژی

از سوی دیگر با بروز هرجنگی هرچند محدود، فعالان بازارهای جهانی در سایر کشورها، بلافاصله به چگونگی جریان تأمین انرژی یعنی نفت توجه می‌کنند و به طور طبیعی درگیری و بروز جنگ در کشورهای صاحب منابع نفت و گاز و تامین کننده انرژی موجب حداقل گمانه تحدید جریان انرژی خواهد شد.

چنین گمانه زنی از زمان جدی شدن احتمال ورود روسیه به جنگ با اوکراین رخ داد و بلافاصله با شروع جنگ شوک افزایش قیمتی در بازارهای طلا و نفت مشاهده و حتی نفت رکورد قیمتی 10 ساله خود را شکست و به بیش از 100 دلار در هر بشکه رسید. 

تأثیر ناامنی ها بر بازارهای مالی و بورس جهان

سبد دارایی‌های فعالان اقتصادی و مردم، ترکیبی از انواع دارایی‌ها از جمله اوراق بهادار؛ و این سال‌ها نیز انواع رمزارزها است. در حالت طبیعی صاحبان دارایی‌ها در پی حداکثرسازی مطلوبیت انتظاری سبد دارایی خود هستند و با تغییر نرخ هریک، جابجایی و تغییر تقاضا برای انواع دارایی و در نتیجه تغییر قیمت و بازدهی هریک، رخ می‌دهد.

بر این اساس، بروز جنگ در هر منطقه احتمالاً موجب تأثیر بر بورس همان کشور و گسترش جنگ، موجب سرایت تأثیر ناامنی بر بورس‌های منطقه و جهان خواهد شد و این نیز موجب تغییرات قیمتی به نفع طلا می‌شود.

تاثیر بر حوزه کریپتوکارنسی

تغییرات تقاضا و حرکت به سمت طلا به عنوان نقدترین فلز دارای ارزش در جهان، به طور طبیعی بر کاهش تقاضا بر سایر انواع دارایی‌ها از جمله رمزارزها موثر خواهد بود.

تأثیر جنگ بر ریزش ارزش رمزارزها طبیعی و قابل پیش‌بینی بود اما ادامه این روند به نحوه واکنش جهان به رفتار روسیه، احتمال ورود سایر کشورها به جنگ و گمانه زنی بروز وقایع اتمی از نوع جنگ سوم جهانی بستگی داشت تا این‌که بایدن، رئیس جمهور آمریکا، اعلام کرد وارد جنگ نمی‌شود. این رویه خود موجب کاهش تنش تقاضا برای طلا و در نتیجه مهار روند افزایشی قیمت جهانی طلا و تا حدی بازگشت قیمتی رمزارزها شد.

این همه داستان نیست. تاثیر جنگ بر اقتصاد بین الملل بطور مستقیم به اندازه اقتصادی کشورهای درگیر جنگ ارتباط دارد.

در شرایط حاضرسیاستهای اتخاذی کشورها چه تأثیری بر قیمت طلا داشته و دارد؟

از سوی دیگر قیمت طلا به شدت تحت تاثیر میزان عرضه و نیز کلیدی‌ترین متغیر اقتصادی یعنی چشم انداز افزایش نرخبهرهآمریکا توسط فدرال رزرو است.

سیاست‌های انقباضی در کشورهای بزرگ، بر بازارهای جهانی موثر است. به نظر می‌رسد اقتصاد آمریکا به طور منظم چنین سیاست‌هایی را اتخاذ کرده است. اتخاذ سیاست انقباضی یعنی افزایش نرخ بهره، موجب افزایش قیمت پول یعنی کاهش جریان پول و در نتیجه کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش قیمت طلا باشد در نتیجه طلا اگرچه هنوز هم ممکن است برای سرمایه گذاران جذاب باشد اما اعلام رسمی سیاست‌های انقباضی، موجب مهار قیمتی و امکان رکود در بازار فلزات گران‌بها خواهد شد.

پویایی بازار دو نکته اساسی را رقم زد.

1-احتمال ورود سایر کشورها و پدیده ای همچون جنگ گسترده یا جنگ سوم جهانی منتفی و در نتیجه تب تند طلا کاهش یافت.

2-غرب وارد جنگ از نوع اقتصادی با روسیه و بروز تحریم‌های جدید از جمله تهدید به تحریم سوئیفت برای شبکه بانکی روسیه و در نتیجه رونمایی رسمی از سوئیفت روسی شد.

رونمایی از سوئیفت روسی

اعمال برخی تحریمها علیه روسیه چه نتایجی به دنبال داشته و دارد؟

سیستم بانک بین المللی «سوئیفت» اعلام کرد آماده اجرای تصمیم کشورهای غربی برای اعمال تحریم‌ها علیه بانک‌های روسیه است. با تشدید تنش‌ها در روابط روسیه و غرب، تحریم‌های سنگینی توسط اتحادیه اروپا و آمریکا علیه روسیه وضع شد. تجربه تحریم‌های همه جانبه علیه ایران نشان داد استفاده از ابزارهای اقتصادی یکی از رویکردهای متداول غرب برای برخورد با سایر کشورهاست. یکی از موارد تحریمی برای اعمال فشار زیادی بر ایران وارد کرد، قطع دسترسی بانک‌ها و شبکه مالی ایران به «سوئیفت» بود. روسیه با درس گرفتن از این تجربیات تلاش کرده است تا وابستگی نظام مالی خود به سیستم‌های تحت کنترل غرب را به حداقل برساند. این راهبرد روسیه موجب شد روسیه از «نظام تبادلات بین بانکی ملی خود» با عنوان SPFS و معروف به «سوئیفت روسی» رونمایی کند.

SPFS   مخفف سیستم بین بانکی انتقال اطلاعات مالی و انجام پرداخت‌ها است. این سیستم در سال 2018 اجرایی شد و بیش از 400 موسسه از خدمات آن استفاده می‌کنند. بیشتر این موسسات بانک‌های روسیه در مناطق مختلف این کشور هستند.

هدف اصلی از ایجاد SPFS راه اندازی یک سیستم جایگزین برای سوئیفت برای دسترسی به سیستم انتقال پیام‌های مالی بدون قطعی و با ثبات اعلام شده است.

لویرا نبیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه دوم فروردین 1396 (22 مارس 2017)، در دیدار با پوتین اعلام کرد که روسیه برای استفاده از سیستم SPFS در صورت محدودیت دسترسی به سوئیفت آماده است. روسیه تلاش کرده است تا سوئیفت روسی تا حد امکان قابلیت رقابت با سوئیفت باشد. البته باوجود مزیت‌های سیستم روسی، این سیستم هنوز هم نقاط ضعف جدی دارد، از جمله:

1-ممنوعیت انتقال منابع به خارج از روسیه

2-عدم امکان ارسال موارد فراوان با یک پیام

3-درخواست های امنیتی دشوار

4-عدم دسترسی سایر کشورها به این سیستم

ترکیه نیز اخیرا مذاکراتی را برای پیوستن به SPFS آغاز کرده است. براساس اخبار منتشر شده، درست زمانی که آمریکا تحریم‌هایی را علیه ترکیه به دلیل خرید سیستم دفاع هوایی اس 400 از روسیه وضع کرد، روسیه و ترکیه در مرداد  سال 1398 (جولای 2019) مذاکراتی فوری برای اتصال شرکت‌ها و نهادهای مالی ترکیه پیام‌رسان بانکی که روسیه به عنوان جایگزین «سوئیفت» طراحی کرده، انجام داده اند. در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، کارت‌های «میر» روسیه نیز به عنوان جایگزینی برای «مستر کارت» و «ویزا کارت» در ترکیه قابل استفاده خواهند شد.

البته با توجه به اینکه ایران هم به صورت دائمی از طرف آمریکا در معرض تهدید محدودیت دسترسی به سوئیفت قرار دارد، اتصال به SPFS نیز آلترناتیو مناسبی برای ایران است. این مساله زمانی برای ایران کاربردی خواهد شد که SPFS بتواند در سطح جهانی گسترش پیدا کند.

زیر سوال بودن تأثیر تحریم‌ها علیه روسیه

علاوه بر اینکه مقوله انرژی و گاز در جنگ روسیه و اوکراین بسیار حائز اهمیت است، بسیاری از فعالان بازار جهانی باور دارند که تحریم های اعمال شده از سوی غرب بر اقتصاد روسیه، به اندازه کافی جدی نیست. این موضوع در حقیقت این سیگنال را به بازارها مخابره می‌کند که حداقل تحریم‌هایی که تاکنون اعمال شده است تاثیر چندانی بر اقتصاد جهان نخواهد گذاشت. این خود تاحدی موجب عقب نشینی بازار طلا در جهان شد و مهار روند نزولی قیمت رمزارزها شد.

ادامه تنش اوکراین و بازار رمز ارزها

جنگ حاضر بین روسیه و اوکراین تأثیراتی بر بازار رمز ارزها داشت در این خصوص نظر شما چیست؟

موسسه «الیپتیک (Elliptic)» که در زمینه ره‌گیری مصادیق مجرمانه در فضای رمزارزها فعالیت می‌کند، با انتشار گزارشی مدعی شد با رواج یافتن بیت‌کوین در اوکراین و مسیر قانونی سازی استفاده از این ارز دیجیتال، بسیاری از هزینه‌های مربوط به تامین مالی نیروهای غیر دولتی درگیر در مناطق لوهانسک و دونتسک به صورت بیت‌کوین و از خارج از اوکراین تامین می‌شود.

داده‌های جدید شرکت تحلیلی الیپتیک نشان داد در یک سال گذشته حجم کمک‌های مالی به گروه‌های غیردولتی اوکراینی که بعضاً فعالیت نظامی هم دارند، به‌شدت رشد کرده است. به‌گفته این شرکت، این کمک‌های مالی به‌احتمال زیاد برای تأمین هزینه‌های جنگ احتمالی با روسیه است.

داده‌های جدید شرکت الیپتیک نشان می‌دهد بحث درباره گروه‌های هکری و سازمان‌های نظامی طرفدار اوکراین است که با مقاصد سیاسی فعالیت می‌کنند.

این موسسه تحقیقاتی همچنین برای اثبات ادعای خود عنوان کرد که گروهی به نام CBA که از سال 2018 آغاز به پذیرش ارزهای دیجیتال کرده است، تجهیزات نظامی، پزشکی و دیگر اقلام مورد نیاز خود با استفاده از ارزهای دیجیتال تامین می‌کند و تنها در نیمه دوم سال 2022، حدود 200 هزار دلار مبالغ اهدایی خارجی جمع آوری کرده است.

همچنین گروه دیگری به نام اتحاد سایبری اوکراین طی سال گذشته، 100 هزار دلار کمک های خارجی با استفاده از ارزهای بیت‌کوین، لایتکوین و استیبل کوین‌ها دریافت کرده است.

قانونی شدن ارزهای دیجیتال در اوکراین

ولادیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین در سال 2011 قانونی تصویب کرد که بر اساس آن، استفاده از ارزهای دیجیتال و داد  و ستد آ‌ن‌ها در این کشور، قانونی شد. این قانون در حقیقت راه را برای تعامل میان بانک‌ها و ارزهای دیجیتال هموار کرد.

دولت زلنسکی در پی آن بود مانند السالوادور، بیت‌کوین را به ارزی کاملا قانونی در اوکراین تبدیل کند که در این صورت، فعالیت گروه‌های جدایی طلب، بیش از پیش آسان خواهد شد.

بیت‌کوین و روسیه

رمزارزها در این منطقه ابعاد خاص خود را نیز دارد. روسیه نیز بیت‌کوین را پذیرفته است که بسیار به نفع بازار رمزارز است؛ به طور کلی اخبار مبتنی بر پذیرش رمزارزها توسط کشورهای قدرتمند و قانونی شدن آن‌ها همواره به نفع بازار است چراکه نشان دهنده افزایش مقبولیت رمزارزها است و با ایجاد یک سری قوانین خیال مردم در خصوص تحت نظر بودن این بازار نیز راحت خواهد شد.

روسیه از آنجا که از لحاظ نظامی در جهان، قدرتمند است هرگونه قانون گذاری آن حائز اهمیت است. وجود فعالان حرفه ای رمزارز و قانونی شدن بیت‌کوین در این کشور بر بازار رمزارز بی تاثیر نخواهد بود.

شاید این خود عاملی باشد که بر خلاف انتظار عموم، بیت‌کوین با خبر جنگ به زیر 30 هزار دلار نرفت و سقوط وحشتناکی نداشت.

بیت‌کوین که در نواحی 37 تا 38 هزار دلار درحال نوسان بود، با خبر جنگ، ریزش کمتر از 10 درصد را تجربه کرد و به نواحی 34 تا 35 هزار دلار رسید و بلافاصله یعنی در کمتر از یک روز، با حجم خرید سنگینی که در این ناحیه اتفاق افتاد دوباره به ناحیه 37 تا 38 هزار دلاری بازگشت.

الیپتیک معتقد است، سازمان‌های غیردولتی و گروه‌های دیگر نیز، از ارزهای دیجیتال برای تأمین سرمایه موردنیاز در جنگ استفاده می‌کنند.

به گفته این موسسه، با توجه به قطع حساب‌های بانکی گروه های طرفدار روسیه در اوکراین، استفاده از بیت‌کوین برای تامین هزینه‌های آن‌ها علاوه بر قابلیت انجام تراکنش‌های سریع‌تر و راحت‌تر، امنیت آن‌ها در برابر مسدود سازی احتمالی و رهگیری توسط بانک های اوکراینی تامین می‌کند.

الیپتیک در این خصوص نوشت: ارزهای دیجیتال مخصوصاً برای جذب سرمایه بین‌المللی مناسب هستند، زیرا به مرزهای ملی محدود نیست و در برابر سانسورهای دولتی مقاوم هستند - هیچ مرجع مرکزی وجود ندارد که بتواند معاملات را در پاسخ به تحریم‌ها مسدود کند. بنابر ادعای الیپتیک، گروه‌های جدایی طلب اوکراینی منابع ارزی دیجیتال در اختیار دارند که بخش مهمی از آن را پارسال دریافت کردند. البته نشریه «کی یف پست» قبل نوشته بود اوکراین قصد دارد بازارهای ارزی دیجیتال را به روی مشاغل و سرمایه گذاران باز کند.

زنگ خطری برای آمریکا و غرب نسبت به زوال تأثیر تحریم‌های مالی علیه سایر کشورها به صدا درآمده است

آنچه اشاره کردید چه تبعات و نتایجی به دنبال می آورد؟

اگرچه حتی پیش از بروز جنگ روسیه و اوکراین، رفتار ریسک گریزانه، موجب عملکرد سنتی افزایش قیمت طلا در جهان شد، با عقب نشینی آمریکا از ورود مستقیم نظامی به این جنگ و شروع تحریم‌های شاید نه چندان موثر اقتصادی، همزمان با افزایش عرضه طلا و چشم انداز سیاست‌های انقباضی نرخ بهره توسط فدرال رزرو آمریکا، حرکت بازار به نفع رمزارزها دیده شد.

از سوی دیگر همین اعمال تحریم و تمایل بیشتر گروه‌های درگیر به استفاده از بیت‌کوین برای تامین هزینه‌های جنگ خود موجب تقویت روند تقاضا برای رمزارزها در این منطقه و در نهایت تاحدی بازگشت قیمتی در این بازارها شد؛ اما موثرترین نکته اقتصاد سیاسی در این عرصه، به چالش بیشتر کشیده شدن سیستم تبادلات سوئیفت و امکان کمرنگ‌تر شدن نقش دلار در مبادلات بین المللی و جذاب‌تر جلوه دادن سوئیفت روسی برای سایر کشورها شد. این خود زنگ خطری برای آمریکا و غرب نسبت به زوال تأثیر تحریم‌های مالی علیه سایر کشورها است.

همه این اتفاقات همزمان با مذاکرات وین و احتمال بازگشت آمریکا به برجام رخ داده است. احیای برجام و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت احتمالا به نفع اقتصاد جهان و غرب خواهد بود چرا که گمانه زنی ها حاکی از آن است که ایران بیش از 100 میلیون بشکه نفت و میعانات گازی فروش نرفته روی آب دارد و می‌تواند به سرعت با قیمت‌های بالای 100 دلار آنها را بفروشد. این مقدار به تنهایی می‌تواند حدود 10 میلیارد دلار به درآمدهای ایران اضافه کند. اما عرضه چنین مقادیری و بروز خوش بینی در بازار جهانی انرژی موجب کاهش تنش تقاضا و در نتیجه مهار قیمت نفت احتمالا به زیر 90 دلار در هر بشکه خواهد شد.

البته بروز چنین شرایطی و چگونگی بروز تعادل در بازارهای جهانی به خواست و اراده سیاسی غرب بویژه آمریکا بستگی دارد که نحوه احیای برجام و حضور ایران برای تعادل بخشی بازار نفت چگونه باشد. بطور طبیعی در این مسیر، ایران نیز بیش از هر موضوعی به خواسته های اصولی و خطوط قرمز خود توجه دارد و این غرب است که باید تصمیم بگیرد بازار جهانی نفت آرام شود یا همچنان تنش و نااطمینانی حداقل اقتصادی بر جهان حاکم باشد. از سوی دیگر ادامه روند کنونی بحران اکراین به معنای بازگشت دوباره بازار رمزارزها به روند صعودی گذشته و حتی احتمال تقویت بیشتر به جهت استقبال ویژه طرف های درگیر جنگ از مبادلات کریپتو است. این رونق احتمالی موجب تضعیف دوباره دلار و در نتیجه زیر سوال رفتن سیاست پولی ایالات متحده و احتمالا به زیان بازار اوراق این کشور است. این شرایط تعارض منافع، سوالی جدی پیش روی غرب است که چگونه تصمیم بگیرند. 

 انتهای پیام/

گفت وگو از: مریم سلیمی