ایرانی‌‌ها در دهه ۷۰ به اندازه کل سال‌های قبل انقلاب نفت‌وگاز کشف کردند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، بیش از 100 سال از اولین اکتشاف نفت در ایران می گذرد و در این مدت ایران توانسته است حدود 27 میدان مشترک و دهها میدان نفتی و گازی مستقل را کشف و اقدام به استخراج از این میادین هیدروکربوری کند به طوریکه تاکنون 145 میدان و 297 مخزن نفت و گاز در کشور شناسایی شده است.
برای آنکه وضعیت اکتشاف میادین نفتی و گازی در پیش از انقلاب و پس از آن را بایکدیگر مقایسه کرده و اطلاعاتی در مورد نحوه اکتشاف نفت و گاز در پیش از انقلاب بدست آوریم به سراغ یکی از پیشکسوتان عرصه اکتشاف رفته و با وی در مورد وضعیت اکتشاف میادین نفتی و گازی صحبت کردیم.
حسن معتمدی را که یکی از کارشناسان شرکت ملی نفت به ما معرفی کرد فارغ التحصیل انگلیس و از اساتید بازنشسته دانشگاه است.وی در حال حاضر ساکن شهر بخوم آلمان است و مدت دو هفته در ایران به سر می برد به همین دلیل فرصت را مغتنم شمرده و قبل از بازگشتش به آلمان با وی گفت‌‌ وگو کردیم.این مصاحبه ساعاتی قبل از بازگشت وی انجام شده که متن این گفت‌وگو را در زیر می خوانید.

اولین اکتشافی که در ایران انجام شد مربوط به چه دوره ای است؟
در ابتدا لازم می دانم که از شما به خاطر آنکه به دنبال کشف حقایق هستید و سعی در روشنگری دارید تشکر کنم و در پاسخ به سوال شما بگویم که تاریخچه اکتشاف در ایران با واگذاری امتیازات اکتشاف در اواخر دوره قاجاریه همراه است و اولین اقدام رسمی ایران برای اکتشاف نفت مربوط به سال 1901 میلادی و همزمان با فعالیت شرکت انگلیسی دارسی در ایران است.

اولین میدانی که در ایران کشف شد کدام میدان نفتی است؟
اولین میدان نفتی ایران میدان مسجد سلیمان است که در تاریخ آمده این میدان در ماه مه سال 1908 میلادی مطابق با خرداد 1287 کشف شده و قبل از ان هنوز میدان هیدرو کربوری در ایران کشف نشده بود. پس از کشف این میدان مدتها نفتی‌که از میدان مسجد سلیمان استخراج می شد به خارج از کشور ارسال می شد تا اینکه پالایشگاه آبادان در سال 1291 تاسیس و از آن پس نفت میدان مسجد سلیمان برای پالایش به این پالایشگاه می‌آمد.
همزمان با شروع جنگ جهانی اول فعالیت اکتشاف نفت در ایران متوقف شد به طوری که تا سال 1307 دومیدان نفتی نفت‌شهر و هفتگل کشف و پس از آن مناقشات سیاسی از سال 1309 تا سال 1312 شمسی بین ایران و شرکت نفت انگلیس موجب شد تا فعالیت اکتشاف در ایران به حالت رکود در آید ولی با تمام این احوال تا سال 1317 میدان های نفتی دیگری همچون نفت سفید، آغاجاری، پازنان و گچساران نیز کشف شدند.

با این شرایط از ابتدای فعالیت، اکتشاف تا سالهای 1317 تماماً در اختیار انگلیسی‌ها بود و ایران سابقه اکتشاف نداشت؟
متاسفانه در آن دوران کمتر ایرانی بود که از نفت اطلاعات داشته باشد به همین دلیل تمام فعالیت اکتشاف و استخراج و حتی احداث پالایشگاه در اختیار شرکت های انگلیسی بود.
از سال 1318 تا 1327 شمسی به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم و نقشی که ایران در این جنگ داشت  تنها یک میدان نفتی به جمع میدان های کشف شده پیوست که آن هم میدان نفتی لالی بود و از سال 29 تا 33 دوباره برفضای اکتشاف کشور رکود حکم فرما شد.اما از سال 33 تا 37 به یکباره جهش چشمگیری در عرصه اکتشاف در ایران رخ داد و هم زمان با آغاز فعالیت اکتشافی شرکتهای نفتی خارجی در ایران ، میدان نفتی اهواز  و بنگستان میدان آغاجاری کشف شدند.

در طول این مدت مهمترین برهه اکتشافی ایران کدام دوران است؟
مهم ترین برهه اکتشاف نفتی ایران به سال های 38 تا 48 باز می گردد که اصطلاحا به این دوره در قبل از انقلاب دوره طلایی می گفتند زیرا در طول این مدت بیش از 25 میدان در جنوب غربی ایران کشف شد. میدانهایی شامل مارون، بی بی حکیمه، رگ سفید، کرنج، پارسی، منصوری، آب تیمور، شادگان، رامشیر، رامین و پر سیاه که در مجموع حدود 46 درصد کل ذخایر درجای کشور را در آن زمان در بر می گرفت. در این دوره علاوه بر میدان های کشف شده  نخستین میدان دریایی ایران یعنی بهرگانسر در سال 1338 کشف شد و به تبع آن کشف میدان های درود، سروش، سلمان، اسفندیار، فروزان، نوروز، رشادت، پارس شمالی، هندیجان و رسالت نیز از دیگر میدان های کشف شده در این دهه طلایی است.

با این شرایط اکثر میداین نفتی که  در ایران وجود دارد مربوط به آن دوران است؟
اگر چه به ظاهر پاسخ مثبت است اما نباید از یاد برد که ایرانی ها در هیچ کدام از این اکتشاف‌ها نقش نداشتند.

پس از این دوره چه اتفاقی رخ داد؟
در دهه 48 تا 57 به دلیل شرایط سیاسی خاصی که در ایران وجود داشت و از طرفی شرکتهای نفتی خارجی احساس ترس می کردند سعی داشتند تا با کشف میادین بیشتر و ثبت آن به نام خود حجم زیادی از نفت ایران را به خارج از کشور ارسال کنند.
به همین دلیل در طول این دهه نیز میادین هیدروکربوری زیادی در ایران کشف شد در این دوره از تمامی امکانات به همراه فن آوری روز برای اکتشاف استفاده شد اما مقدار نفت درجای کشف شده یک پنجم نفتی بود که در دهه پیش ازآن در ایران کشف شده بود.
میدان های کشف شده این دوره از نظر حجم ذخایر، کوچک تا متوسط به حساب می آیند و شامل میدان های سرکان، بوشهر، کارون، دانان، سولایدر، کبود، دهلران گرنگان، چلینگر، قلعه نار، کوه کاکی، زیلویی، میلاتون، رودک، گلخاری و ذخایر گازی همچون آغار دالان، موند، گشو، پازنان و بابا قیر می شود . در این دوره میدان های دریایی سیری، مبارک و ابوذر نیز کشف شدند.

پس این دوره اولین اکتشاف ایران در میدان های گازی بود
بله.

میدان گازی پارس جنوبی یا همان گنبد شمالی کی کشف شد؟
میدان عظیم گازی پارس شمالی و گلشن در دوران پیش از پیروزی انقلاب و در سال 1970 میلادی در آبهای خلیج فارس کشف شد. ضمن آنکه از جمله مهم ترین اکتشافات در این دهه، کشف میدان گازی پارس جنوبی است که با ذخیره 13.3 تریلیون متر مکعب گاز درجا و 14.4 میلیارد بشکه میعانات گازی قابل استحصال جزء بزرگترین میدان های گازی کشف شده در جهان محسوب می شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با آغاز نظام جمهوری اسلامی در ایران وضعیت اکتشاف چگونه شد؟
در سالهای 57 تا 67 و همزمان با دوره جدید سیاسی در ایران و جنگ تحمیلی برای دومین بار رکود جدی گریبان گیر اکتشاف می شود که همانطور که گفته شد وقوع جنگ تحمیلی مهم ترین عامل دخیل در این امر بود به همین دلیل مسئولان شرکت ملی نفت و وزارت نفت سعی می کنند به جای فعالیت اکتشافی در ایران بیشتر به کار تولید نفت و گاز بپردازند از این رو همه امکانات به سمت تولید گسیل می شود.البته در طول این دهه میدان های پایدار غرب، پلنگان، خیر آباد، منصور آباد نیز کشف می شوند اما تا پس از جنگ تحمیلی فعالیت جدی در زمینه تولید در این میادین صورت نمی گیرد.
ولی در دهه دوم پس از انقلاب یعنی در سال های 67 تا 77وضعیت فعالیت های اکتشافی به تدریج و با ورود متخصصین و تحصیلکردگان خارجی به صنعت نفت سرعت می گیرد و امکانات بیشتری به اکتشاف اختصاص می یابد. به طوری که اگر چه در قبل از انقلاب دهه ای طلایی در اکتشاف داشتیم در دوره پس از انقلاب نیز می توان گفت تاکنون دهه طلایی بین سال های 67 تا 77 بوده است به طوری که در طول این مدت به اندازه تمام طول دوره قبل از انقلاب نفت در ایران اکتشاف می شود. به گفته کارشناسان خارجی و داخلی اکتشاف های صورت گرفته در سال 1378 قابل مقایسه با دهه 38 تا 48 نیست. به طور مثال میدان نفتی آزادگان که حدود 10 درصد ذخیره کل قابل استحصال کشور را در خود جای داده است، دراین سال کشف شد، همچنین میدان نفتی چنگوله، میدان گازی تابناک با ذخیره درجای حدود 22 هزار میلیارد فوت مکعب، زیره و هما  با ذخیره درجای حدود 7 هزار میلیارد فوت مکعب نیز شامل اکتشافات این سال می شود. این کشفیات در تاریخ اکتشاف ایران بی سابقه بوده و به همین علت نیز ایران از نظر اکتشاف جهانی در سال 1999 حائز رتبه اول و عربستان سعودی در رتبه بعدی قرار می گیرد.

وضعیت اکتشاف در دهه 80 به چه صورت است ؟ آیا موجب رضایت کارشناسان را فراهم کرده است؟
در دهه 1380 میدان های نفتی و گازی متعددی مانند میدان دی، مارون، لاوان، یادآوران، منصوری، شور میدان اهواز ، آب تیمور ، عسلویه شرقی، لایه های دیگر از هندیجان، جفیر، لایه نفتی میدان پارس جنوبی و آرش ( نفتی و گازی ) کشف شدند. و این درحالی است که در سالهای 88 و 89 نیز 14 میدان جدید نفت و گاز درایران کشف شد که با کشف این میدان ها ، در مجموع میزان حجم ذخایر نفت خام کشور 14 میلیارد بشکه و ذخایر گاز 1.5 تریلیون متر مکعب افزایش یافت و در سال 90 نیز تا انجا که می دانم وضعیت اکتشاف شرایط خوبی داشته است که بودن اغراق باید گفت وضعیت اکتشاف در طول دهه 80 و به خصوص در چند سال اخیر مدیون زحمتهایی است که آقای محدث برای اکتشاف نفت و گاز در ایران کشید.
در حال حاضر ایران با در اختیار داشتن 700 میلیارد بشکه ذخایر هیدروکربوری مایع شامل 155 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت خام و بیش از 33.1 تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی بزرگترین دارنده مجموع ذخایر نفت و گاز جهان است. همانطور که گفته شد در طول سال های بعد از انقلاب فعالیت اکتشاف در ایران رشد چشمگیری داشت که تماما توسط متخصصان ایرانی و بدون دخالت کشورهای خارجی انجام شده است و من امیدوارم فعالیت های اکتشافی که در آینده انجام می شود نیز به درخشانی طول این دوره ها باشد و پس از ما نیز کارشناسان بتوانند به این دوره ها نیز افتخار کنند.
انتهای پیام/