ترکیه، میراث‌دار اولین نسل‌کشی قرن
خبرگزاری تسنیم: ۹۸ سال پیش در چنین روزی ده‌ها روشنفکر، نویسنده و رهبر جامعه ارامنه در استانبول دستگیر شدند. این واقعه آغازی بود بر آنچه بعدها لقب اولین نسل‌کشی قرن و یکی از بزرگ‌ترین کشتارهای تاریخ را به خود گرفت.
به‌گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم؛ امروز سالگرد واقعه نسل‌کشی ارامنه ترکیه توسط دولت عثمانی در 98 سال پیش است، رویدادی که در آن صدها هزار تن مرد و زن، پیر و جوان ارمنی جان خود را از دست دادند. اما پس از گذشت قریب به یک قرن از این حادثه هنوز تمام ابعاد آن مشخص نشده و هنوز تلاش بازماندگان قربانیان برای احقاق حق از دست رفته خانواده‌های‌شان ادامه دارد.
یادبود نسل‌کشی ارامنه در ایروان پایتخت جمهوری ارمنستان
ترکیه، وارث قانونی امپراطوری عثمانی عبارت نسل‌کشی را برای توصیف آنچه اتفاق افتاده است نمی‌پذیرد، این در حالی است که تاکنون، بیست کشور جهان به‌صورت رسمی رویدادهای این دوره زمانی را به‌عنوان نسل‌کشی قلمداد کرده‌اند. در سال‌های اخیر، این کشور با درخواست‌های زیادی برای پذیرش این رویداد به‌عنوان نسل‌کشی رویارو بوده است.
98 سال پیش چه رخ داد؟
نسل‌کشی ارامنه ویا آن‌گونه که خود ارمنی‌ها می‌گویند "جنایت بزرگ" عبارت از نابودی سیستماتیک اقلیت ارمنی در وطن تاریخی‌شان توسط امپراطوری عثمانی است. این رویداد غم‌انگیز طی جنگ جهانی اول و پس از آن و در دو مرحله رخ داد: نابودی تمام مردان بالغ از طریق کشتار دسته‌جمعی و کار اجباری، و تبعید زنان، کودکان و افراد سالخورده و پیاده‌روی مرگبار به‌سوی صحرای سینا. تخمین زده می‌شود که در کل در حدود 600 هزار الی 1.5 میلیون نفر جان خود را از دست دادند.
زن ارمنی و فرزندش که جان خود را بر اثر مشقات راه و گرسنگی از دست داده است
حلب سوریه
این در حالی است که دولت ترکیه این رقم را 200 تا 300 هزار نفر اعلام می‌کند. آشوری‌ها، یونانی‌ها و دیگر اقلیت‌های قومی نیز به همین منوال توسط دولت عثمانی هدف نابودی قرار گرفتند. بسیاری از تاریخ‌نگاران نحوه عمل دولت عثمانی را به‌مثابه نسل‌کشی قلمداد کرده‌اند.
گفته می‌شود که این واقعه اولین نسل‌کشی عصر مدرن بوده و به‌گونه‌ای طرح‌ریزی شده بود که جمعیت ارمنی ساکن در مرزهای ترکیه امروزی به‌صورت کامل نابود شوند.
جسد کودک ارمنی که بر اثر گرسنگی جان خود را از دست داده است
اکثر تصاویر مرتبط با نسل‌کشی توسط یک پزشک آلمانی تهیه شده‌اند
تاریخ‌نگاران معتقدند در 24 آوریل سال 1915، یعنی زمانی که مقامات عثمانی در حدود 250 روشنفکر و رهبر جامعه ارمنی‌ها را در استانبول دستگیر کردند، نسل‌کشی آغاز شد. پس از آن، نیروهای نظامی عثمانی ارمنی‌ها را از وطن‌شان اخراج و مجبور کردند که صدها کیلومتر را با پای پیاده و بدون آب و غذا به‌سوی صحرایی که هم‌اکنون در سوریه قرار دارد حرکت کنند. کشتارها بدون توجه به سن ویا جنسیت انجام می‌گرفت و زنان و دختران ارمنی در طول مسیر بارها مورد تعرض قرار می‌گرفتند. این تبعیدها دلیل پراکندگی بسیار ارمنی‌ها در سراسر جهان است.
نسل‌کشی به چه واقعه‌ای اطلاق می‌شود؟
بر اساس کنوانسیون جلوگیری از تبعیض و حمایت از اقلیت‌های سازمان ملل که در سال 1948 به تصویب اعضا رسید، نسل‌کشی به‌عنوان اقدامی معرفی می‌شود که هدف از آن نابودی بخشی یا همه یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی از طرق زیر است:
• کشتار اعضای گروه
• وارد آوردن آسیب‌های جسمی یا روانی به اعضای گروه
• پدید آوردن عمدی برخی شرایط فیزیکی برای نابودی گروه (همه گروه یا حتی بخشی از آن)
• انتقال اجباری کودکان یک گروه به گروه دیگر
با توجه به آنچه در منطقه ارمنی‌نشین ترکیه روی داده می‌توان گفت که تمام اقداماتی که به‌عنوان نسل‌کشی شناخته می‌شوند درباره آنها جاری بوده است.
مراسم یادبود نسل‌کشی ارامنه در 24 آوریل
پیش‌زمینه سیاسی کشتار ارامنه
در سال 1908، گروهی با عنوان "ترکان جوان" سلطان عثمانی را سرنگون کرد. ارمنی‌ها عموماً از این رژیم جدید استقبال کردند زیرا آن را به‌عنوان یک جایگزین مترقی برای استبداد عثمانی قلمداد کردند. اما گروه کوچکی از ناسیونالیست‌های افراطی به‌ریاست سه نفر به‌نام‌های انور پاشا، جمال پاشا و طلعت پاشا، جنبش "ترکان جوان" (و حزب سیاسی آن یعنی کمیته اتحاد و پیشرفت) را تحت تسلط خود درآوردند.
انور پاشا (وسط) و جمال پاشا (راست) دو تن از رهبران ترکان جوان و طراحان نسل‌کشی ارامنه
این گروه سه‌نفره شروع به طرح توطئه‌ای برای نابودی جمعیت ارمنی زده بنابراین آنها را "ستون پنجم" دشمن نامیدند. در آن زمان ترکیه در اتحاد با آلمان علیه روسیه، فرانسه و انگلستان در حال جنگ بود. بهانه همکاری بین ارمنی‌ها و روس‌ها برای تجزیه دولت عثمانی و تشکیل کشور ارامنه فرصت مناسبی را در اختیار ترکان جوان قرار داد تا برنامه خود را عملی سازند.
چه‌کسانی نسل‌کشی را به‌رسمیت شناخته‌اند
آرژانتین، ارمنستان، بلژیک، کانادا، فرانسه، ایتالیا، روسیه و اوروگوئه میان بیش از 20 کشوری هستند که این نسل‌کشی را به‌رسمیت شناخته‌اند. پارلمان اروپا و کمیته فرعی جلوگیری از تبعیض و حمایت از اقلیت‌های سازمان ملل نیز چنین کرده‌اند.
انگلستان، آمریکا و اسرائیل از شناسایی نسل‌کشی تاکنون اجتناب کرده‌اند. باراک اوباما اگرچه قبل از انتخاب به‌عنوان ریاست‌جمهوری حمایت کامل خود را از این امر اعلام کرده بود اما پس از آن به‌علت ارجحیت روابط با ترکیه از این کار سر باز زد و تاکنون در سخنرانی‌های خود از واژه نسل‌کشی استفاده نکرده است. این در حالی است که علی‌رغم تصویب واژه نسل‌کشی در کمیته امور خارجی کنگره، کاخ سفید نسبت به تبعات آن هشدار داده و اعلام کرده که مصالح سیاست خارجی آمریکا در تضاد با به‌رسمیت شناختن نسل‌کشی است.
پیگرد قضایی بحث درباره نسل‌کشی ارامنه توسط دولت ترکیه
در جمهوری ترکیه بحث عمومی درباره این موضوع تا همین اواخر یکی از تابوها محسوب می‌شد. البته قوانین ترکیه هم‌اکنون نیز کسانی را که معتقد به نسل‌کشی ارامنه توسط دولت وقت عثمانی هستند، تحت پیگرد قرار می‌دهند.
اورهان پاموک، نویسنده بزرگ ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات
وی به‌علت انتقاد از سیاست‌های دولت ترکیه در قبال نسل‌کشی ارامنه تحت پیگرد قضایی قرار گرفت
ماده 301 قوانین ترکیه درباره "اهانت به ترک‌بودگی" برای تعقیب قضایی نویسندگان بزرگی مورد استفاده قرار گرفته که به مسئله کشتار ارمنی‌ها پرداخته‌اند. میان این نویسندگان می‌توان به افرادی چون اورهان پاموک، نویسنده برنده جایزه نوبل، و هرانت دینک، روزنامه‌نگار و فعال مدنی ارمنی اشاره کرد. دینک در ژانویه 2007 توسط یک نوجوان ملی‌گرا به قتل رسید.
آیا روابط ترکیه و ارمنستان هنوز دچار بحران است؟
پس از سال‌ها سردی در روابط ترکیه و ارمنستان در سال 2009 نشانه‌هایی از بهبود به چشم خورد. در اکتبر این سال توافق‌نامه‌ای برای آغاز روابط دیپلماتیک و نیز بازگشایی مرزها امضا شد. اما مسائل دیگری مانند بحران قره‌باغ در آذربایجان مانع تحول روابط بین دو طرف هستند.
کودکان ارمنی که در میان نگاه‌های سرد ناظرین جان خود را بر اثر گرسنگی از دست داده‌اند
ارمنستان و بالاخص گروه‌های ارمنی خارج از کشور به‌رسمیت شناخته شدن نسل‌کشی را یکی از شروط اصلی عادی‌سازی روابط می‌دانند، خواسته‌ای که با مخالفت دولت‌مردان ترک مواجه شده است.
انتهای پیام/*
