جلد دوم "فرهنگ جامع زبان فارسی" در نیمه راه/نگران تأمین بودجه هستیم

ابوالفضل خطیبی، معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به تدوین جلد دوم «فرهنگ جامع زبان فارسی» گفت: نخستین جلد از این مجموعه در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران منتشر و رونمایی شد. این جلد از مجموعه که حاوی واژگانی است که با حرف «آ» شروع می‌شوند، مشتمل بر نزدیک به 1200 صفحه است که نزدیک به 200 صفحه از آن به مقدمه اختصاص دارد. نگارش جلد دوم این مجموعه شامل واژگانی که با حرف «الف» شروع می‌شود، چندی پیش آغاز شده و در حال حاضر تا نیمه آن تدوین شده است.

وی با بیان اینکه اگر بودجۀ کافی در اختیار گروه فرهنگ‌نویسی قرار گیرد، پیش‌بینی می‌شود که جلد دوم مجموعه تا دوره بعدی نمایشگاه کتاب منتشر شود، افزود: تعداد کلماتی که با «الف» شروع می‌شوند، بیشتر از واژگانی هستند که با «آ» آغاز می‌شوند، به همین خاطر به نظرم می‌رسد که حجم این جلد نسبت به جلد نخست بیشتر و حتی شاید دو برابر باشد.

معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ویژگی‌های این اثر نسبت به دیگر فرهنگ‌های موجود در کشور اشاره کرد و یادآور شد: «فرهنگ جامع زبان فارسی» در مقایسه با دیگر فرهنگ‌های لغت موجود از جمله «دهخدا» و «فرهنگ بزرگ سخن» دارای امتیازات اساسی است. امتیاز برجستۀ این فرهنگ این است که برای تدوین و نگارش آن از پیکره رایانه‌ای عظیم استفاده شده است. این نرم‌افزار رایانه‌ای مشتمل بر واژه ها و ترکیبات یک هزار و 200 اثر از متون فارسی از قرن چهارم تا امروز همراه با شواهد و ارجاع آنهاست. علاوه بر متون ادبی، تاریخی، جغرافیایی، دینی و کلامی و فلسفی و علمی، از روزنامه‌ها، مجلات و پایگاه‌های اینترنتی هم در تدوین و نگارش این لغت‌نامه استفاده شده است. همچنین در مورد واژه های مربوط به حرفه ها و پیشه ها بیشتر این واژه ها بر اساس تحقیقات میدانی تعریف‌نگاری شده‌اند.

خطیبی ادامه داد: این فرهنگ فرهنگی است تاریخی  که برای نخستین بار در ایران تدوین شده است. در این فرهنگ سرگذشت و سرنوشت هر واژه مشخص  شده است. در این فرهنگ برای هر تفکیک معنایی شواهد بسیاری از قرن چهارم هجری تا امروز درج شده است. ما برای هر تفکیک معنایی از هر قرن یک شاهد آورده ایم و برای قرن اخیر هر سی سال یک شاهد و قرن هر شاهد در جلوی آن ثبت شده است. از این رو کاربر از تاریخ تقریبی ورود و خروج یک واژه  و حتی یک تفکیک معنایی آگاهی می‌یابد. علاوه بر این، برای نخستین بار در فرهنگ نویسی فارسی ریشه‌شناسی(اتیمولوژی) هر واژه نیز ذکر شده است، به این ترتیب هر مراجعه‌کننده‌ای  ذیل هر واژه فارسی  می‌تواند از پیشینه آن از پهلوی و مانوی و اشکانی گرفته تا اوستایی و فارسی باستان و حتی سنسکریت و ایرانی باستان اطلاعات لازم را به دست آورد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از امتیازات اساسی فرهنگ جامع زبان فارسی در مقایسه با فرهنگهای مشابه آن در تعداد تفکیکهای معانی برای هر واژه و ترکیب است. چنانکه دکتر حسن انوری سرپرست فرهنگ بزرگ سخن در مراسم رونمایی از  فرهنگ فرهنگستان  یادآور شدند، مثلاً برای واژه «آتش» در فرهنگ بزرگ سخن 11 معنی آمده است، ولی در فرهنگ فرهنگستان 30 معنی؛ به همین ترتیب تعداد ترکیبات واژه‌ها نیز بسیار بیشتر از فرهنگ‌های دیگر است.

معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در رابطه با تعداد پژوهشگرانی که در این طرح همکاری می‌کنند، گفت: در حال حاضر حدود 30 پژوهشگر در گروه فرهنگ‌نویسی در این طرح به سرپرستی دکتر علی اشرف صادقی از زبان‌شناسان و محققین نامدار کشور و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی  فرهنگستان  فعالیت دارند،  ولی با این تعداد پژوهشگر نمی‌توان کار را به سرعت پیش برد. اگر قرار باشد که تدوین این فرهنگ طی 10 تا 15 سال به پایان برسد، باید تعرف‌نگاران و ویراستاران به سه تا چهار برابر افزایش یابد. البته طرح فرهنگ جامع زبان فارسی در زمره طرح‌های کلان ملی پذیرفته شده است و امیدواریم بودجه لازم برای ادامه کار در اختیار ما قرار گیرد. نگرانی ما این است که با کم شدن بودجه مؤسسات فرهنگی طرح فرهنگ جامع آسیب‌های جبران‌ناپذیری ببیند و چنانچه خدای ناکرده این طرح متوقف شود، زحمات چندین ساله ما برای فراهم کردن مقدمات تدوین فرهنگ ناچیز شود. فعلاً گروه فرهنگ‌نویسی با بخش کوچکی از بودجه جاری فرهنگستان که در اختیار گروه فرهنگ نویسی قرار می‌گیرد، کار را به پیش می‌برد.

انتهای پیام/