زمزمه گوشه‌نشینی در ادبیات سیاه جنگ/نگاه شبه‌روشنفکران به جنگ وارداتی است
خبرگزاری تسنیم: فیروز زنوزی جلالی گفت: ادبیات دفاع مقدس ادبیات حماسی است که تلاش یک ملت برای حفظ آرمان‌هایشان را نشان می‌دهد، پس باید ذاتاً به تلاش جمعی اشاره کند، اما ما در رویکرد شبه‌روشنفکران به مقوله جنگ شاهد برتری"تنهایی" بر "جمع‌گرایی" هستیم.
فیروز زنوزی جلالی، نویسنده و منتقد، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به رویکرد شبه‌روشنفکران به ادبیات دفاع مقدس و رواج ادبیات سیاه جنگ در آثار این دسته از نویسندگان، در پاسخ به این پرسش که آیا ادبیات سیاه جنگ از این منظر که یک رویکرد جدیدی از جنگ برای نویسندگان می‌گشاید، یک فرصت است یا خیر؟، گفت: نویسنده بر مبنای جهان‌بینی‌اش موضوعی را انتخاب می‌کند و در مورد آن می‌نویسد. در حقیقت ما در هر اثری، شاهد جهان‌بینی نویسنده به موضوعی هستیم که محور اثر قرار گرفته است. در دفاع مقدس با وجود اینکه یک جنگ بود که علیه یک ملت شروع شد و تلخی‌های بسیاری داشت، اما پتانسیل وجوه مثبت آنقدر زیاد است که هنوز به آن توجه نکرده‌ایم.
وی با باین اینکه آثار شبه‌روشنفکران سایه‌ای از جنگ است، یادآور شد: این نوع آثار بیشتر از آنکه به متن بپردازند، به حاشیه نگاه می‌کنند، بنابراین نباید نگران رشد این تعداد آثار باشیم؛ چراکه مخاطبی که امروز آثار را می‌خواند، هر چند در جنگ شرکت نداشته است، اما با حقیقت آن و مظلومیت مردم در طی این هشت سال آگاه است. به همین خاطر گرایش چندانی به این آثار ندارد. باید به همین مخاطب اجازه و حق انتخاب داد. گرایش به آثاری که از متن دفاع مقدس برخاسته‌اند، در طی چند سال گذشته، نشان می‌دهد که مخاطب با وجود تعدد آثار، انتخاب درستی خواهد داشت.
نگاه روشنفکران به جنگ، وارداتی است
این نویسنده با بیان اینکه رویکرد به ادبیات سیاه جنگ در تمامی کشورهایی که جنگ را تجربه کرده‌اند، دیده می‌شود، به استقبال از این نوع آثار در چند سال گذشته در کنار دیگر آثار دفاع مقدس اشاره کرد و ادامه داد: مخاطب نسل سوم جنگ بیشتر از آنکه به ادبیاتی که در سال‌های اولیه به رشته تحریر درامده بود، علاقه داشته باشد، به سمت خلاف‌آمدها گرایش دارد. دوست دارد در روند وقایع اتفاقی بیفتد که برای مخاطب تعجب‌برانگیز باشد. اگرچه برخی‌ها گمان می‌کنند که این امر تنها در آثار روشنفکران دیده می‌شود، اما باید گفت که در ادبیات دیگر نویسندگان جنگ که متعهدانه برای این موضوع نوشتند نیز نمی‌توان دید. با این تفاوت که ادبیات و نگرش شبه‌روشنفکران به موضوع دفاع مقدس وارداتی است و اصیل نیست، به همین خاطر بوی ایران و اسلام نمی‌دهد.
زنوزی جلالی با بیان اینکه مؤلفه‌های ویژه ادبیات دفاع مقدس در آثار نویسندگان شبه‌روشنفکر زیر سؤال می‌رود و در آثار آنها ادبیات دفاع مقدس ادبیاتی بی‌هویت و در سطح ادبیات جنگ دیگر کشورها می‌شود، افزود: دفاع مقدس آنقدر فراخ‌مند و بزرگ بود که این نوع آثار هر چقدر هم که زیاد باشد، سایه‌ای بیش نیستند. دفاع مقدس نقطه عطفی برای تاریخ این ملت بود که تأثیر فراوانی بر ادبیات کشور هم گذاشت، اما باید دید که تا چه اندازه از این فرصت استفاده شده است.
زمزمه گوشه‌نشینی در ادبیات سیاه جنگ
وی در ادامه با باین اینکه هنوز موقعیت‌ها و حوادث مختلفی در جنگ رخ داد که به آن پرداخته نشده است، به نیروی دریایی اشاره کرد و گفت: من خودم عضو نیروی دریایی کشور بودم. شاهد اتفاقات و لحظات تکان‌دهنده‌ای در مناطق مختلف جبهه جنوب بودم که هنوز به آنها پرداخته نشده است. به عنوان مثال خاطرم هست د رهمین موضوع اشغال خرمشهر،کارشکنی‌های متعددی دست به دست هم داد تا این حادثه تلخ رقم بخورد. من خودم یکی از همان افرادی بود که در طی گشت‌هایی دریایی که در رود اروند داشتیم، خطر حمله را احساس و به مافوق خود اطلاع داده بودم. در این گشت‌ها متوجه شده بودیم که ارتش عراق با صدها تانک و تجهیزات نظامی در کناره رود قرار گرفته است. وقتی درخواست نیرو برای مقابله و آماده‌باش کردیم، به ما چه چیزی اختصاص دادند؟ یک توپ و دو سرباز. همین کارشکنی‌ها که در زمان بنی‌صدر بود، در بسیاری از کتاب‌ها به آن پرداخته نشده است.
جلالی با بیان اینکه ادبیات سیاه جنگ سعی در تخریب وحدت یک ملت دارد، افزود: ادبایت کشور ما در طول قرن‌ها ادبیات "تنهایی" بوده است که البته نشأت گرفته از زندگی شخصی افراد جامعه ما است. ما ایرانی‌ها معمولاً کار جمعی انجام نمی‌دهیم. به عنوان مثال در کشتی موفق‌تر هستیم تا در فوتبال. اما این وضعیت در ادبیات "حماسی" متفاوت است. ادبیات حماسی ذاتاً ادبیات ملی‌گرایانه و جمعی است. تلاش جمعی را نشان می‌دهد که برای حفظ آرمان‌های خود مبارزه می‌کنند. اما این رویکرد در ادبیات "عرفانی" و "اجتماعی" تغییر می‌کند. ادبیات دفاع مقدس نیز ادبیات حماسی است. ادبیاتی است که تلاش یک ملت برای حفظ میهن و آرمان‌هایشان را نشان می‌دهد، پس باید ذاتاً به تلاش جمعی اشاره کند، اما ما در رویکرد شبه‌روشنفکران به مقوله جنگ شاهد برتری "تنهایی" بر "جمع‌گرایی" هستیم. همیشه زمزمه یک گوشه‌نشینی در آثار این نویسندگان دیده می‌شود.
جلالی ضعف در برنامه‌ریزی برای جهت‌دهی به ادبیات دفاع مقدس را یکی دیگر از آسیب‌های ادبیات در این حوزه دانست و ادامه داد: برخی از مدیران این حوزه از ادبیات و دفاع مقدس برداشت عالمانه‌ای ندارند که بخواهند برای اعتلای آن برنامه‌ریزی کنند. سمینارها و نشست‌های متعددی در طول سال در کشور برگزار می‌شود، در کدامیک از این‌ها به موضوع جنگ به صورت ویژه و کارشناسانه پرداخته شده است؟
انتهای پیام/
