عبور متروی اصفهان از زیر نقش‌جهان/پرونده تهدیدآمیز دیگری در دست یونسکو

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، میدان امام خمینی (ره) که به میدان نقش جهان نیز معروف است شامل بناهای تاریخی همچون عالی‌قاپو، مسجد امام (شاه)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است که نمادی از قرار گرفتن دین و دنیا در کنار یکدیگر است و به نوعی ایده وحدت و ارتباط فعالیت‌های اصلی جامعه تحت لوای دین را مدنظر قرار داده و به طور مثال مسجد امام (ره) در ضلع جنوبی میدان و  در تضاد با کاخ برازنده شاهی، برتری خیره‌کننده دین را بر قدرت دنیوی و اهمیت اساسی دین را در زندگی شهری نشان می‌دهد.

علاوه بر این بناها 200حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده است که عموماً جایگاه عرضهٔ صنایع‌دستی اصفهان است.

این میدان به دلیل عظمت معماری و تفکر ویژه‌ای که در ساخت آن صورت گرفته است در اردیبهشت‌ماه  1358 جزو نخستین آثار ایرانی بود که به عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.

در سال 1375 با وجود مخالفت‌های بسیاری از مسئولان استانی و کشوری از جمله مسئولان میراث‌فرهنگی، تصمیم به ساخت برجی با نام جهان‌نما در میدان امام حسین (ع) اصفهان مشهور به دروازه دولت گرفته شد که هدف اولیه آن مشخص شدن میدان نقش‌جهان از بام برای گردشگران خارجی بود، هدفی که می‌توان آن را تنها بهانه‌ای برای موجه شمردن ساخت این بنا دانست چرا که ساخت این بنا به یقین منافع دیگری را نیز به دنبال داشته است.

با آغاز  ساخت این برج به ارتفاع 50 متر و در 14 طبقه نه تنها هدف موردنظر محقق نشد بلکه یونسکو (سازمان حفظ میراث جهانی) ایران را تهدید کرد که  به دلیل اینکه این میدان در حریم میدان نقش‌جهان(فاصله 700 متری آن) بنا شده این  میدان را فهرست خود خارج می‌سازد مگر اینکه تعداد طبقات این بنا تعدیل شود.

سهامدار اصلی این برج شهرداری اصفهان بود و شورای شهر اصفهان در حمایت از شهرداری، دخالت یونسکو را محکوم می‌کرد.

با اصرار شهرداری بر ادامه کار، یونسکو در سال 2002 بازرسانی را برای بازدید از محل به اصفهان فرستاد و  آن ها اعلام کردند «میدان نقش جهان را نمی‌توان منفرد و مجزا از اطراف آن دید.»

این کارشناسان افزودند که «خط آسمانی و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان مخدوش شده و دولت ایران موظف است نسبت به تعدیل برج جهان‌نما اقدام نماید.» و  بر همین اساس سازمان یونسکو تا فوریه 2004 به ایران مهلت داد تا نسبت به تعدیل 4 طبقه از برج اقدام کند.

اختلاف میان شورای شهر و شهرداری اصفهان از یک طرف و سازمان میراث فرهنگی و استانداری اصفهان به دادگاه انقلاب نیز کشیده  شد و سرانجام با پرداخت بخشی از خسارات شهرداری توسط سازمان میراث فرهنگی جهان‌نما در تاریخ هشتم بهمن سال 1384 بخشی از طبقات موردتوافق برای تخریب این بنا  تعدیل شد اما همچنان سازمان یونسکو بر تعدیل بیشتراین بنا تاکید دارد.

استانداری اصفهان نیز بارها اعلام کرده که حاضر به پرداخت خسارت تعدیل طبقات این برج است اما هنوز شهرداری اصفهان با وجود قول‌هایی که در این زمینه داده اقدامی در این راستا انجام نداده و کشمکش‌ها در این زمینه ادامه دارد.

به هر حال یونسکو تا پایان تیرماه جواب نهایی را از ایران طلب کرده است و در این راستا آتوسا مؤمنی معاون میراث‌فرهنگی کشور در حاشیه ثبت جهانی کاخ گلستان در گفت‌وگو مسئولان میراث‌فرهنگی اصفهان عنوان کرد که کمیته میراث جهانی (یونسکو ) همچنان چشم‌انتظار آخرین گزارش نهایی تخریب آخرین طبقه از جهان‌نما برای مختومه شدن پرونده میدان امام (ره) است.

وی افزود: شخصاً به رئیس کمیسیون میراث جهانی قول داده‌ام که تعدیل جهان‌نما و گزارش نهایی در خصوص این برج را تا پایان ماه جاری(تیرماه) به شورای ثبت جهانی ارائه کنم.

مؤمنی صراحتاً هشدار داد: در صورت عدم گزارش نهایی در موعد مقرر بی‌شک شورای ثبت جهانی درباره میدان امام (ره) تصمیمی جدی اتخاذ خواهد کرد که به طور حتم به نفع کشورمان نخواهد بود بنابراین امیدوارم مدیران شهر اصفهان با درک حساسیت موضوع،  تعدیل جهان‌نما را جدی بگیرند و در این امر تسریع  کنند.

وی ادامه داد: اصفهان از معدود شهرهایی است که سه مجموعه جهانی را یکجا در خود دارد و بدون شک هر گونه اقدام مخاطره‌آمیز باعث می‌شود تا  در روند ثبت سایر مجموعه‌های تاریخی شهر اصفهان  در سال‌های آتی  تأثیر منفی  به دنبال داشته باشد.

همچنین محمدحسن طالبیان مشاور سازمان میراث فرهنگی کشور در شورای ثبت جهانی در این زمینه اظهار کرد: حساسیتی که هم اینک درباره  پرونده  ثبت جهانی میدان  امام اصفهان در سازمان بین‌المللی یونسکو ایجاد شده با اجرایی شدن قول شهردار اصفهان مختومه خواهد شد.

وی ادامه داد: قرار بود در آخر ماه ژوئن 2013 میلادی (نهم تیرماه سال جاری )تخریب کامل محدوده اعلام شده برج جهان نما صورت پذیرد و گزارش نهائی و اسناد و تصاویر  آن به شورای میراث جهانی ارسال شود.

طالبیان  اظهار کرد: کمیته میراث جهانی در آخرین جلسه‌ای که در شورای ثبت جهانی یونسکو در کشور کامبوج برگزار شد با عنایت به ارائه گزارش‌های کارشناسان یونسکو(که در اواخر اردیبهشت سال جاری به اصفهان آمدند) و گزارش‌های ارسالی سازمان میراث فرهنگی از روند تخریب در یک ماه گذشته، از تلاش‌ها و همکاری‌های صورت گرفته جهت تخریب آخرین طبقه برج جهان نما تشکر و قدردانی کرد.

وی اضافه کرد: اما اعضای کمیته شواری ثبت جهانی بی صبرانه منتظر دریافت گزارش نهایی تخریب جهان نما ایران برای جمع بندی و تصمیم گیری پرونده میدان امام در طی همین ماه هستند.

تهدیدی دیگر برای میدان نقش جهان

نکته دیگر اینکه هنوز بر سر عبور خط دوم مترو از میدان نقش‌جهان کشمکش‌هایی میان میراث‌فرهنگی، استانداری و شهرداری اصفهان وجود دارد چرا که از یک سو شهرداری اصفهان هزینه‌هایی برای ساخت ایستگاه‌های فاز دوم مترو کرده که در پایان کار خود باید جوابگو باشد، از سوی دیگر یونسکو ساخت این مکان را تهدیدی برای میدان نقش جهان می‌داند و ممکن است این بار این موضوع را سناریویی جدید برای خارج کردن میدان از فهرست آثار جهانی قرار دهد.

بنابراین میراث‌فرهنگی و استانداری اصفهان با ا عبور مترو از این میدان مخالفند اما باز هم برخی افراد دارای تصدی در برخی ارگان‌های اصفهان که در پروژه مترو دخیل و در ساخت آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند برای عبور مترو اصرار دارند.

در این راستا محمد حسن طالبیان مشاور سازمان میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کشور در شورای ثبت جهانی معتقد است که مترو اصفهان زیر ذره‌بین کمیته میراث جهانی یونسکو قرار دارد چرا که طبق کنوانسیون حمایت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی که در سال 1972میلادی توسط اعضای سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد(یونسکو) تصویب شد و ایران نیز به عنوان عضو مفاد این کنوانسیون را پذیرفته و امضا نموده است.

طالبیان افزود: بناهای تاریخی که به ثبت جهانی رسیده‌اند دارای حریمی هستند، بنابراین حریم این بناها برطبق اصول  کنوانسیون فوق‌الذکر،  به لحاظ حقوقی باید رعایت شود.

وی به مطرح شدن موضوع عبور مترو از محدوده بافت تاریخی شهر اصفهان در آخرین جلسه کمیته میراث جهانی در کامبوج اشاره کرد و افزود: در خصوص خط یک مترو بر اساس گزارش‌های ارسالی به یونسکو و اقدامات صورت گرفته از سوی مشاوران در خصوص سیستم ایمنی مترو، از جمله میزان لرزه و فشارهای احتمالی وارد شده به بناهای تاریخی در طول مسیر خط یک مترو بررسی گردید که نتیجه آن از طریق دبیرخانه سازمان یونسکو متعاقبا اعلام می‌شود .

مشاور سازمان میراث فرهنگی کشور در شورای ثبت جهانی همچنین گفت: در این نشست درباره خط دو مترو شهر اصفهان نیز مقرر شد، مسئولین، شهرداری و شورای عالی ترافیک کشور قبل از هرگونه اجرای خط دو متروی اصفهان گزارش مبسوطی از تمامی عملیات از جمله امکان‌سنجی‌های خود،جانمایی ها، مسیر و مواردی از این دست را به سازمان میراث فرهنگی ارسال نموده تا گزارش نهائی به کمیته شورای ثبت جهانی ارسال گردد.

طالبیان افزود: تمامی مسئولین از جمله شهرداری و شورای ترافیک نیز کاملا بر  اصول  و قوانین کنوانسیون حمایت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی واقف هستند و باید در زمان امکان‌سنجی، کل گزارش در خصوص خط دو مترو را  اعلام کنند تا اگر نیاز به کار تخصصی بود یونسکو وارد کار کارشناسی شود.

میراث‌های فرهنگی اصفهان جلوی توسعه شهری را گرفته است؟

جای تعجب دارد که برخی مسئولان شهری اصفهان به صراحت دیدگاه خود را برای رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که در جایگاهی که پیشرفت شهر نیازمند تخریب ساختمانی قدیمی و تاریخی است چه نیاز به حفظ آن است و این کار منفعتی ندارد، چرا که حفظ نیازهای شهری بر هر چیز دیگر اولویت است و در کمال تعجب برخی از همین آقایان برای مستند کردن گفته‌های خود به آموزه‌های دینی نیز تمسک می‌جویند.

به هر حال امیدواریم میراث فرهنگی با توجه و دلسوزی بیشتر اجازه ندهد که میراث تاریخی اصفهان توسط افرادی که به درستی فرهنگ و تاریخ شهری همچون اصفهان که تمام گردشگران دنیا از قدیم بر زیبایی و شگفتی آن صحه نهاده‌اند را نمی‌شناسند به بازیچه گرفته شود.

انتهای پیام/ الف