تغییر کتاب زبان انگلیسی مدارس پس از ۲۷ سال/توانایی مکالمه انگلیسی در پایان کلاس هفتم
خبرگزاری تسنیم:مدیر گروه زبان‌های خارجی دفتر تالیف کتابهای درسی گفت: کتابهای زبان ۲۷ سال بود که تغییر نکرده بودند اما با تغییر رویکرد و روش‌های تدریس تقویت مکالمه را مدنظر داریم و از همان جلسه نخست الفبا را آموزش نمی‌دهیم.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم،6 سال آموزش زبان انگلیسی در مدارس هیچ فایده مثبتی را برای دانش‌آموزان ندارد چرا که این روزها مسئولان آموزش و پرورش نیز به این باور رسیده‌اند که روش‌های آموزش زبان انگلیسی کارآمدی لازم را ندارد و به همین دلیل است که اغب فارغ‌التحصیلان مدارس ابتدایی ترین کلمات زبان را نیز نمی‌دانند.شاید به همین دلیل است که اغلب خانواده‌ها احساس نیاز می‌کنند تا دانش آموزان خود را در موسسات زبان خصوصی آن هم با صرف هزینه‌های سنگین ثبت‌نام کنند.
اما آموزش و پرورش این روزها با آگاهی از ناکارآمدی روش‌های آموزش زبان در مدارس شیوه جدیدی را در پیش گرفته است به گونه‌ای که برای پایه جدید هفتم به جای کتاب آموزشی شاهد بسته آموزشی هستیم و دیگر محورها آموزش‌ها گرامر نیست بلکه این روزها مکالمه در مدارس حکمرانی می‌کند.
به همین دلیل با بهنام علوی مقدم مدیر گروه زبان‌های خارجی دفتر تالیف کتابهای درسی به گفت‌وگو نشسته‌ایم
**تسنیم: چرا بعد از هفت سال آموزش زبان به دانش آموزان شاهد هستیم که بعد از فارغ‌التحصیلی همچنان تسلط آنها به زبان انگلیسی بسیار پایین است به گونه‌ای که حتی نمی‌توانند یک یا دو کلمه به این زبان مکالمه کنند؟
هدف اصلی کتابهای زبان انگلیسی تقویت مهارت خواندن است
** علوی مقدم: در رابطه با اینکه چرا دانش‌آموزان بعد از 7 سال آموزش زبان در مدرسه نمی‌توانند یک مکالمه کوتاه مدت داشته باشند مسائل مختلفی دخیل هستند که یکی از مهم‌ترین علت‌ها این است که کتابهای فعلی هدفشان تقویت مهارت خواندن است.
یکی از دلایلی که کتابهای فعلی سطح مکالمه دانش آموزان را تقویت نمی‌کند این است که هدف این کتابها متفاوت است؛ باید بگویم از 27 سال پیش تاکنون کتابهای زبان تغییری نکرده‌اند و هدفشان این بود که دانش آموز را برای ورود به دانشگاه و خواندن متون عمومی و تخصصی آماده کنند. در حقیقت 27 سال پیش هدف این بود و در آن زمان هنوز بحث زبان انگلیسی به صورت بسیار مهم مطرح نشده بود. یکی دیگر از دلایل این است که دانش آموزان انگیزه کافی را برای فراگیری نداشتند اما دانش آموز امروزی انگیره لازم را برای یادگیری یک یا دو زبان خارجی دارد.
معتقدم کتابهای فعلی مهارت خواندن را در دانش آموزان تقویت می‌کند بنابراین طبیعی است که یک دانش آموز پس از گذشت 7 سال از دوران تحصیلش و در هنگام فارغ التحصیلی نتواند به خوبی مکالمه کند اما این دانش آموز در مهارت خواندن توانمند است.
طراحی کتابهای جدید با هدف تقویت قدرت مکالمه
** تسنیم: یعنی شما معتقدید که کتابهای فعلی مهارت خواندن را در دانش آموزان تقویت کرده و دانش آموزان ما در خواندن متون انگلیسی توانمند هستند؟
** علوی: صد در صد اینگونه نیست اما تا حدودی توانسته‌ایم به اهداف مدنظر برسیم البته باید بدانیم که کتابهای جدید را با هدف تقویت مکالمه دانش آموزان طراحی کرده‌ایم اما هیچ وقت نمی‌توانیم مدعی شویم که دانش آموز بعد از 7 سال آموزش زبان بتواند به خوبی مکالمه کند.
ما یک برنامه درسی قصد شده و یک برنامه درسی کسب شده داریم، برنامه درسی قصد شده هدف مولفان و برنامه‌ریزان درسی است اما آیا عوامل اجرایی، ساعت و امکانات آموزشی مخاطبان را به سمت این اهداف سوق می‌دهد؟ ما ادعا می‌کنیم که اگر تمام عوامل دست به دست هم دهند بعد از 6 سال دانش‌آموزان می‌توانند در حدی که مورد نظر برنامه درسی ملی است به زبان انگلیسی صحبت کنند و تحقق این موضوع مستلزم این است که مدیران، دبیران و هر نهادی که در این زمینه دست‌اندرکار است وظیفه خود را به درستی انجام دهد.
برخی معلمان دوره آموزش کتابهای جدید زبان انگلیسی را طی نکرده‌اند
هم اکنون به ما گزارش شده که در برخی از مدارس دستگاه لازم برای پخش سی دی در کلاس درس وجود ندارد که این موضوع اجرای برنامه آموزش زبان را دچار مشکل می‌کند یا اینکه برخی از معلمان در سطح شهر تهران دوره آموزشی کتاب تازه تالیف را ندیده‌اند اگر معلمی بدون گذراندن دوره آموزشی لازم وارد مرحله تدریس شود قطعا برنامه مدنظر ما با مشکل مواجه می‌شود.
** تسنیم: در برنامه درسی ملی جایگاه زبان انگلیسی به چه صورت تعریف شده است؟
** علوی:یکی از حوزه‌های یازده گانه برنامه درسی ملی حوزه زبان‌های خارجی است و این موضوع فقط مختص به زبان انگلیسی نیست چرا که زبان‌هایی که مورد تایید شورای عالی آموزش و پرورش است و آنها را به تصویب رسانده مانند آلمانی و فرانسه می‌تواند در مدارس مورد یادگیری قرار بگیرد، در این حوزه و در پایان دوره انتظار می‌رود دانش آموزان بتوانند مقاله‌های انگلیسی را در حد متوسط خوانده یک مقاله کوتاه بنویسند و در ارتباطات یعنی صحبت‌کردن و گوش کردن در رفع نیاز توانمند باشند.در برنامه درسی ملی اهمیت به سزایی به بحث زبان شده است که تا به حال شاهد چنین توجه‌ا ی نبوده‌ایم.
** تسنیم: به نظر شما هدف گذاری موردنظر که دانش آموزان بتوانند یک مقاله کوتاه بنویسیند یا یک مقاله را خوانده و ترجمه کنندبا وجود شرایط فعلی تدریس زبان در مدارس و عدم تسلط برخی از معلمان خیلی آرمانی نیست؟
** علوی: هم اکنون بسیاری از معلمان زبان تحصیلاتشان در سطح فوق لیسانس و دکتراست البته برخی از معلمان نیز به دلیل فاصله زیاد از دوران تحصیل دچار ضعف‌هایی هستند که باید تلاش کرده و خود را ارتقا دهند. در برخی ملاقات‌هایی که با دبیران زبان داریم مشاهده می‌کنیم که سطح تحصیلات آنها بالا رفته و حتی بسیاری از آنها در آموزش‌گاه‌های زبان خصوصی به صورت موفق تدریس می‌کنند.
این معلمان می‌توانند با تربیت درست دانش آموزان و استفاده از راهنمای معلم تالیف شده و اجرای مرحله به مرحله آن به اهداف مورد نظر مولفان و برنامه ریزان درسی در رابطه با درس زبان انگلیسی دست یابند.
تعدادی از دبیران حرفه‌وفن یا ریاضی، انگلیسی هم تدریس می‌کنند
** تسنیم: بخشی از ضعف دانش‌آموزان در زبان انگلیسی مربوط است به ضعف دبیرانی که این درس را تدریس می‌کنند؛ تا چه حد با این موضوع موافق هستید؟
** علوی: به هر حال دبیران اندکی وجود دارند که به صورت غیرتخصصی به تدریس درس زبان مشغول هستند یعنی دبیر حرفه و فن یا دبیر ریاضی درس زبان را نیز تدریس می‌کنند.
**تسنیم: آماری از تعداد دبیران غیرمرتبط که درس زبان را تدریس می‌کنند دارید؟
**علوی: آمار دقیقی ندارم ولی چنین دبیرانی وجود دارند به ویژه در مناطق غیربرخوردار، یکی از دغدغه‌های اصلی مدرسان کشوری این بود که یکی از مشکلات موجود بر سر راه آموزش زبان به دانش‌آموزان وجود دبیران غیرتخصصی است که تدریس زبان به آنها واگذار می‌شود، امیدواریم تمهیداتی اندیشیده شود که این موضوع به صفر برسد چرا که اگر کتاب زبان به خوبی تدریس نشود برنامه مدنظر ما با مشکل مواجه می‌شود.
** تسنیم: برای به روزرسانی معلمان زبان چه برنامه‌هایی دارید؟
**علوی:در این زمینه کلاسهای ضمن خدمت را طراحی کرده‌ایم، کتابهای زبان 27 سال ثابت بود و کلاسهای ضمن خدمت نیز به صورت روتین برگزار می‌شد اما با تغییر کتابهای زبان از این پس یک دوره 40 ساعته ضمن خدمت را برای مدرسان و یک دوره 32 ساعته را برای دبیران شهرستانها داریم که روش‌های تدریس کتاب جدید،ارزشیابی و تدریس عملی زبان به دانش آموزان در این دوره‌ها آموزش داده می‌شود.
تغییر کتابهای انگلیسی براساس اسناد بالادستی
** تسنیم: چه شد که تصمیم گرفتید تا کتابهای زبان را تغییر دهید و در کتاب زبان پایه هفتم چه تغییراتی اعمال شده است؟
**علوی: از سال تحصیلی 66 کتابهای زبانی که درمدارس تدریس می‌شد در حدود 99 درصد ثابت بود،رویکرد کتابهای فعلی برای آن زمان مناسب بود اما با توجه به اینکه رویکرد ارتباطی فعال که در برنامه درسی ملی به آن تاکید شده با رویکرد قبلی یعنی روش شنیداری- گفتاری تفاوت زیادی دارد بنابراین رویکرد قبلی نمی‌توانست دیگر جایگاهی در نظام آموزشی داشته باشد.
تصمیم گرفتیم کتابها را طبق اسناد بالادستی از جمله برنامه درسی ملی تغییر دهیم. باید بگویم استاندارد کتابهای درسی 5 تا 10 سال است و اگر این زمان به گذرد دیگر کتابها از حالت استاندارد خارج شده و نیاز به تغییرات احساس می‌شود.
در رابطه با کتاب زبان نیز علت‌های مختلفی چون تقاضای دبیران برای تغییر کتابها، تقاضای جامعه و تغییراتی رویکردی در بحث آموزش زبان باعث شد تا تصمیم بگیریم کتابهای زبان را تغییر دهیم.
در پایه هفتم شاهد تالیف بسته آموزشی زبان هستیم که این روند برای پایه‌های دیگر نیز ادامه می‌یابد و سال به سال کتابهای درسی زبان پایه‌های مختلف تغییر خواهد کرد.
**تسنیم: عنوان شده است که کتاب زبان پایه هفتم براساس رویکردهای آموزشی روز دنیا تدوین شده است کمی در این خصوص توضیح دهید؟
**علوی: هم اکنون رویکرد قالب در دنیا آموزش زبان از طریق ارتباط است و این رویکرد در کشورهای همسایه نیز به خوبی جواب داده است. بنابراین براساس برنامه درسی ملی بسته آموزشی جدیدی را تالیف کرده‌ایم که بازخوردهای مثبت آن را در سطح کشور شاهد هستیم.
**تسنیم: یعنی تغییر کتاب زبان مورد استقبال دانش آموزان و معلمان قرار گرفته است و اعتراضی از سوی آنها مبنی بر دشوار بودن محتوای جدید انجام نشده است؟
**علوی: معلمانی که اصول و اهداف کتاب را شناخته و براساس رهنمودهای موجود در راستای کتاب راهنمای معلمان فعالیت می‌کنند با مشکل روبرو نیستند اما دبیرانی که دوره های ضمن خدمت را طی نکرده یا به راهنمای معلم دسترسی پیدا نکرده‌اند یا به هر دلیلی نخواستند تا مراحل کتاب راهنمای معلم را در کلاس پیاده کنند با مشکل مواجه هستند.
در کتاب زبان پایه هفتم در ابتدای هر درس یک مکالمه هفت تا هشت خطی داریم و بسته به نوع رفتار معلم با این مکالمه تاثیر مثبت و منفی به ما بازخورد داده می‌شود باید بگویم این مکالمه برای این است که معلم دو تا سه بار دانش آموزان را در کلاس درس در معرض زبان انگلیسی قراردهد و هیچ کار دیگری از جمله ترجمه کردن یا نوشتن زیر عبارت را نباید انجام دهند.
در کلاس درس معلم سوالاتی را به زبان فارسی به صورت کلی از حال و هوای مکالمه می‌پرسد و دانش آموزان را به پاسخ دادن وادار می‌کند اگر معلمی به کلاس برود و از دانش آموزان بخواهد مکالمه را حفظ یا ترجمه کنند این روش غلط بوده و دانش آموز را با دشواری مواجه می‌کند.
**تسنیم: معلمان در کلاس درس باید فضایی را ایجاد کنند که دانش آموزان با یکدیگر به مکالمه بپردازند ؟
**علوی: در پایان هر درس قسمتی را به نام مکالمه یا ایفای نقش داریم که دانش آموزان با توجه به آموخته‌های آن درس قادر می‌شوند در حد خواسته شده با یکدیگر یک مکالمه کوتاه داشته باشند در درس اول دو عملکرد زبانی یعنی سلام و احوالپرسی و معرفی مورد تاکید است و دانش آموزان در عرض 3 هفته این موضوع را تجربه می‌کنند.
بنابراین در عرض سه هفته یا 6 ساعت دانش‌آموزان در پایان کلاس باید بتوانند با یکدیگر در همین حد مکالمه داشته باشند و این به آنها کمک می‌کند اگر در محیط واقعی با یک فرد خارجی برخورد کردند بتواند با او این مکالمات را داشته باشند. در حالی که در کتابهای قبلی این توانایی در دانش آموزان ایجاد نشده بود.
مدعی هستیم به شرط اینکه تمام عوامل دست به دست هم دهند در پایان کلاس هفتم دانش آموزان در حدود 5 دقیقه به زبان انگلیسی سلام و احوالپرسی کرده خود را معرفی کنند و آدرس ارائه دهند. یعنی در حد 5 دقیقه مکالمه پرکاربرد را با یکدیگر داشته باشند.
**تسنیم: شما تاکید کردید که تمام عوامل باید دست به دست هم بدهند تا دانش‌آموز در پایان کلاس هفتم بتواند در عرض 5 دقیقه مکالمه به زبان انگلیسی داشته باشد این عوامل چه چیزهایی هستند؟
**علوی: مدیران باید در این زمینه همکاری داشته باشند. یکی از بحث‌ها این است که درس زبان نیازمند کار گروهی در کلاس درس است و این موضوع احتمالا موجب ازدحام در کلاس می‌شود که مدیر نباید آن را نقطه ضعف معلم بداند؛ همچنین باید وسایل سخت‌افزاری مورد نیاز در اختیار دبیران قرار بگیرد تا بتوانند سی دی زبان را برای دانش‌آموزان پخش کنند. جلوگیری از تعطیلی نابجای کلاس درس زبان نیز مورد تاکید است چرا که در پایه هفتم صرفا در طول هفته 2 ساعت آموزش زبان را برای دانش آموزان داریم.
آموزش زبان انگلیسی به دانش‌آموز تنها 2 ساعت در هفته
** تسنیم: دو ساعت آموزش زبان در طول هفته به دانش آموزان پایه هفتم کم نیست؟
** علوی: شورای عالی آموزش و پرورش در رابطه با ساعات آموزشی تصمیم می‌گیرد و ما محتوای کتاب زبان پایه هفتم را برای این دو ساعت تنظیم کرده‌ایم. کتاب زبان پایه هفتم دارای 8 درس است که هر درس در 3 هفته تدریس می‌شود ما معتقدیم که هر چه ساعات آموزش بیشتر باشد یادگیری بیشتر خواهد بود اما برای 8 درس فعلی در کتاب زبان پایه هفتم دو ساعت آموزش در هفته کافی است.
** تسنیم: در رابطه با بسته آموزشی و ساختار کتاب زبان پایه هفتم توضیحاتی را ارائه کنید؟
**علوی: تا به حال به طور سنتی از کتاب نام می‌بردیم اما برای کتاب زبان پایه هفتم دیگر کتاب نداریم بلکه شاهد بسته آموزشی هستیم؛ بسته آموزشی شامل 5 جزو اصلی است که عبارت است از کتاب دانش آموز، کتاب کار، کتاب راهنمای معلم، لوح فشرده وفلش کارت معلم.
در کتابهای قبلی فعلا شاهد کتاب دانش آموز بودیم اما در بسته آموزشی به صورت همزمان کتاب دانش آموز، کتاب کار و لوح فشرده در اختیار دانش‌اموز قرار می‌گیرد فلش کارت معلم واژگان و حروف الفبای زبان انگلیسی برای آن حک شده است که معلم در هنگام تدریس از این فلش‌کارت‌ها استفاده می‌کند. لوح فشرده نیز فایل صوتی دروس است که توسط افراد متخصص و نزدیک به زبان بومی ضبط شده است که دانش آموزان مکلف به استفاده از آن درکلاس و منزل هستند و باید آنرا تهیه و در منزل نیز از آن استفاده کنند.
کتاب کار دانش‌آموز شامل 4 بخش اصلی است که در ورود این کتاب بخشی به نام WELCOM را شاهد هستیم که درس ورودی است که با دو هدف آشنایی دانش آموز با زبان انگلیسی و رفع این موضوع که زبان انگلیسی زبانی ناآشناست طراحی شده است دانش آموز در این درس شاهد کلمات قرضی زبان انگلیسی در زبان فارسی است مثلا در این درس کلماتی مانند هتل، آمبولانس و اتوبوس را مشاهده می‌کنند که با وجود اینک انگلیسی هستند اما در زبان فارسی نیز کاربرد دارد بنابراین این احساس مثبت در دانش آموز ایجاد می‌شود که تعدادی از کلمات انگلیسی را می‌دانند از طرفی موضوع موجب می‌شود تا معلم در ابتدای سال تحصیلی با مرور این درس تعیین سطح نسبی را از دانش آموزان کلاس داشته باشد.
نقاط ضعف و قوت عدم توازن سطح تسلط دانش‌آموزان به زبان انگلیسی
هم اکنون مشکل اصلی ما در کلاسهای زبان این است که دانش آموزان یک دست نیستند برخی از خانواده‌ها فرزندانشان را از 4 تا 5 سالگی به کلاس زبان فرستاده‌اند و این موضوع باعث می‌شوند که در پایه هفتم دانش آموزی وجود داشته باشد که زبانش بسیار پیشرفته است یا دانش آموزی نیز باشد که هیچ آشنایی نسبت به زبان ندارد. البته می‌توان از این موضوع به صورت یک فرصت استفاده کرد. به این صورت که پس از تعیین سطح معلم از دانش آموزان آنها گروه بندی شده و از دانش آموزان توانمند به عنوان سرگروه استفاده کرد در حقیقت دانش آموزانی که سطح تسلط‌شان نسبت به زبان قوی‌تر از سایرین است به عنوان دستیار آموزشی به معلم کمک می‌کنند.
در کتاب زبان پایه هفتم، هشت درس داریم که بعد از هر دو درس درسی به نام مرور وجود دارد که در مجموع 4 درس مروری داریم برای اولین بار نیز در کتابهای درسی شاهد این هستیم که در کتاب زبان پایه هفتم لغت نامه تصویری در انتهای کتاب گنجانده شده است.
باید بگویم که هر درس از کتاب با یک مکالمه شروع می‌شود و معلم صرفا چند بار باید این مکالمه را در کلاس درس تکرار کرده و از طریق پخش سی‌دی آن دانش آموز را در معرض زبان انگلیسی قرار دهد، در رویکرد ارتباطی آموزش زبان از طریق محیط واقعی انجام می‌شود و محیط واقعی در کلاس درس توسط معلم و دانش آموز ارائه می‌شود یعنی معلم باید با بچه‌ها سلام و احوالپرسی کرده و از آنها بخواهد که این موضوع را به صورت جز به جز تمرین کنند. و در طول یک تا دو هفته دانش آموزان و معلمان با یکدیگر صرفا سلام و احوالپرسی را مکالمه می‌کنند.
در درس دوم مکالمه دیگری وجود دارد که سه حرف الفبای انگلیسی در بالای آن درس مشخص شده است و دانش آموزان از طریق مکالمه با این حروف و صداهای آن آشنا می‌شوند. کتاب زبان پایه هفتم به مهارت گوش دادن خواندن، صحبت کردن و نوشتن توجه کرده در حالی که در کتابهای قبلی صرفا به مسئله خواندن توجه می‌شد. در کتابهای جدید به دو مسئله گوش دادن و صحبت کردن از همان درس نخست توجه شده است.
در کلاس درس زبان کار گروهی نیز پیش‌بینی شده است به گونه‌ای که بچه‌ها با یکدیگر شروع به مکالمه به زبان انگلیسی می کنند و در جریان این مکالمه با حروف نیز آشنا می‌شوند.
**تسنیم: در سالهای پیش در جلسات نخست آموزش زبان انگلیسی الفبا به دانش آموزان آموزش داده می‌شد اما در کتابهای جدید این گونه نیست و در درس اول شاهد آموزش مکالمه و سلام و احوالپرسی به دانش آموزان هستیم؟
**علوی:یکی از روش‌ها این است که الفبا را در ابتدای سال تحصیلی آموزش دهیم که رویکرد قبلی این کار را انجام می‌داد اما این موضوع دانش آموز را در خواندن دچار مشکل می‌کرد اما در رویکرد جدید که ارتباطی است الفبا را از طریق مکالمه و محیط واقعی آموزش می‌دهیم. یعنی از داخل کلمه حروف را به دانش آموز و از طریق شنیدن آن را آموزش می‌دهیم البته یک کتاب مادر داریم که مشکلاتی که در حین تدریس از سوی معلمان منعکس می‌شود را در آن یادداشت کنیم تا برای سال تحصیلی آینده این مشکلات را رفع کنیم.
**تسنیم: شیوه ارزشیابی درس زبان در پایه هفتم به چه صورت است؟
**علوی: در رویکرد ارتباطی ارزشیابی در خدمت آموزش است چرا که می‌خواهیم دانش آموزان به طور واقعی بتوانند مکالمه کرده و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند اگر صرفا به آزمون کتبی اکتفا کنیم نتیجه آن می‌شود این که بعد از هفت سال دانش‌آموز یک سلام و احوالپرسی ساده را به زبان انگلیسی نمی‌داند در گذشته کتاب زبان صرفا آزمون محور بود اما هم اکنون رویکرد آموزش محور حاکم است. به گونه‌ای که 70 تا 80 درصد ارزشیابی دانش آموزان به مسئله مکالمه می‌پردازد و معلم در طول سال تحصیلی ارزشیابی مستمر از دانش آموز را انجام می دهد و در آزمون پایانی از دانش آموزان می‌خواهد تا با یکدیگر یک مکالمه داشته باشد 11 نمره از 40 نمره امتحان کتبی است که این آزمون کتبی نیز به صورت کاربردی است یعنی از دانش آموز می‌خواهیم که در صورت حضوردر یک باشگاه ورزشی خود را معرفی کند.
**تسنیم: در کتابهای قبلی صرفا تمرکز بر روی گرامر بوده است هم اکنون چرا این رویکرد تغییر کرده است؟
**علوی: در هیچ جای کتاب پای هفتم گرامر وجود دارد چرا که فعلا برای ارتباط دانش آموزان به گرامر احتیاج نداریم به گونه ای که در پایه هفتم و هشتم به مبحث گرامر نمی‌پردازیم اما از سالهای بالاتر بحث گرامر را به صورت حاشیه‌ای مورد توجه قرار می دهیم.
گفت‌وگو از؛ فاطمه امیرقهرمان
انتهای پیام/
