واکنش عربستان به بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی چه خواهد بود؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری مرآه الجزیره، «مایک موریس»، کاندیدای دمکرات ریاست جمهوری آمریکا در فیلم The Ides of March می‌گوید: «سر خود را زیر شن‌های عربستان سعودی و عراق پنهان نکیند، باید ساخت خودروهای هیدروژنی را شروع کنیم و صلح را در جهان تحقق بخشیم».

قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران، بر اساس معیارهای دیپلماتیک بین المللی برای مدت طولانی این باور بر محافل کارشناسی حاکم بود که واشنگتن به تهران اجازه بازگشت به بازار نفت را نخواهد داد، حداقل برای دوره‌ای مشخص.

امروز گزارش‌ها و بولتن‌هایی در مراکز مشخص منتشر می‌شود، مبنی بر اینکه ایران به عنوان یکی از 5 کشور بزرگ تولید کننده نفت در گذشته، آماده است در صورت کاهش تحریم‌های غرب نیازهای بازار جهانی را با قیمت پایین‌تر تامین کند.

اطلاعات رسیده از تهران حاکی از آن است که «روند مذاکرات غیررسمی با کشورهای فعال این حوزه و تاجران نفت مثبت و سریع است» و طبق آنچه که شرکت نفت Oil & Energy Insider انگلیس به نقل از منابع ایرانی گفته است: «شرایط موجود امیدوار کننده است».

بازگشت بازیگر تاثیرگذار

تحلیل مذکور بر مبنای گفت‌وگو میان طرف آمریکایی و ایرانی ( که بعد از تماس تلفنی مشهور در نیویورک میان «باراک اوباما»، رئیس جمهوری آمریکا و «حسن روحانی»، همتای ایرانی‌اش انجام شد) و واقعیت بحران سوریه استوار است که به سمت حل و فصل در آینده نزدیک بر اساس اهداف مشترک ایران، روسیه و آمریکا پیش می‌رود، این اقدام شروعی است برای بازگشت یکی از بزرگترین بازیگران نفت در بازار جهانی.

صاحبنظران تحلیل‌های خود را با اشاره به برنامه هسته‌ای ایران ارائه می‌دهند، چراکه این برنامه به عنوان معیاری است که سیاست‌های پشت درب‌های بسته را تعیین می‌کند و تمامی طرف‌ها برای حفظ پایگاه‌های استراتژیک خود و یا به دست آوردن امتیازات جدید تلاش می‌کنند.

با توجه به این اطلاعات گره اصلی معادله، بازگشت رسمی ایران به بازار نفت مطابق با موضع اولین رقیب منطقه‌ای یعنی عربستان سعودی است.
امکان نزدیکی مواضع در دو سطح وجود دارد، نخست: در سازمان کشورهای صادر کننده نفت ( اوپک) که عربستان سعودی به خاطر اینکه بزرگترین و قوی‌ترین تولید کننده نفت است، رئیس این سازمان به شمار می‌آید، از این رو هرگونه تولید نفت ایران برای ورود به بازار جهانی باید طبق ضوابط  و قوانین مشخص این سازمان صورت گیرد؛ ولی بازگشت ایران به بازار به منزله افزایش عرضه و کاهش قیمت است.

مشکلات پیش روی ایران

امروز عربستان سعودی با قیمت‌های ثابت سودهای کلانی را به جیب می‌زند. تولید روزانه این کشور بالغ بر ده میلیون بشکه است، یعنی یک سوم کل تولید سازمان اوپک. درآمدهای حاصل از این صادرات در پروژه‌های کلان سرمایه گذاری به کار گرفته می‌شود، پروژه‌هایی که طی چند سال گذشته توسعه یافته و در زمینه حفظ توازن اجتماعی – اقتصادی در مرزهای مورد نظر این کشور از آن بهره برداری می‌شود.

بنابراین بازگشت ایران به تولید نفت خارج از چارچوب اوپک و با قیمت‌های پایین‌تر، بدون تردید بر برنامه‌های اقتصادی و سیاسی ریاض تاثیر خواهد گذاشت؛ چراکه مشکلات پیش روی ایران برای عربستان دارای منافع سرشاری است.

اما سطح دوم، نزدیکی موضع عربستان در روابط ریاض – واشنگتن است که همیشه عامل اصلی توازن در بازار بوده است. به عنوان مثال زمانی که قیمت یک بشکه نفت در سال 2008 به 150 دلار رسید، این روابط عربستان را بر خلاف منافع قطعی‌اش به افزایش تولید و عرضه بیشتر در بازار سوق داد.

و بالاخره زمانی که تحریم‌های ظالمانه علیه ایران تشدید یافت ( به گونه‌ای که تهران تنها به صورت پنهانی و به دور از چشم ناظران قادر به فروش نفت خود بود)، ریاض تنها طرفی بود که آمریکا و غرب برای جبران کمبود بازار به آن متکی بودند.

در واقع عربستان سعودی طی دو ماه گذشته به آنچه می‌توان «رقیب مشترک» ایران و آمریکا نامید، تبدیل شد.

در حالت اول دلیلی برای شرح تفصیلی و طولانی وجود ندارد: این دو کشور دارای اهداف متناقضی از لبنان گرفته تا ساحل پاکستان و خلیج عدن هستند. اما در مورد وضعیت طرف آمریکایی باید گفت که اظهارات شاهزاده «بندر بن سلطان»، رئیس سرویس اطلاعات و امنیت عربستان سعودی ( که روزنامه «ایلین نیکمایر» از زبان دیپلمات‌های غربی نقل کرده است) کافی است، وی گفته بود که پیمان تاریخی میان ریاض و واشنگتن در آن سوی بحران سوریه دچار شکاف و تضاد شده است.

این اظهارات غیر منتظره بعد از موضع ریشه‌ای عربستان مبنی بر مخالفت با عضویت در شورای امنیت مطرح شد.

کارشناسان سیاسی و روابط بین الملل در تحلیلات متعدد خود، عضویت عربستان سعودی در شورای امنیت را با توجه به واکنش‌های آمریکا و روسیه در مورد پیشنهادهای مطرح شده و الزام‌آور بودن آن برای تمامی طرف‌ها، را به نفع این کشور و عامل نزدیکی و دخیل بودن ریاض در چگونگی مدیریت بحران در سوریه برشمردند.

همه این عوامل، از شواهد تیرگی در روابط آمریکا و عربستان در طی هفته گذشته است. بندر بن سلطان به شخصه ملکی را که در آسپن ایالت کولورادوی آمریکا داشت را به 36 میلیون دلار فروخت، وی با این اقدام نصف مبلغ شش مورد ملکی که در منطقه گردشگری مالک بود، را تسویه حساب کرد، به نوشته روزنامه «وال استریت ژورنال» این مکان مجتمعی برای پذیرش گردشگران از جمله روسای جمهور آمریکا بود.

مسئله قابل توجه در این اقدام بندر بن سلطان یادداشت «ویلیام جردن»، وکیل او در آمریکا است که گفته بود: «از قصد او برای فروش این ملک شوکه شدم».

شکاف در رابطه آمریکا و عربستان سعودی هر روز تشدید می‌شود و رابطه‌ای که بر اساس ایجاد توازن در بازار نفت شکل گرفته بود، درحال فروپاشی است. پیش از اینکه چین آمریکا را پشت سر بگذارد، واشنگتن اولین مصرف کننده این کالای استراتژیک بود؛ ولی آیا دولت آمریکا تا این حد کودن است؟ آمریکا دهه‌های طولانی در سایه تضمین نفتی عربستان فعالیت کرده است، آیا اختلاف بر سر سوریه منجر به تهدید محرک‌های فعلی بازار نفت و در نتیجه افزاش غیر قابل تحمل قیمت برای کشورهای غربی خواهد شد؟

واقعیت‌ها و اطلاعات فراوانی مواضع آمریکا در بازار نفت را مشخص می‌کند. درحال حاضر موضوع مهمتر در این زمینه این است که آمریکا به فناوری جدید اکتشاف نفت دست یافته است که در صورت تحقق آن آمریکا در سال 2020 با پشت سر گذاشتن عربستان اولین تولید کننده نفت خام در جهان تبدیل می‌شود و به تدریج سرمایه گذاری در زمینه انرژی به ویژه در زمینه ارتباطات را شروع و در سال 2030 تبدیل به صادر کننده نفت در جهان می‌شود.

آژانس بین المللی انرژی این تحول را در گزارش اخیر خود اینگونه توصیف می‌کند: نقشه بین المللی انرژی به این‌گونه تغییر می‌کند، ممکن است، دارای آثار و پیامدهای گسترده‌ای در بازارهای انرژی و تجارت آن داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود بعد از اینکه تولید نفت آمریکا از روزانه ده میلیون بشکه تجاوز کرد (این بالاترین میزان طی دهه‌های گذشته است) واشنگتن به این سمت حرکت می‌کند که اولین تولید کننده نفت در خارج از سازمان اوپک باشد و در نیمه دوم سال 2014 روسیه را پشت سر بگذارد.

همه این مسائل دارای بازتاب‌هایی در روابط آمریکا با خارومیانه و هم پیمانان کلاسیکش است. سوال این است که آیا آمریکا به سمت هم پیمانان غیر کلاسیک گرایش پیدا خواهد کرد؟

تردیدی وجود ندارد که دولت اوباما تحول نسبی را در تعامل با منافع بین المللی‌اش نشان داده است، در ابتدا روابط خود را با دولت روسیه بعد از مرحله طوفانی تهدید در دوره جورج بوش پسر، تنظیم مجدد (Reset) کرده و درحال حاضر نیز آماده گفت‌وگو با ایران است.

امروز با گذشت بیش از دو سال و نیم از بحران سوریه، هیچ کدام از طرف‌های درگیر (به ویژه طرف غربی در ائتلافی که علیه نظام سوریه می‌جنگد) تلاش جدی برای حل و فصل نهایی آن نمی‌کنند؛ حتی برعکس، اینگونه به نظر می‌رسد که تناقض در منافع مشترک، آینده منطقه را مشخص می‌کند و هیچ ترسی از سطح استراتژیک و اینکه بخش مهمی از جنگ فعلی در سوریه به طور مستقیم به مشخص کردن تکلیف طرفی که بر سرزمین شام سلطه یافته است، وجود ندارد. در نتیجه در رقابت برای کشیدن لوله‌های گاز از خلیج فارس و به طور خاص جنوب خلیج فارس - که به طور مشترک متعلق به ایران و قطر است –  به خاور نزدیک سپس ترکیه و اروپا، برتری از آن این طرف است.

با ورود تحولات لبنان، قبرص و اسرائیل در معادله اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. به گونه‌ای که صادرات حجم عظیم نفتی که طی دهه گذشته در این سه کشور کشف شده است، باعث ایجاد سردرگمی در طرح‌های دیگر می‌شود، چه بسا حوادث  لبنان در کنار سیاست‌های نظام فرقه‌ای، با این حساب و کتاب‌ها مرتبط است .

ایده‌ای که امروز قابل تامل بوده و به نظر می‌رسد، به صورت تدریجی محقق شود، بازگشت نفت ایران به بازار در چارچوب توافق برای کاهش تحریم‌ها علیه تهران است. (اگرچه این توافق ضمنی و غیر علنی بوده است، بدین معنی که کشورهای وارد کننده نفت ایران دیگر مجازات نخواهند شد) و شاخص اصلی آن گفت‌وگوی آمریکا و ایران است که شاید زمینه را برای توفقات عمیق‌تر در خاورمیانه آماده کند.

به نظر می‌رسد که سیاست‌های دولت آمریکا درحال حاضر در این مسیر حرکت می‌کند و مسیر کلی این سیاست‌ها در فیلم سیاسی هالیوود با عنوان The Ides of March مشخص شده است، در این فیلم «جرج کلونی» کارگردان، نویسنده و هنرپیشه آمریکایی به سفر «مایک موریس»، کاندیدای دمکرات آمریکا  و وعده استقلال از خاورمیانه و رهایی از وابستگی به آن مبتنی بر شعار تغییر در تقلید ورود باراک اوباما به کاخ سفید می‌پردازد.

انتهای پیام/