هرکس در دستگاه امام‌حسین(ع) کار می‌کند باید ابوبصیر باشد/ شعر آیینی باید عرش و فرش را به‌هم گره بزند
خبرگزاری تسنیم: غلامرضا سازگار، شاعر پیشکسوت آیینی با بیان اینکه «بصیرت‌آفرینی» مهمترین رسالت امروز شاعران و مداحان است، می‌گوید: کل بصیرت در شناخت قرآن و عترت خلاصه می‌شود. هر کس که در دستگاه امام حسین(ع) کار می‌کند، باید ابوبصیر باشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حاج غلامرضا سازگار شاعر پیشکسوت و صاحب‌سبک آیینی چندی پیش ضمن بازدید از تسنیم در جریان فعالیت‌های بخش‌های مختلف خبرگزاری و تحریریه این رسانه قرار گرفت و با مدیران و خبرنگاران تسنیم دیدار و گفت‌وگو کرد.
محور گفت‌وگوی این چهره شاخص شعر آیینی حول چند محور بود: نخست او با اشاره به تأکیدات و رهنمودهای مقام معظم رهبری و آنچه از لابه لای تاریخ از احادیث ائمه(ع) نقل شده، به بیان مؤلفه‌های اصلی شعر آیینی پرداخت؛ کلامی که در خور ائمه(ع) و مورد پسند امام(ع) باشد. او در این بخش «بصیرت‌آفرینی» را مهمترین نکته‌ای دانست که یک شاعر اهل بیت(ع) باید از متن کربلا استخراج کند. سازگار در این بخش معتقد بود که شاعر باید همانند ابو بصیر باشد؛ تاریخ را ذکر و در کنار آن دغدغه‌های امروز جامعه اسلامی را نیز گوشزد کند. او هیئت را تنها صرف مداحی ندانست و تأکید کرد که دستگاه اهل بیت(ع) شور و شعور را با هم می‌خواهد.
سازگار همچنین در بخشی از صحبت‌های خود به ایرادات برخی از شاعران بر برداشت‌های امروزین از واقعه کربلا اشاره و به آنها از متن نهج‌البلاغه پاسخ داد. بخش نخست این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
*تسنیم: همه بر این نکته تأکید دارند که مقام معظم رهبری شخصیت خاصی دارند؛ علاوه بر مقبولیت عام در مسائل سیاسی، در بحث فرهنگی هم صاحب نظر هستند. ایشان در دیدارهای مکرری که با شاعران داشتند، بر نکات مختلفی اشاره کردند و جریانی جدید را به شاعران نشان دادند. از طرف دیگر شعر آیینی بعد از انقلاب جریان جدیدی به خود گرفت و در فضای نویی حرکت کرد. با توجه به این دو مطلب، آیا می‌توانیم ادعا کنیم که شعر این حوزه در سال‌های اخیر توانسته حق مطلب را ادا کند و به عنوان یک تریبون برای انقلاب اسلامی عمل کند یا خیر؟
ابتدا یک مقدمه در خصوص شعرشناسی رهبر معظم انقلاب بگویم. من فکر می‌کنم ایشان از جمیع جهات صاحب‌نظر هستند؛ چه در حوزه شعر، چه در حوزه مداحی و چه در حوزه تجوید قرآن. بارها شده است دیده‌ام که مداحان وقتی قرار است در محضر ایشان مطلبی را بخوانند، از هفته‌ها قبل دغدغه دارند تا شعر مناسبی را انتخاب کنند. شعری بخوانند که از نظر کیفی و محتوایی بالا باشد و ایشان نیز آن را تأیید کنند.
در عرصه فرهنگ به ویژه در حوزه شعر نظیر ایشان یا کم داریم یا نداریم؛ به عبارت دیگر خداوند این لباس رهبری را بر اندام کسی پوشاند که در هرمرحله‌ای استاد و بزرگند. علاوه بر این، ایشان خودشان شاعراند و خیلی از شعرهایشان را رو نکرده‌اند.
در رابطه با التزام به ارائه محتوا و توجه به چگونگی کاربرد عبارات، شعر آیینی باید بگویم که از گذشته توصیه‌هایی از سوی ائمه معصومین(ع) به دست ما رسیده که بیشتر جنبه تشویقی داشته است. مثلاً حسان بن ثابت، از شاعران هم‌عصر پیامبر(ص)، شعری را در محضر پیغمبر(ص) می‌خواند. حضرت از او ایراد می‌گیرند و می‌گوید به جای «سیف هندی» بگو «سیف الله».
علاوه بر این، شیوه شعر گفتن بزرگان هم خود نکته‌های توصیه‌ای مختلفی دارد. به عنوان نمونه اگر دیوان حضرت امام(ره) را نگاه کرده باشید، متوجه می‌شوید که امام(ره) در غزلیات خود مطالب خیال‌انگیز زیادی آورده‌اند؛ اما در ذکر فضائلی که مربوط به اهل بیت(ع) می‌شود، کوچکترین نکته خیال انگیزی ذکر نکردند؛ تمامی محتوای غزل حول محور نکته‌هایی است که از حضرت امام باقر(ع) و دیگر اهل بیت(ع) می‌گردد. می‌توان حتی از نظر انطباق هم این دو را با هم بررسی کرد. به عنوان نمونه، وقتی در غزلی برای حضرت معصومه(س) می‌گویند:
«ای ازلیت به تربت تو مخمر
وى ابدیّت به طلعت تومقرّر
آیت رحمت زجلوه تو هویدا
رایت قدرت درآستین تو مضمرما را...»
هم می‌توان نگاه عارفانه را دید و هم عالمانه را. کمتر کسی از شاعران توانسته در حوزه شعر آیینی چنین عمل کند. توصیه‌های مقام معظم رهبری در خصوص شعر خوب آیینی نیز بر همین امور استوار است. خاطرم هست، روزی یک شعری از شهریار با این مطلع«علی(ع) به باغ فدک؛ بیل زارعان بر دوش/ چنان که چوب شبانان؛ عصاست با موسی» که به نظرم ارزش ادبی آن از شعر «علی ای همای رحمت» بالاتر هم هست، را در محضر ایشان می‌خواندم. به این بیت رسیدم: «رو به کار خود ای دون که در دیار علی/ به عالمی نفروشند مویی از زهرا» ایشان فرمودند که این شعر خیلی قوی و زیبا است، اما برای امروز شعری به درد جامعه می‌خورد که زبان مردم باشد.
شعری بگوییم که دردی از جامعه دوا کند
رهبر معظم انقلاب پیوسته توصیه‌شان به شعرای آیینی این است که شما که زحمت می‌کشید و شعر می‌گویید، شعری بگویید که دردی از جامعه دوا کند و مطالب امروز را بگوید. اصلاً شما ببینید ما چرا برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کنیم و پرچم عزای او را بالا می‌بریم؟ شاید همه بگویند به خاطر قداست امام(ع) است؛ این بخشی از فلسفه عزاداری است. مهم این است که باید این کربلا بماند. اگر ما از این کربلا هدف، فرهنگ و بصیرت برنداریم، فقط گریه‌کن خوبی بوده‌ایم، فقط ثواب برده‌ایم. این کار ما درست مانند این است که طلای نابی را به پیش خود گذاشتیم و فقط بدان نگاه می‌کنیم. از این طلای ناب استفاده نکردیم.
ولی وقتی از فرهنگ برآمده از کربلا، از بصیرت اباعبدالله(ع) و از فلسفه عاشورا بهره می‌بریم راه را پیدا و درست عمل می‌کنیم. با الهام از همین واقعه بود که 15 خرداد و بعد از آن هشت سال دفاع مقدس رقم خورد. شاعران آن دوران‌ها هم با استفاده از همین فرهنگ و فلسفه برای زمانه خود شعر می‌گفتند. به عنوان نمونه، در 15 خرداد با بهره‌گیری از فلسفه عاشورا سروده‌هایی از این دست بر سر زبان‌های مردم افتاد: «قم گشته کربلا، هر روزش عاشورا/ فیضیه قتلگاه، شد موسم یاری مولانا الخمینی». ادامه این مسیر و رویکرد را در شعرهای زمان انقلاب و در آستانه پیروزی مردم هم می‌بینیم. مثلاً سروده‌ای با این ابیات:
«آمدم تا نهضت خون و شرف برپا کنم
بهترین برنامه‌ام را کربلا اجرا کنم
آمدم تا بین انسان سوز و انسان ساز را
داوری در انقلاب سرخ عاشورا کنم
ای حقیقت‌کش، فضیلت‌کش، شریعت‌کش یزید!
من کی از مزدورهای پست تو پروا کنم
من در این بازار جانبازی قدم بگذاشتم
تا که خون پاک خود را با خدا سودا کنم...»
و یا:
«نازم آن آموزگاری را که در یک نصفه روز
دانش آموزان عالم را همه دانا کند
ابتدا قانون آزادی نویسد بر زمین
بعد از آن با خون هفتادو دوتن امضا کند» برگرفته از همین مضامین بوده است.
* تسنیم: خاطره‌ای هم از روزهایی که در محضر رهبر انقلاب بودید، دارید؟
من چند بار خدمت آقا شرف‌یاب شدم؛ یکی دوبار جلسه روضه خصوصی آقا حضور داشتم. علاوه بر این، در مراسم عروسی دو فرزند ایشان نیز بودم که آقا فرموده بودند بنده را برای خواندن شعر در رثای اهل بیت(ع) دعوت کنند. در یکی از این مراسم‌ها جمله‌ای را خدمت ایشان به مزاح گفتم که مقام معظم رهبری هم تبسمی فرمودند.
شعر آیینی باید عرش و فرش را به هم گره بزند
گفتم روزی فردی خدمت امام موسی ابن جعفر(ع) رسید، عید بود و هدیه زیادی آورده بودند. آن فرد عرض کرد: یابن رسول الله! من چیزی نداشتم که به خدمت شما بیاورم، جز سه خط شعر که سروده پدرم در رثای امام حسین(ع) است، اگر اجازه می‌دهید این سروده را قرائت کنم. سپس فرد به اذن امام(ع) شعر را قرائت کرد و امام(ع) نیز در جواب این سروده و اظهار ارادت، تمام هدایایی که از صبح به نزد ایشان آورده بودند را به او داد. بعد من به آقا (مقام معظم رهبری) عرض کردم من 30 خط شعر سرودم ..؟ ایشان هم جواب قشنگی دادند وآب پاکی را روی دستمان ریختند. فرمودند ولی برای ما هدیه نیاوردند.
روز ولادت حضرت زهرا چندتن از مداحان ملاقات خصوصی قبل جلسه خدمت ایشان داشتند. در این جلسه به رهبر انقلاب عرض کردم که من دیگر پیر شده‌ام و آن صدای جوانی را ندارم که بتوانم در محضر شما از عهده مجلس بربیایم. ایشان فرمودند عوضش از برکات اشعار شما همه مداحان استفاده می کنند. امسال هم در سخنرانیشان فرمودند شعر باید مثل شعر آقای سازگار باشد که هنرمندانه عرش و فرش به هم متصل کند.
بصیرت چیست و ابو بصیر دستگاه امام حسین(ع) کسیت؟
*تسنیم: برخی از کسانی که حالا در این عرصه فعالیت می‌کنند؛ چه در مقام یک شاعر و چه در کسوت یک مداح به برخی از نکاتی که شما اشاره کردید، ایراد می‌گیرند. به عنوان نمونه هستند شاعرانی که معتقد به اهل بیت(ع) هستند، ارادتمند این خاندانند، اما جایز نمی‌دانند که موضوعات سیاسی روز و مشکلات امروز جامعه مسلمین را در اشعار اهل بیت(ع) دخیل کنند.
امیدوارم همه کسانی که در دستگاه امام حسین(ع) کار می‌کنند، بصیرت اسلامی داشته باشند. حال پرسش اینجاست که بصیرت چیست؟ من کل بصیرت را در شناخت گفتار و راه قرآن و عترت خلاصه می‌کنم. ما جز این دو منبع بصیرتی دیگری نداریم. هرچه ارتباطمان با این دو امانت سنگین پیامبر(ص) بیشتر باشد بصیرتمان بیشتر است؛ فرقی بین قرآن و عترت نیست. پیامبر(ص) فرمودند که دو ثقل و امانت سنگین بین شما می‌گذارم، این دو مثل دو انگشت من‌اند، هم وزن‌اند؛ یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم کدام انگشت پیغمبر ارزشش بیشتر است. این است که تشبیه به دو انگشت مبارک‌شان کردند. امیدوارم همه کسانی که عاشق امام حسین(ع) هستند و به نوعی در دستگاه ایشان کار می‌کنند، در بصیرت مثل ابوبصیر امام صادق(ع) باشند که هم قرآن و هم عترت را با هم داشت.
شاعر آیینی در انطباق کربلا با مسائل سیاسی روز باید مثل میثم تمار باشد
شاعر آیینی برای بهره‌گیری و الهام گرفتن و پی بردن به فلسفه وجودی کربلا و بعد انطباق آن با وقایع امروز باید شاگرد میثم تمار باشد. در دوره حیات اهل بیت(ع) تمامی شعرها به صورت مستقیم متوجه شخص معصوم(ع) می‌شد، چون تمامی بار مسئولیت برعهده این بزرگواران بود. مثلاً می‌گفتند: «من اکی و ابکی» که مستقیماً به گریه کردن برای امام حسین(ع) اشاره دارد، برای آن هنگام کارایی داشت، چرا که گریه در آن زمان مهمترین و اصلی‌ترین ابزار مبارزه محسوب می‌شد. نقل است که امام صادق(ع) در مجالسشان برای عزای امام حسین(ع) می‌گریستند، چون این گریه‌ها کوبنده بود، غاصب بودن خلفای روز را نشان می‌داد. الآن چرا وهابیت بر گریه ما ایراد می‌گیرد؟ چون خودشان زیر سؤال می‌روند.
شیعه باشد گنج پنهان از همه/ مثل قبر بی‌نشان فاطمه
اما برای گفتن عبارات و ابیات باید ظرف زمان را هم در نظر داشت. به نظر من کارایی این جملات در آن هنگام خیلی بیشتر از الآن بود. برخی از این باور گلایه دارند و انتقاد می‌کنند و می‌گویند که نیازی به ورود این مسائل به شعر نیست. پاسخ این افراد را امام علی(ع) در خطبه خود داده‌اند. ایشان فرموده‌اند هر جا فتنه را یافتید، نابودش کنید؛ ولو اینکه در عمامه من پنهان شده باشد.
این شیعه‌کشی وهابیت به بهانه‌هایی که امروز می‌گویند، مثلاً همین ادامه‌دار بودن عزای امام حسین(ع)، از عقده حقارت آنها است، چون می‌بینند هیچ چیزی برای معرفی کردن و الگو قرار دادن، ندارند؛ فقیر فقیراند؛ نه علی دارند، نه حسین و نه فاطمه. قرآن منهای عترت دارند که پیغمبر(ص) فرمود یکی آنها به تنهایی دین نمی‌شود. این است که شیعه در هر زمان می‌تواند هم عاشورا داشته باشد و هم دین. هم عید غدیر هم قرآن. هم قرآن هم بعثت رسول الله.
الحمدالله شعرای شیعه امروز به ویژه نسل جوان ما واقعاً به شعر شخصیت دادند. بعضی‌ها انصافاً خوب دارند جلو می‌آیند و آینده‌ساز این مملکت هستند. چهره‌های جاویدانی هستند ولو اینکه اسمی از آنها در مجالس برده نمی‌شود.
در هیئت امام حسین(ع) باید شور و شعور با هم باشد
* تسنیم: استاد! آیا این موارد درمورد مداحی امروز هم صدق می‌کند؟ بعضی اوقات مداحان سروده‌هایی را انتخاب می‌کنند که بیشتر شور دارد تا شعور. این به ذائقه مردم برمی‌گردد یا نوع نگاه مداحان؟
من از خیلی مداحان ممنونم و از برخی دیگر که همانند مثل فرزندانم هستند، گله دارم؛ چون گاهی از اوقات یک ساعت شور می‌گیرند، اما یک کلمه حرف روز نمی‌زنند. حرف انقلاب را نمی‌آورند. جوان‌ها شور را دوست دارند، من هم از شور بدم نمی‌آید، ولی شوری که شعور هم در آن باشد. عیب ندارد در مجالس شور هم برپا شود، اما سعی کنیم روال به گونه‌ای باشد که کمی به موضوعات روز هم اشاره کنند.
الان دنیا دستش را برای حمله به ما دراز کرده است. حقیقتاً ایران در حال حاضر مثل یک نگین در منطقه تنها است. این خاصیت مؤمن و شیعه است؛ چرا که امام صادق(ع) فرمودند: «المؤمن غریب»: مؤمن غریب است. به عبارت دیگر «شیعه باشد گنج پنهان از همه/ مثل قبر بی‌نشان فاطمه/ شیعه با خار بلا خو می‌کند/ شیعه چون مرگ گل را بو می‌کند». مداح امروز باید بداند که با توجه به این شرایط مسئولیت سنگین‌تری را دارد. هر که مخاطبش بیشتر باشد، مسئولیت و رسالت سنگین‌تری هم دارد. مخاطب بسیاری از این مداحان، جوانان هستند. جوان فکر و ذهنش مثل یک نهال نورس است، به هر سو که بخواهی می‌توانی هدایتش کنی. حالا که همتی بوده جوانان را زیر پرچم امام حسین(ع) جمع کرده، باید همتی هم در سازندگی این فکرها وجود داشته باشد.
ادامه دارد...
انتهای پیام/
