چالش‌های پیشِ‌روی حذف کنکور/ معیارهای جذب معلمان در آموزش و پرورش تدوین می‌شود
خبرگزاری تسنیم: رئیس جدید مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش با اشاره به مأموریت این مرکز برای سنجش تمام مؤلفه‌های آموزش و پرورش گفت: شاخص‌های مورد نیاز برای جذب معلمان در آموزش و پرورش طراحی می‌شود.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تهیه سوال‌های استاندارد برای دانش‌آموزان و دور کردن آنها از حافظه محوری از جمله وظایفی است که برای مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش تبیین شده است اما برای دستیابی به سوالات امتحانی با استانداردهای لازم و از سوی دیگر حذف طوطی‌وار خواندن دروس چه تدابیری باید اندیشید.
اجرای قانون حذف کنکور نیز از جمله موضوعاتی است که باید زمینه‌های لازم آن به تدریج توسط مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش فراهم شود و برای تحقق این موضوع نیاز است تا امتحانات نهایی در مقطع متوسطه اجرایی شود اما آموزش و پرورش برای فراگیر کردن امتحان نهایی در قطع متوسطه و فراهم کردن زمینه‌های لازم برای حذف کنکور با چه مسائل و مشکلاتی مواجه است؟ در همین زمینه با عبدالرسول عمادی رئیس جدید مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا از برنامه‌هایش برای طراحی سوالات استاندارد امتحانی، حذف حافظه محوری و فراهم کردن زمینه‌های لازم برای اجرای قانون حذف کنکور مطلع شویم.
سنجش تمام مولفه‌های آموزش و پرورش
** تسنیم:در حال حاضر که شما رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش شدید، دو وظیفه مهم از سوی وزیر آموزش و پرورش برای این مرکز تعیین شده است که شامل تهیه سئوال‌های استاندارد برای دانش آموزان و دور کردن آنها از حافظه محوری است. برای محقق شدن این دو ماموریت مهم چه برنامههایی دارید؟
** عمادی: در گذشته به جای مرکز سنجش آموزش و پرورش، اداره کل سنجش و ارزشیابی داشتیم. در آن زمان ماموریت این مرکز سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بود. بعد از تغییر نام این مرکز به مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش، ماموریت آن نیز به سنجش همه مولفه‌های آموزش و پرورش کشور ارتقا پیدا کرد.
** تسنیم: از سنجش مولفه‌های آموزش و پرورش صحبت کردید؛ منظور از سنجش این مولفه‌های چیست و چه برنامههایی برای تحقق آن دارید؟
** عمادی:در نظام آموزشی مولفه‌هایی داریم که دست به دست هم می‌دهند تا تعلیم و تربیت شکل بگیرد.این ارکان در سطح مدرسه شامل دانش‌آموز، معلم، محتوای آموزشی، فضا و تجهیزات آموزشی می‌شود که این عوامل در درون مدرسه به فرایند آموزشی و تحصیلی شکل می‌دهند. در نظام سنتی ارزشیابی مدرسه را ایجاد میکنیم، مدیر در مدرسه می‌گذاریم، معلم و محتوای آموزشی داریم و این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا در پایان سال دانش‌آموز امتحانی دهد تا مشخص شود، آموزش‌های معلم را تا چه اندازه فرا گرفته است، این فرایندی است که همه دانش‌آموزان در نظام سنتی طی کرده‌اند.
این نظام در مکتب خانه‌ها هم رعایت می‌شد. البته در مدرسه‌ها کمی پیشرفته‌تر است اما بحثی که در موضوع سنجش داریم و مرکز ما مامور این کار شده است را با یک مثال توضیح می‌دهم. در نظر بگیرید یک امتحان برگزار شده است، سئوالات استاندارد طراحی شده و دانش‌آموزان همه در سطح متوسط هستند اما نتیجه درست و قابل پیش‌بینی از امتحان حاصل نشده است، برابر استاندارد باید تعدادی ازدانش‌آموزان نمره بالا، تعدادی متوسط و تعدادی نیز نمره کم بیاورند اما نتیجه به این ترتیب نمی‌شود. اینجاست که مرکز ما به میان می‌آید یعنی زمانی که تمام دانش‌آموزان نمره‌ای در یک سطح دریافت می‌کنند باید به سراغ سنجش معلم برویم یعنی باید مشخص شود توانایی های معلم چقدر بوده است در این شرایط احتمالاً به دلیل خلل در توانایی‌های آموزشی معلم نتیجه درستی ایجاد نشده است.
سنجش توانایی‌های معلمان برای تدریس
** تسنیم:یعنی مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش موضوع در بحث بررسی توانایی‌های آموزشی معلمان نیز ورود پیدا می‌کند؟
** عمادی: یکی از ماموریت‌های اصلی مرکز همین است. وقتی ما می‌گوییم باید همه مولفه‌های آموزش و پرورش را بسنجیم، معلم هم وارد این تعریف می‌شود. ما باید به معلم هم توجه کنیم و فقط پیشرفت تحصیلی دانش آموز را مد نظر قرار ندهیم. باید صلاحیت‌ها، پیشرفت‌های معلمی، صلاحیت‌های شخصیتی، جاذبه‌های شخصیتی معلم و مواردی از این دست مورد بررسی قرار بگیرد.
** تسنیم: حالا که مرکز سنجش به بحث بررسی توانایی‌های آموزشی معلمان ورود می‌کند می‌توان گفت که این مرکز به نوعی پایه‌های نظام رتبه‌بندی معلم را نیز آماده می‌کند؟
** عمادی: بله دقیقا. در رابطه با بحث توانایی‌های آموزشی معلمان یکی از ماموریت‌های ما همین است. البته ممکن است برخی ادعا کنند که در این رابطه دانشگاه فرهنگیان، مرکز آمادگی نیروی انسانی آموزش و پرورش و حوزه‌های معاونت آموزشی را داریم باید بگویم درست است اما ما باید در تدوین مولفه‌های مدنظر برای ارزیابی معلمان از مشارکت و تعامل این نهادها بهره‌مند شویم.
طراحی شاخص‌هایی برای انتخاب معلمان هنگام ورود به آموزش و پرورش
** تسنیم: بر این اساس دانشگاه فرهنگیان باید معلم را تربیت کند و بعد از ورود معلم به بدنه آموزشی مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش ماموریت بررسی ارزیابی فعالیت‌های معلم را بر عهده می‌گیرد؟
** عمادی: این موضوع باید برعکس شود یعنی باید شاخصه‌هایی برای معلمی از همان بدو ورود طراحی کنیم. همانطور که خلبان قبل از آموزش باید یکسری خصوصیات داشته باشد انتخاب معلمان نیز باید مشروط شود یعنی معلم باید در ابتدا از یک توان اولیه برخوردار باشد و بعد وارد دانشگاه فرهنگیان و سایر مراکز آموزشی شود. بعد از جذب باید آموزش‌های حین خدمت در اختیار معلم قرار گیرد به عنوان مثال وقتی نظام آموزشی تغییر می‌کند معلم نیاز به آموزش دارد ضمن اینکه دانش هر روز تغییر می‌کند و معلم نیز باید با این اطلاعات به روز شود.
** تسنیم: این فعالیت‌ها در حوزه اختیارات مرکز سنجش است؟
** عمادی:سنجش معلمان در حیطه اختیارات ماست یعنی معیارهایی را برای سنجش معلمان طراحی میکنیم درحقیقت مرکز سنجش آموزش و پرورش وظیفه طراحی معیارهایی را دارد که با آن معلمان سنجیده می‌شوند. البته در کنار معلم ما روی محتوای آموزشی نیز کار میکنیم. درست است که متصدی تدوین کتاب سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی است، اما ما باید شاخصه‌های تالیف کتاب را در اختیار سازمان پژوهش قرار دهیم.
روش طراحی و تدوین کتب درسی درست نیست
** تسنیم:یعنی طی سال‌های گذشته این معیارها استخراج نشده بود و این اقدامات انجام نمی‌شد؟
** عمادی: این فعالیت‌ها در گذشته یا انجام نمی شد یا به صورت ناقص روی آن کار شده است. در حال حاضر روش طراحی و تدوین کتب و محتوای آن درست نیست؛ در حقیقت اهداف کتاب‌های درسی از اهداف پایه تحصیلی و هدف از ارائه آموزش‌ها به دانش آموزان طراحی می شود، یعنی باید اول هدف پایه تدوین و در اختیار نویسندگان کتب درسی قرار بگیرد. استخراج اهداف پایه نیز از اهداف دوره تحصیلی به دست می آید و اهداف دوره تحصیلی نیز از اهداف نظام آموزشی استخراج می‌شود که این اهداف براساس انسان شناسی نظام فلسفی (اسلام- تشیع) حاکم بر کشور استخراج می‌شود. به این ترتیب کتاب درسی نگارش و معلم نیز براساس استانداردهایی که عنوان شد آن را تدریس می‌کند به این تریب آموزش‌ها استاندارد شده و نظام آموزشی نیز برابر همین استانداردها متعالی خواهد شد.
البته در این بین باید به این مورد نیز اشاره کرد که برای ارائه محتوای آموزشی استاندارد تجهیزات آموزشی استاندارد نیز مورد نیاز است همچنین فضای آموزشی نیز استانداردهای خود را نیاز دارد که دستیابی به تمام آنها کار سختی است و این کار به تنهایی از سوی مرکز سنجش انجام نمی‌شود اما این مرکز نقشی اساسی در پایش این مولفه‌ها حتی در ساختار تجهیزاتی و فضایی دارد. یکی از موضوعاتی که به استانداردسازی سوالات امتحانی کمک می‌کند و مورد نظر وزیر آموزش و پرورش نیز هست، ایجاد بانک سوالات امتحانی است.
** تسنیم: یعنی تا کنون بانک سوالات امتحانی نداشتیم؟
** عمادی: بانک سوالات امتحانی داریم اما این بانک کامل نیست.
** تسنیم: قبول دارید بخشی از طراحی سوالات مناسب امتحانی به توان معلم مربوط می‌شود؟
** عمادی: بله قبول دارم، برای امتحانات نهایی طراح، سوالات را طراحی می‌کند و گاهی ما اهداف کتاب را به او معرفی و او نیز براساس مهارت‌های خودش به طرح سوال می‌پردازد. اما برای اینکه بتوانیم به طراح کمک و سوالات امتحانی استاندارد طراحی کنیم بانک سوالات را در اختیار او قرار می‌دهیم. در اینجا و در تعریف بانک سوال باید بگویم که ما اهدافی را به مدارس ارسال کردیم و از آنها خواستیم که براساس اهدافی که ما طراحی کرده ایم سوالاتی را طراحی کنند و برای ما بفرستند سپس این سوالات را بررسی و به استانداردها نزدیک و آن را در بانک سوالات قرار می‌دهیم تا افرادی که نیاز به طراحی سوال دارند بتوانند از نمونه‌های استاندارد موجود در بانک استفاده کرده و با کمک آنها سوالات استانداردی را طراحی کنند.
** تسنیم: الان این بانک کامل است؟
** عمادی: خیر. همکاران ما تلاش می‌کنند این بانک را تکمیل کنند. البته دلایلی برای کامل نبودن این بانک وجود دارد که در راس آن این است که اهداف کتاب‌های درسی تدوین نشده است و چون فاقد هدف بوده است موفق نشدیم سوالات آن را طراحی کنیم.
** تسنیم: چه برنامه‌ای برای تکمیل کردن بانک سوالات امتحانی دارید؟
** عمادی: یکی از کارهایی که در نظر دارم در این مرکز انجام دهم این است که اول ماموریت‌های مرکز را مورد بازنگری قرار دهم و قانون تاسیس این مرکز را آماده سازی، اصلاح و تصویب کنیم.
** تسنیم: منظورتان از تصویب کردن قانون تاسیس مرکز چیست؟
** عمادی: یعنی مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش بخشی از وزارتخانه است که باید اساسنامه‌اش در مراکز بالادستی مثل شورای عالی آموزش و پرورش تصویب شود. الان ما ماموریت‌های سنجش را داریم و درحکم بنده هم وظایفی تعیین شده است اما ما باید ماموریت‌ها، اهداف و وظایف را به صورت مدون تصویب کنیم و بعد شوری عالی آموزش و پرورش حدود و صغور آن را مشخص کند. ساختار تشکیلاتی نیز باید بازنگری شود. به این ترتیب مجموعه منجسمی از هویت خود مرکز را به وزیر معرفی و آن را تصویب میکنیم. وقتی این ساختار تایید و تصویب شد ما راهبردهایی متناسب با ماموریت هایمان خواهیم داشت و استراتژی‌هایمان را اجرایی وعملیاتی میکنیم.
تهیه بسته‌های آموزشی ویژه معلمان
** تسنیم: درخصوص صحبت‌های وزیر آموزش و پرورش مبنی بر تهیه بسته‌های آموزشی برای معلمان توسط مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش چه برنامه‌ای دارید؟
** عمادی:ما برای اینکه بتوانیم معلمان را به شرایط استاندارد نزدیک کنیم باید مولفه‌های سنجش صلاحیت‌های معلمان را بازبینی کنیم و متناسب با محتوای آموزشی نسبت به بازآموزی دانش معلمان اقدام کنیم البته باید در این میان از همکاری سازمان‌های وابسته به وزارتخانه کمک بگیریم.
ظرفیت‌ها و چالش‌های پیش روی اجرای قانون حذف کنکور
** تسنیم: یکی از ماموریت‌های اصلی مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش بحث اجرای قانون حذف کنکور است که از سوی مجلس مصوب هم شده است چرا این قانون اجرا نمی‌شود و چطور می توانید در اجرایی شدن آن موثر باشید؟
** عمادی:خوشبختانه از زمانی که قانون اعمال نمرات پایه سوم مصوب شده است و تعاملی میان سازمان سنجش و آموزش و پرورش ایجاد شده است روز به روز به سمت بهتر شدن این فرایند یعنی انتقال اطلاعات تحصیلی دانش آموزان پیش رفته‌ایم و آخرین گزارش مربوط به همکاری وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم نشان می‌دهد رضایت ضمنی ایجاد شده است.
هم‌اکنون جمع آوری اطلاعات دانش آموزان در مرکز سنجش نهادینه شده است و دیگر در این زمینه مشکلی نداریم در مورد تسری امتحانات نهایی به سایر پایه‌های مقطع متوسطه توانایی لازم در مرکز سنجش ایجادشده است.
** تسنیم: یعنی الان مرکز سنجش می تواند مسئولیت اجرایی شدن قانون حذف کنکور را به عهده بگیرد؟
** عمادی:بله؛ الان درخواست نشستی را از دفتر وزیر آموزش و پرورش درخواست کرده ایم تا این موضوع را تشریح کنیم. در این نشست قرار است ظرفیت های موجود و چالش‌های پیش رو را مطرح کنیم.
گسترش امتحانات نهایی به مقطع متوسطه نیازمند اعتبارات و نیروی انسانی بیشتر
** تسنیم: این چالش‌ها چیست؟
** عمادی: اجرای امتحانات نهایی برای سه سال مقطع دوم متوسطه حجم کار را زیاد می‌کند که این موضوع مستلزم امکانات فیزیکی، هماهنگی، اعتبارات و نیروی انسانی بیشتر است که قرار است طی نشست با وزیر آموزش و پرورش این موارد را تشریح کنیم و با برطرف شدن این مشکلات باید بگویم که این ظرفیت در مرکز سنجش وزارت آموزش و وپرورش وجود دارد که بتواند برای سایر پایه‌ها نیز امتحان نهایی برگزار کند. اعتبارات چالش همه ارگانها در سال های اخیر است و کاهش اعتبارات فعالیت‌هارا به تاخیر می اندازد و بسیاری از برنامه‌ها به خاطر کاهش اعتبارات متوقف شده است.
** تسنیم: هم‌اکنون مشکل شما برای اجرایی شدن قانون حذف کنکور به غیر از اعتبارات چیست؟
** عمادی:ما می توانیم وظایف سازمان سنجش را انجام دهیم هم‌اکنون برای امتحان نهایی در مقطع متوسطه سئوالات توسط طراحان طراحی می‌شود و ما از آنها مراقبت میکنیم. تامین امنیت سوالات کار کمی نیست. همین حجم کار قرار است 2 تا 3 برابر شود. سازمان سنجش باید این چالش‌ها را برطرف کند ضمن اینکه معاونت‌های ما در استان‌ها هم باید تقویت شوند یعنی بحث‌هایی از این دست وجود دارد که با کمک وزیر این مشکلات برطرف می شود.
کنکور هیچگاه به طور کامل حذف شدنی نیست
** تسنیم: شما قانون حذف کنکور و جایگزین کردن امتحانات نهایی به جای کنکور را قبول دارید؟
** عمادی: حذف کنکور در مواردی که فضای رقابتی را کم می کند خوب نیست. این را بدانید اگر کنکور هم برداشته شود در مورد برخی از رشته‌ها خود دانش آموزان به رقابت می پردازند. در نهایت با حذف کامل کنکور با گروهی از دانش آموزان معدل بالا روبه رو می‌شویم که در برخی از رشته‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند.من معتقدم حذف کنکور ممکن است هیچگاه اتفاق نیفتد. همین الان کنکور در ایران در یکسری از رشته ها حذف شده است. اکنون خیلی از رشته‌های دانشگاه آزاد خالی است و بدون کنکور می توان در آن محل تحصیل کرد. ضمن اینکه تعداد شرکت کننده‌ها نیز کاهش یافته است اما در یکسری از دانشگاه ها رقابت باقی خواهند ماند.
** تسنیم: آقای دکتر مقداری درخصوص نحوه طراحی سوالات امتحانات نهایی دانش آموزان توضیح می‌دهید؟
** عمادی: در رابطه با رشته‌های شاخه نظری دست ما در انتخاب سئوال بازتر است چرا که فقط سه رشته ریاضی، تجربی و انسانی را داریم. طراحی سئوال برای این دانش‌آموزان راحت است چرا که دبیران باتجربه زیادی در این رشته‌ها فعال هستند. ما بانک بزرگی از دبیران طراح سوال در شاخه نظری داریم. این طراحان بعد از انتخاب شدن از سوی ما با یک کد وارد مرکز می شوند و سوالات را طراحی می کنند و سوال توسط خود طراح تایپ می شود و وارد سیستم ما می شود، این سوال را در شرایط امنیتی و تمهیدات خاص در سیستم کامیپوتری، رمز گذاری میکنیم و سئوالات را روی سی دی رمز گذاری شده رایت میکنیم. این سی دی در اختیار افراد خاصی قرار می‌گیرد و به استان‌ها فرستاده می شود.
روز برگزاری آزمون رمز در اختیار استان‌ها قرار می‌گیرد و امکان بر ملا شدن رمز وجود ندارد. در گذشته سوالات در خود مرکز تکثیر می‌شد اما هم‌اکنون سوالات در استان از روی سی دی تکثیر می شود. بعد از آزمون نیز برگه های سوال رمز و شماره گذاری می شوند و سوال بدون سربرگ در اختیار دبیر قرار می گیرد. بعد از دبیر اول فرد دوم نیز برگه را تصحیح و نمره را وارد سیستم می‌کند و به این ترتیب دراختیار مرکز قرار می گیرد.
در رشته‌های فنی حرفه ای نیز تنوع رشته زیاد است و بعد از انتخاب دبیران همین روند طی می شود البته در این حوزه تعداد سوالاتی که طراحی می شود به دلیل تنوع رشته بسیار بیشتر است. اگر قرار باشد برگزاری امتحانات نهایی به پایه‌های دیگر هم برسد کار ما همین خواهد بود اما حجم کار زیاد می شود.
نیروی انسانی لازم را برای گسترش امتحانات نهایی به تمام پایه‌های مقطع متوسطه نداریم
** تسنیم: برای گسترش امتحانات نهایی به سایر پایه‌های دبیرستان نیروی انسانی لازم را داریم؟
** عمادی:یکی از مشکلات ما همین است. ما با بزرگ شدن ماموریت‌هایمان نیروی انسانی نداریم. در ابتدا 120 پست داشتیم و نیروی بیشتری به ما تعلق می گرفت اما به دلیل سیاست کوچک شدن دولت الان حدود 50 پست داریم. هم‌اکنون بخشی از مسئولیت‌ها در استان‌ها به عهده مرکز سنجش گذاشته شده است که برای انجام آن نیروی کافی ندارند. در وضعیت فعلی نمی توانیم نیرو اضافه کنیم اما راه دیگری برای حل این مشکل درپیش گرفته‌ایم و آن این است که کارهایمان را بازتعریف کنیم یا از نیروهای سایر همکاران در بخش‌های دیگر کمک بگیریم.
معلمان باید آموزش ببینند چگونه ارزشیابی توصیفی را انجام دهند
** تسنیم: آقای دکتر کمی نیز به بحث ارزشیابی توصیفی بپردازیم برخی از کارشناسان و معلمان معتقدند ارزشیابی توصیفی راهی برای سرپوش گذاشتن روی افت تحصیلی دانش آموزان است، این نظر را قبول دارید؟
** عمادی: ارزشیابی روش‌های متنوعی دارد که یکی از ساده ترین راه های آن این است که معلم در کلاس بعد از درس آزمونی برگزار و به دانش‌آموزان نمره بدهد. ارشیابی مستمر و توصیفی چند هدف دارد که یکی این است که همه چیز به آزمون پایانی محول نشود، آموزش پویا باید همه ساختارش پویا باشد. یعنی ضمن تدریس معلم بازخورد تدریس خود را از دانش آموز ببیند. معلم باید با این شیوه آشنایی داشته باشد و از آن استفاده کند بنابراین در این راستا باید معلم آموزش ببیند که چگونه ارزشیابی توصیفی کند.الان در خیلی از مراکز این آموزش‌ها در قالب برنامه های ضمن خدمت در اختیار معلمان قرار می‌گیرد.
** تسنیم: هم‌اکنون بر روی کارایی دوره‌های ضمن خدمت نیز حرف زیاد است
** عمادی:بله هست. همه جا و همیشه حرف هست. من اعتقادم این است که آموزش و پرورش به دلیل گستردگی کارش و نقصانی که دارد انتقادات بسیاری متوجه‌اش است و این انتقادات را باید بشنود و وقتی شنید تلاش کند مشارکت دولت، جامعه و خانواده را کسب و مشکل را حل کند. چالش ها هست اما همه آنها را آموزش و پرورش به تنهایی نمی تواند حل کند. اگر نظام تربیتی ما دچار مشکل است فقط نهاد مدرسه مقصر نیست همه نهادهای حاضر در جامعه مقصر هستند و مسئولیت دارند. بنابراین نباید چالش‌های موجود را کتمان کنیم بلکه باید به سمت مشارکت طلبی گام برداریم. اما در نهایت می‌گویم که ارزشیابی توصیفی را تایید می‌کنم.
گفت‌وگو از فاطمه امیرقهرمان
انتهای پیام/
