توافق هسته ای و حق غنی سازی ایران

به گزارش خبرگزاری تسنیم،‌ کسانی که مختصر آشنایی با پروسه مذاکرات بین المللی دارند، همگی بر این امر اذعان دارند که دفاع از حقوق ملی و مدیریت همزمان مذاکرات پیچیده حقوقی- سیاسی با 6 کشور که هر کدام از آنها سابقه و امکانات بسیاری در زمینه مذاکرات بین المللی دارند امری است بسیار دشوار. نگاهی به حاصل هفته ها مذاکره و مشورت بین تیم مذاکره کننده کشورمان با 6 کشور دیگر، مبین این واقعیت است که تیم مذاکره کننده از این نبرد حقوقی- دیپلماتی سر بلند بیرون آمده است و واقعا باید به آنها خسته نباشید گفت. بدیهی است که هر مذاکره و توافقی موافقان و مخالفان خود را دارد لذا طبیعی است که طرفین سعی دارند که از اهرم رسانه ای در جهت توجیه مفاد و دستاوردهای آن استفاده حداکثری نمایند، خصوصا اینکه این سند به عنوان مقدمه یک توافق نامه جامع در آینده است.

از منظر حقوقی متن مورد توافق طرفین در ژنو یک معاهده و یا قرارداد نیست بلکه یک نقشه راه برای رسیدن به یک توافقنامه جامع است. بر همین اساس است که طرفین عنوان سند مورد توافق را " Joint Plan of Action” اعلام کرده اند. به دیگر سخن این توافق به عنوان یک قدم اولیه برای رسیدن به یک توافق جامعی است که آن توافق نیازمند مذاکرات و اقدامات بسیاری توسط طرفین در طول شش ماه آینده است. ولی سوالی که اکنون مطرح است این است که آیا حق غنی سازی ایران به رسمیت شناخته شده یا خیر؟ نگاهی به مصاحبه های وزرای خارجه شرکت کننده در مذاکرات، این نکته را القا می کند که از همان ابتدا بین طرفین در خصوص این حق اختلاف وجود دارد! زیرا از سویی وزیر امور خارجه ایران صراحتا اعلام می دارد که طرفین حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناخته اند و بر آن تصریح کرده اند و از سوی دیگر بعضی از وزرای خارجه 1+5 معتقدند که تصریحی به این حق نشده است. سوال این است که واقعیت چیست؟ می توان گفت با در نظر داشتن بعضی از مسائل که در ذیل به آن پرداخته می شود، حق غنی سازی ایران در روند پیش رو به رسمیت شناخته شده و خواهد شد.

نگاهی به محتویات سند منتشر شده، مبین این واقعیت است که طرفین به روشنی ولی مشروط پذیرفته اند که در آینده و پس از انجام تعهدات قید شده در سند مورد توافق ،از جمله تعلیق غنی سازی 20درصد در نهایت کشور ایران نیز مانند دیگر کشورهای عضو NPT، حق برخورداری از حقوق تصریح شده در آن را دارا می باشد. این یعنی شناسایی حق ایران بر اساس حقوق ناشی از NPT است. لذا در صورتی که طرفین خود را ملزم به انجام اقدامات قید شده در متن نمایند و مشکلی در روند اجرای آنها پیش نیاید، به طور مسلم یکی از موضوعاتی که نهایتا در سند نهایی که پس از شش ماه بین طرفین منعقد خواهد شد، شناسایی حقوق ایران در چارچوب NPT خواهد بود.

علاوه بر مورد فوق، طرفین صراحتا پذیرفته اند که علیرغم الزامات ناشی از قطعنامه های شورای امنیت در خصوص الزام ایران به تعلیق کامل برنامه هسته ای خویش و همچنین وضع تحریمها، ایران می تواند در طول شش ماه نیز روند غنی سازی خود را تا سقف 5درصد به انجام برساند، این به معنی قبول ادامه روند غنی سازی در ایران است و به نحوی طرفین به سمت بی اثر کردن آثار قطعنامه های شورای امنیت پیش خواهند رفت.

اکنون سوال این است که چرا بعضی از کشورها، اعلام داشتند که حق غنی سازی ایران به رسمیت شناخته نشده است؟ در این خصوص چند موضوع قابل ذکر است:

اولا اینکه در سند مورد توافق ایران و 1+5 حقوق ایران بر اساس NPT به رسمیت شناخته شده و از آنجایی که تا کنون تفسیر حقوقی مشخصی توسط یک نهاد صالح برای تفسیر معاهده NPT به عمل نیامده است لذا برداشت کشورها از حقوق ناشی از NPT متفاوت است. بعضی از کشورها بر این نظرند که NPT صراحتا حقی را برای اعضا در خصوص غنی سازی قائل نشده، بلکه چارچوبی برای فعالیت های هسته ای کشورها تعریف کرده و مفاد آن قابل تفسیر است در حالی که بسیاری از کشورهایی که دارای فعالیت های هسته ای هستند بر این عقیده می باشندکه معاهده مذکور حق دارا بودن تکنولوژی هسته ای از جمله حق غنی سازی توسط اعضا را به رسمیت می شناسد.

دوم اینکه، همانگونه که قید شد، توافق بین ایران و 1+5 فقط به عنوان یک قدم اولیه و یک نقشه راه است برای هدایت طرفین به سمت یک موافقتنامه جامع در شش ماه آینده. لذا هر گونه شناسایی حق و انجام تعهدات مشروط است و هیچ تعهدی هنوز قطعی نیست. بر همین اساس است که در این سند یکی از اصول حاکم بر قرارداد ها " nothing is agreed until everything is agreed” به صراحت قید شده است این بدان معنی است که حقوق و تعهدات طرفین در این سند فقط زمانی قابل استناد و اجرا است که تمام مفاد آن به طور کامل مورد قبول و اجرا قرار گیرد. به دیگر سخن، تا زمانی که موارد قید شده در سند مورد نظر اجرایی نشود، طرفین هیچ تعهدی نسبت به شناسایی حق ایران ندارند و این مسئله می تواند مایه تفسیر به رأی و بهانه جویی های غیرحقوقی طرف مقابل شود در حالی که بر اساس منطق حقوقی با انجام تعهدات قید شده در توافق، دیگر نباید از شناسایی حق غنی سازی ایران سر باز زنند.

نتیجه اینکه، از منظر حقوقی و انصاف و با در نظر گرفتن اقدامات فراقانونی بسیاری از کشورها خصوصا در قالب قطعنامه های شورای امنیت که به نحوی حق مسلم کشورمان را مورد تردید قرار داده بود، سند مورد توافق طرفین در ژنو را می توان یک گام اساسی و قابل احترام در جهت شناسایی حقوق ایران در چارچوب NPT قلمداد کرد. بدیهی است که مخالفین مذاکرات از هیچ تلاشی برای به بیراهه کشاندن این روند و سنگ اندازی در روند به ثمر نشستن حاصل تلاشهای صورت گرفته فروگذار نخواهند کرد. لذا وظیفه جامعه حقوقی- سیاسی کشور و رسانه ها این است که ضمن رصد کردن مسائل، از هیچ تلاشی در جهت حمایت و تقویت تیم مذاکره کننده کشورمان، فرو گذار ننمایند.

منبع: روزنامه خراسان

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.