افزایش بهره‌وری موقوفات با نهادینه‌سازی فرهنگ وقف
خبرگزاری تسنیم: به منظور افزایش بهره‌وری موقوفات، باید ترویج وقف در جامعه و افکار عمومی نهادینه و فرهنگ‌سازی شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، در زمینه سیره تاریخی وقف در سیستان و بلوچستان می‌توان به این نکته اشاره کرد که وقف در بین مردم فرهنگ‌سازی شده و دائما هم در حال گسترش بوده چرا که وقف میراث جاودان صالحان امت و هدیه گرانبهای واقفان بیدار دل به نسل‌های آینده است.
نگرشی گذرا بر تعالیم دین مبین اسلام و قرآن، نشانگر این نکته اساسی است که قوانین، اصول، سنن و احکام این دین حنیف تماما بر مدار رستگاری انسان در دو عالم هستی وضع شده است به گونه‌ای که خلایق بتوانند علاوه بر بهره‌گیری مناسب از مواهب دنیوی و استفاده اصولی از نعمت الهی بر مبنای آن آخرت خود را هم بنا کنند، انفاق، احسان، صدقه و باقیات الصالحات، حلقه‌هایی به هم پیوسته از زنجیره معنایی این فرهنگ غنی هستند که هر کدام به فراخور حال و مقال جایگاهی عظیم را به خود اختصاص داده‌اند.
با شنیدن کلماتی مثل وقف، واقف و موقوفه تصویری از افراد ثروتمند و نیکوکار در ذهنمان ترسیم می‌شود که بخشی از اموال خود را برای خدمت به دیگران می‌بخشند اما ممکن است هیچگاه تصور نکنیم که ما هم می‌توانیم یکی از همین واقفان باشیم.
واژه وقف در اصل به معنای ایستادن، ساکن و بی حرکت شدن یا متوقف ساختن چیزی است، ماندن وقوف در عرفات که به معنای ماندن در آن جا است یا موقوف که به معنای مکانی است که در آن توقف می‌کنند.
انگیزه وقف در سیستان و بلوچستان جدای از ریشه‌های تاریخی و انسانی، علاقه ویژه این استان به اسلام و عمل به توصیه‌های آن در گسترش خیر و نیکی و بر جا گذاشتن صدقه جاریه بوده است.
در مواردی بسیار موقوفات جنبه‌های دینی و مذهبی داشته و این نشانگر اهمیت انگیزه دینی در وقف است. به طور طبع مواردی هم که جنبه اجتماعی دارد می‌تواند برخاسته از انگیزه‌های دینی باشد زیرا اسلام دینی اجتماعی و انسانی است.
خبرنگار تسنیم در زاهدان در نگاهی گذرا به فلسفه بیشتر اعمالی که از نظر اسلام نیک شمرده شده با معاون فرهنگی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان گفت‌وگوی اختصاصی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
حجت‌الاسلام حسین ناوشکی با تسلیت رحلت جانگداز پیامبر گرامی اسلام، شهادت امام حسن مجتبی (ع) و شهادت امام رضا (ع) به عموم مسلمین جهان و گرامی‌داشت هفته وقف، اظهار کرد: برای وقف اقسامی چند به اعتبار مختلف ذکر شده است از جمله تقسیم آن به اعتبار فرد یا چیزی که وقف برای آن صورت می‌گیرد.
وی افزود: وقف عام وقفی است که بر جهات و مصالح عمومی صورت می‌گیرد مانند وقف مساجد، مکان‌های استراحت، مدارس و امور مشابه دیگر یا وقف بر عناوین کلی مثل فقرا و ایتام، بیماران و کسانی که در راه مانده‌اند.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان اضافه کرد: وقف خاص، وقفی است که به فرد یا افراد معینی اختصاص دارد مثل وقف بر فرزندان خود یا وقف بر فرد دیگری و فرزندان او.
وی عنوان کرد: واقف کسی است که مال خود را وقف می‌کند و چهار شرط برای وقف لازم است که عبارتند از؛ بالغ باشد، عاقل باشد، اختیار داشته باشد، اجازه تصرف در اموالش را داشته باشد از این رو وقف بچه، وقف مجنون، کسی که مجبور شده و وقف ورشکسته صحیح نیست.
ناوشکی گفت: موقوفه مالی است ک به قصد تقرب خدا وقف می‌شود، مال موقوفه باید چهار شرط داشته باشد که شامل؛ عین باشد، ملک واقف باشد، انتفاع و استفاده حلال از آن با بقایش ممکن باشد، گرفتن و دادن ( قبض و اقباض) آن صحیح باشد از این رو وقف دین، مال دیگری، غذا یا میوه، پرنده در هوا یا ماهی در آب که هر یک به ترتیب فاقد شرط چهارگانه قبل هستند، صحیح نیست.
وی افزود: صیغه وقف صیغه لفظی است که اداره واقف بر وقف مال خود در قالب آن اعلام می‌شود.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان بیان کرد: در قرآن کریم، آیه‌ای نیست که در آن واژه «وقف» به معنای مورد بحث تا بدین جا آمده باشد لیکن در شماری از آیات، عناوین، کلمات و واژه‌هایی به کار رفته که همسو با این سنت حسنه است و جهت‌دهی کلی آنان سفارش و توصیه به اعمال خیر، نیکی و احسان است.
ناوشکی عنوان کرد: دوره سلجوقی از دوران باشکوه وقف در قرن‌های پنجم تا ششم تا پیش از حملات مغولان است در این دوران، هزاران روستا و قنات و غیر اینها وقف مدارس، کاروانسراها و بیمارستان‌ها شده است.
وی تصریح کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) و احیای احکام نورانی اسلام، روح تازه‌ای در کالبد موقوفات کشور دمیده شد به ویژه با فتوای تاریخی ایشان که فرمودند «موقوفات باید به حال وقفیت باقی و عمل به وقف شود» به این گونه بسیاری از زمین‌های وقفی غصب شده مجددا حالت وقفی خود را به دست آورد.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان افزود: امروزه در جمهوری اسلامی ایران عواملی از قبیل تغییر ساختار تشکیلاتی اوقاف و اداره آن تحت نظر نماینده ولی فقیه با رعایت احکام وقف و مسائل شرعی آن و عمل دقیق به ابعاد وقف‌نامه موجب شده تا اخیرا با اطمینان زیادتری در این امر مهم به طور گسترده مشارکت کنند و بخشی از دارایی خود را به عنوان باقیات الصالحات، وقف مصالح جامعه اسلامی می‌کنند.
وی گفت: صدقات جاریه و به ویژه وقف یکی از بهترین و موثرترین شیوه‌های انفاق است که موجب می‌شود تا ابد آثار و برکات بخشش مال و کمک به مردم به ویژه محرومان و نیازمندان شامل حال واقف شده و از بهره‌های معنوی و اخروی آن سود برد.
ناوشکی با اشاره به اهداف عمومی که می‌تواند در وقف تحقق پیدا کند گفت: دستگیری از مستمندان، کمک به محرومان و سامان دادن زندگی تهیدستان، هم سطح کردن زندگی مردمان، نشر علم و دانش، گسترش فرهنگ و آموزش به ویژه آموزش معارف اسلامی و مبانی دینی، احداث و تعمیر مساجد، تکایا، کتابخانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، پناهگاه‌ها، مراکز علمی عام‌المنفعه و اداره آنها، ایجاد و احداث راه‌ها و پل‌ها به طور کلی آثار و کارکردهای وقف در جامعه است.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان اذعان کرد: مهم‌ترین کارکرد وقف در جامعه اسلامی از گذشته دور تاکنون کارکرد فرهنگی و آموزشی است که ابعاد آموزشی و فرهنگی وقف در جوامع اسلامی بسیار گسترده است.
ناوشکی اظهار کرد: وقف به عنوان یک منبع معتبر مالی در مراکز علمی، پشتوانه مردمی داشته است و تاسیس مدارس و حوزه‌های علمیه و تامین هزینه‌های آن از جمله مهم‌ترین کارکردهای وقف است.
وی گفت: سنت حسنه وقف یکی از مصادیق بارز احسان و خیرخواهی است که انسان با بهره‌گیری از تعالیم انبیا آن را از دیرباز بنیان نهاده و در صحنه حیات اجتماعی به ودیعه گزارده است.
وقف جامعه را از بسیاری مفاسد اجتماعی نجات می‌دهد
وی عنوان کرد: روحیه تعاون اجتماعی و سبقت در خیرات در نهاد وقف عینیت می‌یابد و به عمل واقف مهر ابدیت می‌زند.
ناوشکی بیان کرد: در بعد اجتماعی، وقف همچون چتری بزرگ سایه خود را بر سر تمام نیازمندان و محرومان می‌گستراند و جامعه را از فقر که عامل حل بسیاری از مفاسد اجتماعی، اخلاقی و سستی در ارکان دینی است، نجات می‌دهد و امکان همزیستی مسالمت‌آمیز را در محیطی مملو از اخوت و حسن ظن که زمینه‌ساز پیشرفت و تعالی و جامعه خواهد شد، فراهم می‌کند.
وی حمایت از کودکان و زنان بی‌سرپرست، ایجاد خانه‌های سالمندان، تاسیس و تجهیز بیمارستان و مراکز بهداشتی، ایجاد مراکز خاص برای درمان بیماران خاص، کمک برای آزادی زندانیان، کمک به امر ازدواج جوانان و تامین مسکن را از مهم‌ترین کارکردهای اجتماعی وقف در جامعه دانست.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان سیاست‌گذاری در زمینه افزایش بهره‌وری موقوفات و نظارت بر عمل امینانه در وقف، نهادینه‌سازی فرهنگ وقف در افکار عمومی جامعه با معرفی ابعاد و آثار آن و تبیین نیازهای روز جامعه در قالب وقف‌های جدید، ارتقای نقش و جایگاه وقف در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور، سیاست‌گذاری راهبردی و نظارت بر وظایف و ماموریت‌های سازمان در امور اقتصادی، اوقافی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی را بخشی از وظایف مهم سازمان اوقاف و امور خیریه استان سیستان و بلوچستان برشمرد.
ناوشکی تصریح کرد: وقف مشارکتی مثل این است که در یک شهری، مکانی برای اسکان ایتام و کودکان بی‌سرپرست وجود ندارد، هر یک از مردم آن منطقه هم به تنهایی قدرت خرید و یا تهیه مکانی را برای آنها ندارند اما خیلی علاقه دارند که برای آنها کاری انجام دهند در مثل چنین موردی اگر افراد نیکوکاری که علاقه‌ای به واقف شدن دارند جمع شوند و هر کدام به فراخور توان مالی‌شان هزینه‌هایی را متحمل شوند در این صورت هم مشکلی از مشکلات آن منطقه رفع شده و هم افراد خیر غیر متمول توفیق واقف شدن را پیدا کرده‌اند.
وی گفت: بنا به فرموده امام صادق (ع) «بهترین بازمانده‌های انسان پس از او سه چیز است؛ فرزند نیکو که برایش آمرزش بخواهد، سنت نیکویی که از آن پیروی شود و صدقه جاریه‌ای که از او باقی ماند».
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان عنوان کرد: واژه‌های «صدقه»، «نفاق»، «خیر» و «احسان» از واژگانی هستند که کاربرد آنها در برخی آیات با وقف انطباق دارد و یکی از مصادیق روشن آنها سنت حسنه وقف است زیرا وقف از بهترین نیکی‌ها و احسان‌ها و تنها صدقه جاریه‌ای است که پایدار می‌ماند و با مصرف یک‌بار آن از بین نخواهد رفت و بعد از فوت واقف نیز ثواب و خوبی‌های آن تمام نمی‌شود و مستمر و باقی خواهد ماند.
ناوشکی افزود: صدقه عنوان دیگری برای وقف است به ویژه آنجا که «صدقه جاریه» گفته می‌شود. وقف تنها صدقه‌ای است که جریان داشته، مستمر است، موید هم‌معنا بودن صدقه و وقف این است که برخی از فقیهان هنگام بحث از وقف، این مبحث را با عنوان «کتاب الوقف و الصدقات» آغاز کرده‌اند به ویژه آن‌که یکی از الفاظ معتبر در صیغه وقف، «تصدقت» (صدقه دادن) است که با گفتن آن از سوی واقف، وقف تمامیت می‌یابد.
وی کمک به دانشجویان و اطفال بی‌بضاعت، کمک به افراد حادثه‌دیده در بلایای طبیعی سیل، زلزله و آتش‌سوزی، تهیه لوازم تحصیل دانش‌آموزان بی‌بضاعت، اعطای جوایز و وام، احداث ساختمان برای افراد بی‌بضاعت، جهیزیه عروسی، احداث کتابخانه عمومی، مراکز توانبخشی، تامین آب شرب روستاهای دورافتاده، توسعه تولید ملی و غیره را از جمله مصارفی که در بین موقوفات سال‌های اخیر مشاهده شده است، برشمرد.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: وقف در اصطلاح فقهای امامیه عقدی است که نتیجه آن حبس کردن اصل و رها گذاشتن منفعت است.
ناوشکی گفت: از صدها سال پیش تاکنون، واقفان خیراندیش با اختصاص بخشی از اموال خود برای خدمت مستمر به جامعه در قالب روش پسندیده «وقف» منشا خدمات فراوان علمی، فرهنگی، هنری، رفاهی و بهداشتی در جامعه بوده‌اند.
وی عنوان کرد: گستره وقف آنچنان وسیع است که در هر زمان با توجه به نیازهای جامعه می‌توان موقوفات را صرف این نیازهای جدید کرد.
معاون فرهنگی اوقاف و امور خیریه سیستان و بلوچستان بیان کرد: در ایام قدیم، موقوفات بیشتر شامل مواردی مانند احداث دارالایتام، کتابخانه، مسجد، قنات، آب انبار و نظایر اینها می‌شد اما در حال حاضر این نیازها تغییرات عمده‌ای کرده است.
آری ما می‌توانیم با گفتن یک «یا علی» به مولایمان اقتدا کنیم و از واقفان شویم حتی اگر با مشارکت دوستان و آشنایان باشد.
گزارش: سعیده مرادقلی
انتهای پیام/ آ
