نتیجه تحول علوم‌انسانی هرچه باشد از انفعال فعلی بهتر است
خبرگزاری تسنیم: شهریار زرشناس گفت: ما در راه تحول علوم انسانی گامبرداریم؛ برداشتن این گام با همه مشکلاتی که ممکن است داشته باشد، خیلی بهتر از این وضعیتی است که به طور کاملا انفعالی هر چه را که غرب می‌دهد، می‌پذیریم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شهریار زرشناس (متولد 1344) در تاریخ فلسفه و روانشناسی در خارج از کشور تحصیل کرده و تاکنون بیش از بیست اثر مکتوب از او به چاپ رسیده‌است. «اشاراتی دربارة لیبرالیسم در ایران»، «توسعه»، «جامعة مدنی»، «سرمایه‌سالاری»، «نیمة پنهان آمریکا»، «مبانی نظری غرب مدرن»، «واژه‌نامة فرهنگی، سیاسی»، «نگاهی کوتاه به تاریخچة روشنفکری در ایران (دو مجلد)» و «نیهیلیسم» تعدادی از آثار زرشناس است.
وی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است و از سال 71 در دانشگاه‌های مختلف مشغول به تدریس است. وی تاکنون بیش از 100 عنوان مقاله در موضوعات مختلف فلسفی، تاریخی، سیاسی، ادبیات و روانشناسی تالیف کرده است. او با تحلیل و انتقادش به فرهنگ غرب بر مبنای آموزه‌های فلسفی و غرب‌شناختی خاص خودش مشهور است. آنچه در ادامه می‌آید آراء او درباره تحول در علوم انسانی است که از مدت‌هاست پیش در ایران مطرح شده است، وی در این خصوص به خبرنگار تسنیم گفت که ما فعلا باید به تحول در علوم انسانی موجود بیندیشیم، نه اینکه از ابتدا در جهت علوم انسانی اسلامی حرکت کنیم؛
زرشناس پژوهشگر و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه در تحول علوم انسانی نیازمند کار سلبی و ایجابی توامان هستیم، افزود: نباید بحث تئوریک درباره علوم انسانی را رها کنیم و به شکل مستمر درباره آن بیندیشیم و بحث‌های تئوری آن را به شکل مستمر مطرح کنیم. البته این بحث‌ها باید تئوریک و آکادمیک و نقادانه باشد نه شعاری و کلی.
وی ادامه داد: در این راستا باید به نحو دقیق و مفصل تک‌تک دانش‌های پذیرفته‌شده از قبیل روانشناسی، جامعه شناسی، علوم سیاسی موجود را نقد کنیم. مثلا یک جزوه در نقد علم روانشناسی موجود، جزوه مجزا در علم اقتصاد و علوم سیاسی موجود و... بنویسیم؛ این‌ها کارهای سلبی است که باید انجام گیرد.
زرشناس اظهار کرد: همزمان با این کار سلبی و به موازات آن باید برای تحول در علوم انسانی تلاش کنیم. اما نکته‌ای که در اینجا باید مدنظر باشد این است که ما نباید در همان گام نخست به اسلامی سازی علوم انسانی بپردازیم، بلکه باید در جهت ایجاد تحول در علوم انسانی موجود گام برداریم. یعنی در گام اول یک رویکرد انتقادی، انتقالی و خلاقانه را نسبت به علوم انسانی موجود در نظام دانشگاهی‌مان ایجاد و به عبارت دیگر رویکردی انتقادی و فعال را جایگزین رویکرد انفعالی کنونی کنیم.
به گفته این پژوهشگر علوم انسانی رویکرد کنونی نظام دانشگاهی ما رویکردی مرعوب، مجذوب و پذیرنده است، یعنی نظام دانشگاهی کشور ما هر چه را علوم انسانی غربی مطرح می‌کند، می‌پذیرد. وی تصریح کرد: ما باید این رویکرد انفعالی را به یک رویکرد انقادی خلاق و فعال تبدیل کنیم تا بتوانیم در آن تصرف داشته باشیم.
زرشناس با تاکید بر اینکه به موازات نقد علوم انسانی موجود باید کتب درسی مکمل بنویسیم، توضیح داد: مثلا در زمینه جامعه‌شناسی به جای اینکه کتاب‌های بروس کوهن و آنتونی گیدنز را درس بدهیم، می‌توانیم با یک رویکرد خلاقانه و فعالانه کتاب درسی جامعه شناسی بنویسیم و ارائه کنیم که بر فرهنگ اسلامی و بومی‌مان مبتنی باشد.
این نویسنده و استاد دانشگاه تاکید کرد: من نمی‌گویم باید علوم انسانی را زیر و رو کنیم و چیز کاملا متفاوتی ارائه کنیم، نه ما قرار است دست به تحول و اصلاح علوم انسانی موجود بزنیم. مثلا تعریف طبقه را در نظر بگیرید باید آن را از منظر غربیان مطرح کنیم، و دانشجو را با آن آشنا سازیم، اما خودمان درباره آن بحث کنیم و خاطرنشان کنیم که چه انتقاداتی به آن مفهوم طبقه وجود دارد و چه برداشتی را می‌توان بر مبنای فرهنگ بومی و اسلامی خودمان از آن داشته باشیم.
وی اظهار کرد: البته یک شبه نمی‌توان علم دینی یا اسلامی تولید کرد، و نقد علوم انسانی موجود، گام نخست رسیدن به علم دینی است؛ ما خیلی راحت می‌توانیم به نقد علوم انسانی موجود بپردازیم زیرا خود اندیشمندان غربی به نقد آن پرداخته‌اند و ما هم می‌توانیم این کار را انجام دهیم، فقط کافی است سازماندهی شده عمل کنیم.
به گفته زرشناس تحول و اصلاح در علوم انسانی موجود با وجود پتانسیل غنی فضلا، اندیشمندان و دانشمندانی که ما داریم، کاری میسر و ممکن است؛ مشکل ما این است که آدم‌ها و فضلایی که داریم سازماندهی نشده‌اند. ما تیم توانمندی از اندیشمندان علوم انسانی داریم که اگر امکانات به آن‌ها داده شود و از آن‌ها حمایت و دلجویی شود، این‌ها فعال می‌شوند و ظرفیتشان را به کار می‌گیرند.
این پژوهشگر در پایان گفت: همه این کارها یک گام است و ما می‌توانیم این گام را برداریم و از این وضع انفعالی خلاص شویم. برداشتن این گام با همه مشکلاتی که ممکن است داشته باشد خیلی بهتر از این وضعیتی است که به طور کاملا انفعالی هر چه که غرب می‌دهد می‌پذیریم و مرعوب آن می‌شویم.
انتهای پیام/
