یکی کردن هنر ارزشی و غیرارزشی مقابل قرآن، خط امام، انقلاب و انبیاء است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،در ادامه جشنواره عمار جلسه سخنرانی استاد حسن رحیم پور ازغدی با موضوع مفهوم یابی اسلامی در سینمای دینی عصر روز گذشته در سالن شماره یک سینما فلسطین برگزار شد. حسن رحیم پور ازغدی در ابتدا با اشاره به اینکه تعاریف سینما و نسبت فرم و محتوا مختلف و متکثر است،گفت: تعاریف و تعابیری که از دین می شود متفاوت است. هر تعریفی از دین مفهوم سینمای دینی را هم برای مخاطب تغییر می دهد.

رحیم پور ازغدی ادامه داد: دین محمل تعابیر و برداشت های متفاوتی است؛ درمنطق بودیسم، کاتولیک، پروتستان، و آئین های مشرکانه هر کدام یک معنا می دهد. هیچ کدام از این ها در تعریف اسلام از دین جامع و مانع نیست. وقتی از معنا،  تفسیر مادی ارائه می شود با اصول اسلامی سازگار نیست.

این استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: ما از سینمای اسلامی صحبت می کنیم و نه سینمای دینی به معنای اعم. در اسلام هم تفاسیری هستند که با هم اختلاف های جدی دارند. رویکرد تصوف در بین مسلمانان با رویکرد تکفیری ها کاملا متفاوت است. در سینمای اسلامی حتما باید یک تفکیک مفهومی و یک مرزبندی و به معنای طلبگی تقریر محل نزاع صورت بگیرد.

رحیم پور ازغدی یادآورشد: در بسیاری از بحث های روشنفکری و ژورنالیستی محل نزاع دقیق مشخص نمی شود. به همین دلیل حرفهایی کلی و مبهم و تصادف های مصنوعی و غیرضروری پیش می آید. منشأ بسیاری از رد و قبول ها که به نتیجه نمی رسد و احساس می کنند تکافوی ادله شده است و پوچی به دنبال می آورد، طرح سوال نادرست است.
رحیم پور ازغدی افزود: هر سوالی در بطن خودش پیش فرض هایی دارد اما بسیاری از مسلمات در واقع مسلم نیست. وقتی سوال غلط طرح شد، نابغه هم که باشید،جواب دادن فقط مشکل را لایه بندی می کند و لایه های تازه ای از مشکل ایجاد می شود. در مفاهیم سینما و دین هم یک طرف معنویتی که امروز در سینما مطرح می شود،ممکن است به مالیخولیا، جنون و کلیات اخلاقی مربوط شود اما در یک طرف دیگر همه این ها به سینمای معنوی و سینمای دینی تعبیر شده است.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: هیچ طبقه بندی آهنینی بین سینمای اسلامی و غیراسلامی نمی توانیم ترسیم کنیم چون دین عرصه های متنوع و گسترده ای دارد و مشترکاتی با سایر مذاهب دارد. این گونه نیست که همه چیز را به اسلامی یا غیراسلامی تقسیم کنیم و اسلام با سایر ادیان و مذاهب مشترکات زیادی هم دارد.

وی افزود: یک اثر هنری و از جمله یک فیلم می تواند از جهاتی اسلامی و از جهات دیگر غیر اسلامی باشد؛ یعنی ممکن است بعضی مفاهیم انسانی و اسلامی را درست منتقل کند و در جایی همان مفاهیم را تخریب کند. هر پدیده بشری مرکبی می تواند چنین خصوصیتی داشته باشد. چنانچه در جایی می توان اثر را هنرمندانه ارائه کرد و در جایی کاملا نچسب.

رحیم پور ازغدی خصیصه اسلامی بودن را تشکیکی دانست و تشریح کرد: هر فیلم و اثر هنری می تواند اسلامی و اسلامی تر باشد و بنابراین صفت مشکک پیدا می کند. همان طور که عمل ما می تواند مؤمنانه و مؤمنانه تر باشد، یک محصول هنری هم می تواند چنین شرایطی داشته باشد.

این عضو شورای انقلاب فرهنگی توضیح داد: چون پیش فرض اسلام این است که انسان فطرت الهی دارد و خداوند فطرت بشر را به حق آفریده است، زمینه هایی برای کمک به فیلمساز مسلمان و جهانی شدن او به وجود می آید. بیشتر آموزه های اسلام اگر هنرمندانه و درست مطرح شود، حتما مخاطب جهانی دارد. اگر محاسن مکتب اسلام را برای مردم به صورت خالص بخوانید از آن استقبال می کنند.نباید این تصور وجود داشته باشد که سینمای عماری و ایدئولوژیک مخاطب جهانی ندارد.

رحیم پور اضافه کرد: اخلاق و حقوق بشری که اسلام ارائه می کند، جهانی است. بنابراین ظرفیت بزرگی برای نفوذ در مخاطب جهانی وجود دارد. آنها که در دنیا اهل فکر و عدالتند و بشر دوست واقعی اند، به احترام چنین سینمایی حتما بلند می شوند و تشویق می کنند.

وی درباره رابطه معنویت و توحید در فرهنگ اسلامی توضیح داد: معنویت در سینمای اسلامی با توحید و مبدأ و معاد گره خورده و معنویت از عدالت اجتماعی،امر به معروف و نهی از منکر جدا نیست. در سینمای معنوی متداول عدل و ظلم ،حق و باطل وجود ندارد و همه حق اند و وقتی همه حق باشند در واقع همه باطل اند چون معنی ندارد که همه بر حق باشند.

رحیم پور ازغدی تأکید کرد: بهتر است که اصطلاح سینمای اسلامی را به جای سینمای دینی و معنوی به کار ببریم .سینمای دفاع خانواده، سینمای نظم و اخلاق، مدیریت، مدارا و برابری همه در ذیل سینمای اسلامی قرار می گیرد. به این معنا  که اگر به هر صفحه از قرآن و هر روایتی نگاه کنید،می توان سوژه های سینمایی پیدا کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در اسلام، حقوق انسان زیر سایه خدا تعریف شده است و همه این ارزش ها را باید به توحید گره زد. اگر این ها را بدون دین مطرح کردیم اخلاق سکولار می شود. انبیا آمده اند به ما بگویند ماده را چگونه به معنا تبدیل کنیم اما خطوط دیگر آمده اند که معنا را هم مادی کنیم. به این معنا ما سینمای اسلامی و اسلامی تر می توانیم داشته باشیم. یک فیلم هم می تواند اسلامی و هم در قسمت هایی ضداسلامی باشد.

رحیم پور ازغدی با ذکر مثالی ادامه داد: مثلا وقتی یقین را با تکبر و تعصب، مدارا را با انفعال، تواضع را با ذلت،صبر را با وادادگی و  جهاد فعالانه را به دنیا طلبی و حرص اشتباه بگیریم،اخلاق را با مفهوم انفعال تعریف کنیم، می توانیم اشتباهاتی مرتکب شویم که مفاهیم اسلامی را به ضداسلامی تبدیل کنیم. 

وی در مورد مقدمات شکل گرفتن یک سینمای اسلامی بیان کرد:سینماگر اسلامی برای اسلامی بودن باید با مفاهیم اسلامی آشنا باشد و هر چه با تکنیک و فن و ذوق سینمایی کار کنیم،می توانیم سینمایی تر باشیم.

این عضو شورای انقلاب فرهنگی با اشاره به نادرست بودن خط کشی سینمای اسلامی و غیراسلامی تأکید کرد:  وجود ایدئولوژی هالیوودی را قبول داریم اما به معنی ضد اسلامی بودن مفاهیم آنها نیست. مثلا فیلمی که مفهوم وفا را نشان می دهد، اسلامی است و شرط آن این است که از توحید جدا نشود. در هیچ سینمایی صفات غیراسلامی را به قهرمان نسبت نمی دهند اما جای قهرمان و ضدقهرمان را عوض می کنند و ارزش و ضدارزش را با هم خلط می کنند؛ یعنی قهرمانانی دارند که چند خصلت برجسته دارند اما ویژگی های فاسد هم دارند؛ یعنی ممکن است مردم دار و طرفدار محرومین باشد اما زناکار و اهل فساد هم باشد.

رحیم پور همچنین گفت: هر اثر هنری که برجسته می شود حتما به دلایلی بر می گردد که آن صفت یا خصلت در قرآن و روایات دیده شده است.

ازغدی درباره خصوصیات سینمای اسلامی گفت: این سینما حتما جهانی است، دگم و بسته نیست و اسیر جزمیات و سیاه  و سفید دیدن آدمها نیست. سینماگری که می خواهد پیرو خط انبیا باشد باید مانند انبیا به قدر عقول مردم حرف بزند و در عین حال بر سر حق باشد.

رحیم پور ازغدی توضیح داد: عده ای به اسم برابری طلبی و صلح دوستی می خواهند مرزهای حق و باطل را بردارند و این جریانی است که اصلا خط قرمز و اصول ندارد. من متوجه وجود نداشتن هنر ارزشی و ضدارزشی نمی شوم! آیا سینمای مروج شرک و خرافه با سینمای مروج توحید و عبادت مساوی است؟ بعضی تنها به دنبال چیزی هستند که آن را تشویق کنند و دغدغه حقیقت ندارند بلکه دغدغه ریاست دارند اما انبیا دغدغه حق و باطل داشتند.

وی افزود: یکی کردن هنرمند ارزشی و غیرارزشی کاسبی است. طبق فرهنگ قرآن شعرا و هنرمندان دو دسته اند، یک دسته اهل اغوا هستند و یک دسته هستند که استثنا می شوند و دنبال ترویج حق و عدل و دفاع از مظلوم اند. آیا شعر شاعران انقلابی با شعر شاعران درباری نوکران حکومت مساوی است؟ یکی کردن این ها درست مقابل خط امام، انقلاب و انبیا قرار دارد.

این عضو شورای انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: خط کشی نکردن و دفع نکردن مسئله دیگری است. اهل بیت حتی برای شاعر شراب خوار که شعر عدالتخواهانه سروده است هدیه و صله فرستاده اند.به عبارتی هنرمندی که تقوای اخلاقی نداشته و شعری در مسیر تقوا گفته است، بدون تأیید فساد شخصی او، شعر و هنرش را صد در صد تأیید کرده  و برایش صله و هدیه فرستاده اند.

وی در عین حال در نقد نگاه قبیله ای گفت: باندی نگاه کردن همیشه اشتباه است. در این رفت و برگشت های سیاسی آدمهایی دیده اید که یک روز درباره شفای یک مریض از امام رضا فیلم می ساخت و روز دیگر درباره سکس و فلسفه! .ما به لحاظ قانون اجتماعی خودی و غیر خودی نداریم، همه خودی اند تا وقتی که قانون نقض نشده باشد اما به لحاظ ارزش حتی خود خداوند  هم آدم ها را به ارزشی و غیرارزشی تقسیم کرده است.

رحیم پور در پاسخ به این سوال که آیا هنرمندان و سینماگران را می توان به حق و باطل تقسیم کرد یا خیر، عنوان کرد: یکی از عرصه های تولی و تبری عرصه هنر و فرهنگ به روش صحیح است. انقلاب هم  دنیا را دو جانبه کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: جریان مکتب هنر اسلامی باید اهل مدارا باشد، به دیگران احترام بگذارد و به تکنیک و صنعت مسلط باشد. این جریان آزاد اندیشی دارد، طرفدار آزادی بیان و رقابت سالم است اما از اباحه گری و تقسیم بندی حق و باطل می گریزد.

حسن رحیم پور ازغدی عضو شورای انقلاب فرهنگی و استاد حوزه و دانشگاه در ادامه صحبت هایش در نقد تنگ نظری خاطرنشان کرد: حسادت در عرصه هنرمندی و روشنفکری و عرصه های آکادمیک متداول است. تفکری که غیرت و تقید در ایمان را با تعصب و تکبر اشتباه می کند، غلط و این یک خصلت غیراسلامی است. ما تنها منتظریم دیگران و فیلمسازان موفق شکست بخورند و حتما باید افراد فوت کنند تا از آنان تجلیل کنیم. گاهی تصور می کنیم که تعریف ما باعث غرور و تکبر فرد مقابل می شود. اگر یک فرد فیلم، نقاشی و اثر هنری خوب خلق کند، از وی تجلیل نمی کنیم.

رحیم پور ازغدی ادامه داد: دشمن از انسان های متوسط چهره سازی می کند و تا زمانی که افراد مسیر صحیح را طی می کنند، از آنها تجلیل نمی کنیم. در حوزه سینما باید بعضی را تشویق کنیم و از بعضی بخواهیم که فیلم نسازند چون مغایر با ارزش هاست.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: جریان تکفیری و اباحه گری درسینما دو خطر بزرگ است. باید با تکنیک و صنعت وارد عرصه ساخت فیلم های اسلامی شویم.

رحیم پور ازغدی با بیان اینکه باید در عرصه سینما طرفدار رقابت سالم باشیم و محترمانه یکدیگر را نقد کنیم، عنوان کرد: اگر رقابت سالم نباشد رشد نمی کنیم. باید آزادی توأم با اخلاق با قانون مداری رعایت شود اما در عین حال نسبت به مرزهای انقلاب نیز باید تعصب داشته باشیم. زمان جنگ هم عده ای غیرت نداشتند و گفتند زمین برای خداست و وقتی بخشی از کشور گرفته شد، بی خیال بودند. چند ده هزار خانواده فداکاری کردند و بقیه تماشاگر بودند.

این عضو شورای انقلاب فرهنگی درباره دین و معنای دولتی بودن آن تشریح کرد: دین دولتی یعنی دین را به گونه ای تفسیر کنید که همه با آن موافق باشند و از آن لذت ببرند اما دولت دینی معتقد است که همه چیز باید فدای دین شود.

رحیم پور ازغدی اظهار کرد: خطر ارتجاع به سینمای فیلمفارسی که تفکر سینمای فجر انقلابی و عماری را تهدید می کند بی حسی،بی تفاوتی،مساوی بودن حق و باطل، جابه جایی وسیله و هدف است. راه درست ترکیب غیرت اسلامی با آزاد اندیشی منطقی است. افرادی که ترکیب لذت و شهوت و صنعت و تکنیک، غفلت و غیره را با هم در سینمای غرب مخلوط می کنند، دراشتباهند.

وی در رابطه با فرم ساخت آثار سینمایی خاطرنشان کرد: گاهی فرد می تواند در قالب بسیار زیبای سینمایی یک مفهوم زشت و فسادآور را ترویج کند و گاهی هم می توانیم بهترین اثر را در قالب و محتوای نامناسب بسازیم. این همان مسأله فرم ومحتواست. فرم در خدمت محتوا بودن متفاوت است.

این پژوهشگر حوزه دین چند مفهوم قابل توجه برای سوژه های سینمایی را مطرح کرد و افزود: مفاهیم اسلامی را می شود در چند سطح سینما مطرح کرد. یکی از آنها تاریخ دین و دیگری حوزه شناخت و معارف دین است؛ به این معنا که مفاهیم اسلامی می تواند در خدمت تبیین دینی باشد یعنی معنویت دیدگاه فرد را تلطیف می کند. اخلاقیات و ارزش های اخلاقی اسلامی اولویت دیگری است که در حوزه سینما باید مد نظر قرار گیرد؛ یعنی باید فیلم به گونه ای ساخته شود که وفا و گذشت را ترویج کند و افراد از اخلاق های بد مثل خساست منزجر می شوند.

رحیم پور ازغدی ادامه داد: رفتارسازی و سبک زندگی اولویت بعدی است که می تواند درسینما استفاده شود. سبک زندگی عقلانی و اخلاقی اسلام بزرگترین سوژه برای ساخت چند فیلم است. در حال حاضر زندگی، ازدواج و طلاق تا تعزیه و عزاداری ما اشتباه است و هیچ چیز به اندازه سینما نمی تواند سبک زندگی را اصلاح کند. اگر بتوانیم فیلمی بسازیم که دروغ،کلاهبرداری،اعتیاد،طلاق و غیره را از بین ببریم با سینمای دینی روبرو هستیم.مأموریت سینمای دینی این است که ارتباط طبیعت و ماورای طبیعت را با یکدیگر برقرار کند.
وی با اشاره به اینکه گاهی فکر می کنند دین به مفهوم سمبلیک و نمادین است،توضیح داد:در سینمای پست مدرن تمام اخلاق و شهوات،مالیخولیا، مادی گرایی و غیره با یکدیگر مخلوط می شود و دین به عنوان یک نماد مقدس محترم شمرده می شود. تفسیر فرهنگی از نمادهای مقدس در هر دینی طبق این تعریف، مشترک می شود که اشتباه است.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در حال حاضر همه چیز در حال عادی سازی و سکولاریزه شدن در سینماست و مسائل به سمت ماورای طبیعت و شکست زمان و مکان سوق پیدا می کند و این طبیعی شده است و دیگر این موضوع معجزه نیست. مرز خداو شیطان و مکاشفه سیاه و ربانی مشخص نیست.گاهی تمام خوبی ها و بدی های اخلاقی حرام کنار هم قرار می گیرند و سینمای پست مدرن تمام این مباحث را با یکدیگر جمع می بندد.

وی با بیان اینکه اصلاح سبک زندگی در فیلم ها بسیار اهمیت دارد، افزود: هر فیلمی که فضلیت های اخلاقی از قبیل احسان به والدین را در کنار ایمان به خدا مطرح کند، فیلمی انسانی و قرآنی است. متأسفانه سبک زندگی ما اسلامی نیست و تنها ظاهر و لباس اسلامی است.

این پژوهشگر حوزه دین با اشاره به اینکه تفکیک روزها کار اشتباهی است،توضیح داد: ما روزها را به مذهبی و غیرمذهبی تقسیم کردیم و این یک تفکر سکولار است. فیلم مذهبی لزوما نباید در مسجد و تکیه ساخته شود. سبک زندگی یعنی فرد مخالف امام حسین(ع) است اما هنگام شکست از وی استمداد می طلبد و امام اجازه خوارکردن خودش را به او نمی دهد. این فرد به این اشاره کرد که به گونه ای حسین ابن علی با من صحبت می کرد که فکر می کردم او بدهکار و من طلبکارم.

رحیم پور ازغدی در پایان گفت: نگاه کردن در قرآن و کتاب های اهل بیت از ظرفیت ها و سوژه های فیلمسازی است و باید از تکنیک های جذاب غربی استفاده کنیم. فیلمساز باید برای ساخت فیلم در ابعاد حقوقی، اجتماعی و سیاسی مطالعه دقیق انجام دهد.

انتهای پیام/