گفتمان انقلاب اسلامی گفتمان اصلاحات

به گزارش خبرگزاری تسنیم، روزنامه جوان در سرمقاله امروز یکشنبه خود نوشت:

گفتمان به چه معناست و آیا گفتمان اصلاحات با گفتمان انقلاب اسلامی انطباق دارد یا دارای تفاوت‌های اساسی و ماهوی است؟

هر انقلابی دارای یک گفتمان اصلی و زیر گفتمان‌ها یا خرده‌گفتمان‌هایی است که در گذر زمان و بر اساس رویداد‌ها،‌ حوادث و نیاز‌های جدید اجتماعی تولید می‌شود. تفاوت انقلاب‌ها به تفاوت گفتمان‌های آنها بر می‌گردد. گفتمان هر انقلابی، نمایشگر مبانی، اصول، آرمان و اهداف آن انقلاب بوده و از این جهت می‌توان مهم‌ترین شاخص برای سنجش وضعیت یک انقلاب باشد.

سؤال این است که گفتمان اصلاح‌طلبی مطرح شده در دهه سوم انقلاب (سال 1376به بعد)، آیا یک خرده گفتمان یا زیرگفتمان برای انقلاب اسلامی به حساب می‌آید یا گفتمانی متفاوت از گفتمان انقلاب اسلامی بوده و خود دارای مبانی، اصول، آرمان و اهداف دیگری است؟ برای پاسخ به این سؤال بسیار مهم و آن هم در ایام‌الله دهه مبارک فجر که فرصت مغتنمی برای بازخوانی انقلاب اسلامی محسوب می‌شود، ابتدا باید تعریف قابل قبولی از گفتمان را مورد توجه قرار داد و سپس، شاخص‌ها و ویژگی‌های انقلاب اسلامی را به عنوان گفتمان مبنا و اصلی، با ویژگی و شاخص‌های گفتمان اصلاح‌طلبی مقایسه نمود.

گفتمان از نظر لغوی به معنای سخن و در اصطلاح به معنای نظم در گفتار یا سخن غالب یا مضمون اصلی اندیشه‌ای حاکم بر هر دوره تاریخ است. پدیده‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در درون گفتمان‌های رایج در یک جامعه شکل گرفته و معنا پیدا می‌کند. هر جامعه دارای گفتمان‌های مختلف بوده و همواره میان این گفتمان‌ها، نوعی رقابت، کشمکش و نزاع برای غلبه و برتری هر یک بر دیگر گفتمان‌ها وجود دارد. هر گفتمانی از مجموعه‌ای از گزاره‌ها تشکیل شده و در این میان، یک گزاره به عنوان دال مرکزی در هسته گفتمان قرار دارد و بقیه گزاره‌ها در اطراف آن آرایش گرفته‌اند.

از آنجا که حیات و بقای یک گفتمان در پرتو کارآمدی، پویایی و برانگیزندگی آن است، هر گفتمان باید برای حفظ حیات خود به صورت مستمر با تولید ریزگفتمان‌ها بتواند به سؤالات در حوزه نظر و اندیشه پاسخ بدهد و نیاز‌های جامعه را در حوزه‌های گوناگون مرتفع سازد. بنابر این هر گفتمان یک نظام معنایی است و این نظام معنایی با برجسته کردن خود از طریق خلق و تولید خرده‌گفتمان‌ها، تلاش‌ می‌کند و به تمام پدیده‌ها متناسب با دال مرکزی خود، معنا بخشد و با طرد دیگر گفتمان‌ها، غلبه و تسلط گفتمانی خود در جامعه را حفظ نماید. با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان گفتمان را بدین صورت تعریف کرد: «نظام معنایی است که موجب ارتباط و دسترسی فرد و جامعه به جهان خارج می‌شود و در معنای اجتماعی، همان نظام معنایی مسلط اجتماعی است که سازنده و شکل‌دهنده به دغدغه‌ها، مطالبات و اولویت‌های عموم یا اکثریت مردم است.

مسائل و پدیده‌ها از دریچه این نظام معنایی هم فهم می‌شود و هم بر اساس آن، کنش‌ها و واکنش‌ها صورت گرفته و مورد قضاوت قرار می‌گیرد.»

با توجه به تعریف مذکور از گفتمان،‌ می‌توان شاخص‌ها و ویژگی‌های گفتمان انقلاب اسلامی را در محور‌های زیر برشمرد و در هر یک از این شاخص‌‌ها، مواضع اصلاح‌طلبان را مورد سنجش قرار داد.

1- اسلام ناب محمدی (ص): اسلام ناب محمد(ص) با قرائت حضرت امام خمینی (ره) را می‌توان به عنوان دال مرکزی گفتمان انقلاب اسلامی دانست. این اسلام، همان اسلام سیاسی، اسلام انقلابی و اسلام جهاد و مبارزه و شریعت‌محور است. در این نگاه به اسلام، ‌نگاه به دین، یک نگاه حداکثری است که دین به تمام نیاز‌های انسان پاسخگو می‌باشد و در همه موارد باید براساس دین حرکت کرد. اما بر اساس آنچه نظریه‌پردازان جبهه اصلاحات مطرح کردند و با استناد به آنچه در نشریات و مطبوعات دوره دوم خرداد تبیین شد، اصلاح‌طلبان به دین نگاه حداقلی داشته و اسلام را فاقد بسیاری از نظامات از قبیل نظامات حقوقی، سیاسی و اجتماعی می‌دانند.

2- ولایت فقیه: در گفتمان انقلاب اسلامی، حاکمیت اسلام سیاسی در دوره غیبت با ولایت فقیه تحقق پیدا کرده و ولی فقیه دارای مشروعیت الهی بوده و ولایتش همانند ولایت رسول‌الله (ص) و در طول ولایت الهی است. در این گفتمان، تبعیت مؤمنین از مقام ولایت، یک تکلیف شرعی و دینی است. در گفتمان اصلاح‌طلبی، ولایت فقیه دارای مشروعیت مردمی بوده و در حقیقت این نوع ولایت، یک نوع وکالت از طرف مردم است. بنابر‌این در گفتمان اصلاح‌طلبی، می‌توان اختیارات ولی فقیه را کم یا زیاد نمود و دوره آن را مانند دوران ریاست جمهوری تعریف کرد.

3- توجه به سعادت و کرامت انسانی: در گفتمان انقلاب اسلامی، سعادت دنیا و کمال آخرت انسان به صورت توأمان مورد توجه است. بر این اساس نظام اسلامی، همانطور که باید دغدغه تأمین دنیای مردم را از نظر آرامش،امنیت، رفاه و معیشت و دیگر حقوق شهروندی داشته باشد، باید دغدغه رستگاری و کمال اخروی مردم را نیز داشته باشد و برای رشد و تعالی معنوی فرد و جامعه نیز بر‌نامه‌ریزی نماید. در گفتمان اصلاح‌طلبی، دغدغه‌ها به امور دنیوی خلاصه شده و آخرت افراد به خود‌شان واگذار می‌شود. این همان نگاه حد‌اقلی به دین و جدایی دین از سیاست و پذیرش سکولاریسم اسلامی است.

4- عدالت طلبی: در گفتمان انقلاب اسلامی، پیشرفت و عدالت باید توأمان باشد و عدالت خودش به تنهایی موضوعیت داشته و برای بر‌پایی آن باید قیام کرد اما در گفتمان اصلاح‌طلبی توسعه بر عدالت تقدم دارد.

5- مردم سالاری دینی: در گفتمان انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی یا مردم‌سالاری دینی، با نگاه ترکیبی به دین و مردم، آن هم مردم مسلمان دین مدار، تحقق پذیر است، لکن در گفتمان اصلاح‌طلبی، اسلام با جمهوریت قابل جمع نیست.

6- استکبارستیزی: در گفتمان انقلاب اسلامی، استکبارستیزی و ایستادگی در برابر امریکا به عنوان شیطان بزرگ و محور نظام سلطه، یک اصل است. اما در گفتمان اصلاح طلبی، امریکا هم یک قدرت مانند دیگر قدرت‌هاست و می‌توان با آن رابطه برقرار و از طریق این رابطه منافع ملی را تأمین کرد.

7- حمایت و دفاع از حقوق مستضعفین: براساس گفتمان انقلاب اسلامی، باید از محرومین و مستضعفین عالم و به ویژه ملت مظلوم فلسطین دفاع و حمایت کرد، لکن در گفتمان اصلاح طلبی، هر نوع دفاع از دیگر ملت‌ها، باید صرفاً براساس منافع ملی باشد.

8- در گفتمان انقلاب اسلامی، مصالح اسلامی و منافع ملی به صورت ترکیبی شاخص برای تعیین سیاست‌ها به ویژه در حوزه سیاست خارجی به شمار می‌آید، لکن در گفتمان اصلاح‌طلبی، شاخص تنها منافع ملی است. بر این اساس، اگر دفاع از فلسطینی‌ها و لبنانی‌ها و .. با منافع ملی مغایرت داشته باشد، قابل توجیه نیست.

9- استقلال و عزت طلبی ملی: در گفتمان انقلاب اسلامی، استقلال همه جانبه و تلاش برای حفظ و ارتقای عزت ملی با پیشرفت و خود اتکایی، به ویژه در حوزه علوم و فناوری‌های نوین یک اصل است. در گفتمان اصلاح طلبی همراه شدن با نظام بین‌المللی و پذیرفتن روند جهانی‌سازی‌، امری اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شود.

10- صدور انقلاب و وحدت اسلامی: در گفتمان انقلاب اسلامی، صدور انقلاب، حمایت از نهضت‌های اسلامی، تلاش برای بیداری اسلامی و زمینه‌سازی برای وحدت امت اسلامی مورد تأکید است، لکن در گفتمان اصلاحات، برخی از این اقدامات نه تنها مورد تأکید نبوده، بلکه به دلیل مغایرت با منافع ملی، نباید دنبال گردد. البته ویژگی‌های برشمرده شده برای گفتمان اصلاحات، به استناد مواضع اسلامی، نشریات و روزنامه‌های زنجیره‌ای اصلاح‌طلبان است. چون اصلاح‌طلبان طیف گونه هستند، ممکن است برخی از آنها چنین اعتقاداتی را قبول نداشته باشند.

منبع: روزنامه جوان

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.