سه کوهه سیستان قامت بلند پایداری‌های تاریخی همچنان استوار
خبرگزاری تسنیم: در کیلومتر ۳۰ راه اصلی زابل به زاهدان و پس از گذر از شهر تازه نام یافته هامون، سه کوهه سیستان قامت بلند پایداری‌های تاریخی برافراشته و سربلند رهگذران را به خود فرا می‌خواند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، در کیلومتر 30 راه اصلی زابل به زاهدان و پس از گذر از شهر تازه نام یافته هامون، یادمانی قامت برافراشته و سربلند رهگذران را به خود فرا می‌خواند و چون به دیدارش می‌شتابی، با قلعه یا ارگی روبه‌رو می‌شوی که بیش از 30 متر از پیرامون خویش فراتر ایستاده و چون پیری سپیدموی و فرزانه، دلی پر سخن و سری پر ز رازهای سرزمینش را برای آمدگان و نیامدگان این سرزمین کهن به میراث دارد.
هر بیننده‌ای را به احترام و اندیشه وا می‌دارد. این نام واژه برگرفته شده از سه برآمدگی طبیعی است.
بر مبنای گزارش کتاب احیاالملوک نوشته ملک‌شاه حسین کیانی در روزگار شاه‌عباس صفوی (996-1038ه ق) و هجوم ازبکان به نواحی شرقی به دستور ملک جلال‌الدین کیانی پایتخت سیستان به سه کوهه جابه‌جا می‌شود که در این زمان مانند جزیره‌ای بوده و همین بررسی‌ها به درستی نشان می‌دهند که یکی از هزار بازوی هیرمند از همین مسیر می‌گذشته و شاید یکی از دلایل برپایی قلعه سام در نزدیکی این اثر که پیشینه به روزگار اشکانیان و ساسانیان می‌رساند نیز همین شاخابه زندگی بخش بوده است.
این کهن یادگار، راوی فراز و فرودهای فراوانی از زندگی و بود و باش مردم سرزمین هیرمند است اما این اثر با تحولات روزگار قاجاران به ویژه روزگار ناصرالدین شاه و سردار علی‌خان سربندی پیوندهای بیشتری دارد.
به ویژه این‌که در این روزگار ایران گرفتار تکاپوهای استعماری انگلیسی‌ها در سرزمین‌های شرقی فلات ایران است که با هدف جداسازی و ایجاد هویت‌های ساختگی و مرزبندهای اقوام کهن سیستان به میدان آمده‌اند.
برجستگی این یادمان تاریخی، سربلندی‌های اوست که به بنیادهای آگاهی‌های تاریخی، دلبستگی‌های سرزمینی، بیگانه‌ستیزی و پاسداری از مرزهای تاریخی و فرهنگی ایران شرقی باز می‌گردد.
برخی منابع تاریخی از 1200 خانه در سه کوهه یاد کرده‌اند و مردانی که همه با شمشیر و ابزار جنگی راه می‌رفته‌اند و همیشه آماده و هوشیار برای پاسداری بوده‌اند.
سردار علی‌خان سربندی با 12 هزار مرد جنگی سگزی از همین جا درآزاد سازی هرات رشادت و سلحشوری فرزندان اسطوره را به رخ شاه قاجار می‌کشاند.
دعوت به تهران و ازدواج با یک شاهزاده خانم قاجاری، دختر حمزه میرزا، و اخذ لقب حسام‌السلطنه پس از همین رویداد تاریخی، پاداش سردار علی‌خان سربندی است که به روشنی نشان دهنده ارزشمندی سیستان در روزگار ضعف و فترت حکومت‌گران ایران نیز بوده است.
همین گزارش‌های تاریخی نوشته‌اند که سردار علی‌خان سربندی در بازگشت از تهران با اجازه ضرب سکه به نام ناصرالدین شاه قاجار و با یک دسته نظامی برای ساماندهی نیروهایش باز می‌گردد و حتی توپ‌هایی نیز دیده شده که در سه کوهه ریخته شده است و گلوله‌های این توپ هم اینک زینت‌بخش موزه مردم شناسی سیستان است.
از سکه‌های نقره‌ای ضرب سه کوهه نیز در سیستان امروز و در خانواده‌های ریشه‌دار سیستانی نگه‌داری می‌شود.
سردار علی‌خان در بازگشت، بخش‌های شمالی ارگ را برای شاهزاده خانم قجری با بسیج بنایان و رازیگران می‌سازد.
این بخش به دلیل بلندی به برج فلک سر یا فلک سار شهره است. آخرین ورودی این اثر از جبهه شرقی است که پس از یک شیب تند و عبور از دروازه اصلی از طریق یک راهروی کم عرض و پر ارتفاع به حیاط مرکزی می‌رسیم. جایی که میانگاه بخش شمالی یا فلک سر و بخش جنوبی یا ارگ میرکوچک سربندی است.
در بخش جنوبی بناها و سازه‌های به جا مانده از دیرینگی بیشتری برخوردار است. معماری و رازیگری برجای مانده در ارگ خشت و گلی سه کوهه برای شناخت فراز و فرودهای رازیگری سیستان و ایران شرقی سند بسیار ارزشمندی است.
سه کوهه آخرین کرسی‌نشین مقتدر سیستان است و پس از این‌جاست که شهر ناصری یا نصیرآباد یا همان زابل امروزی شکل می‌گیرد.
این اثر ارجمند امروز نیازمند نگاه ویژه برای مطالعه و تدوین پیشینه، تکمیل مرمت و با زنده‌سازی ساختارهای رازیگری و زیرساخت‌های گردشگری است.
گزارش: علیرضا خسروی معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان
انتهای پیام/ ب
