پیوندهای دوسویه اندیشه نجات‌گرایانه مهدویت و انقلاب اسلامی
خبرگزاری تسنیم: انقلاب اسلامی ایران در سایه تدبیر بنیانگذار آن، امام خمینی(ره) با حسن استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های اندیشه مهدویت؛ از این اندیشه در راستای وحدت اسلامی و انسجام ملی بیشترین استفاده را برد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، گرچه اسلام و با تأکید پردامنه‌تر تشیّع، در ساحت فلسفه تاریخ، فرایند تمدن‌سازی و ایستگاه آخر جهان تصویری توان‌مند، غایت‌خواه و آرمان‌‌گرا را در اندیشه مهدویت به رخ همگان کشیده است. اما این اندیشه در طول تاریخ با هول و هراس‌های بسیاری آمیخته شده و بعضاً با اجمال و اهمال به مهجوریت کشیده شده است. با پیروزی انقلاب اسلامی آموزة مهدویت یکی از عمیق‌ترین و اساسی‌ترین عرصه‌های عملی و علمی اسلام که در گرداب حوادث روزگار مورد غفلت و کوتاهی قرار گرفته بود به بطن زندگی مسلمانان آورده شد.
اگر آثار انقلاب اسلامی را از منظر تحولات فکری و توسعه اندیشه‌های دینی، اجتماعی و سیاسی مورد تعمق قرار دهیم بدون شک بارزترین اثر را در حوزه اندیشه‌های دینی مشاهده خواهیم نمود. پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار حکومت دینی در ایران انگیزه‌ساز کاوش در مبانی ایدئولوژیک اسلام گردیده است. انقلاب اسلامی ایران در سایة تدبیر بنیانگذار آن، امام خمینی"رحمه الله" با حسن استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های اندیشه مهدویت؛ از این اندیشه در راستای "وحدت اسلامی" و "انسجام ملی" بیشترین استفاده را برد. یافته‌های نگارنده در این زمینه عبارتند از:
1. جهانی‌سازی مکتب انتظار به مثابة روح وحدت‌بخش جهان اسلام
با پیروزی انقلاب اسلامی واژه انتظار که سال‌ها با سکوت و سکون، تحمل ظلم و دم فروبستن و در یک کلمه ماندن و در جا زدن به امید برآمدن دستی از غیب مرادف شمرده می‌شد، مفهومی دیگر یافت و این بار "انتظار" نه به عنوان عاملی برای خاموش ساختن روح سرکش اجتماع بلکه به عنوان ابزاری برای دگرگون کردن وضع نامطلوب موجود و حرکت به سوی آینده موعود به کار گرفته شد.
امام خمینی(ره) حکومت جمهوری اسلامی را مقدمه‌ای برای بیداری جهان اسلام از بردگی مدرن می‌داند و انتظار ظهور حجت را استمرار اقتدار اسلام تبیین می‌کند:
"ما همه انتظار فرج داریم و باید در این انتظار خدمت بکنیم، انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند."[1]
انقلاب اسلامی باعث برانگیخته شدن مسلمانانی شد که به عنوان بخش خاموش جوامع مسلمان تا آن زمان هیچگونه الگوپذیری از آموزه مهدویت در سرنوشت خود و در ساختار سیاسی کشورهای خود نمی‌دانستند. با پیروزی انقلاب اسلامی، روح درهم‌شکسته و خسته مسلمانان در مناطق مختلف جهان زنده شد و روحیه امید در کالبد آنان دمیده شد. پس از انقلاب، روحیة خودباوری و اعتماد به نفس مسلمانان که رو به خاموشی بود، تقویت شد و آنان جرئت و شجاعت خود را باز یافتند. شیعیان در حقیقت پس از یک دوره فترت و سستی، با ظهور انقلاب اسلامی از خواب غفلت بیدار شده، هویت تازه‌ای یافتند؛ زیرا پیروزی انقلاب اسلامی به آنان آموخت که نباید برای ظهور مهدی موعود(عج) به انتظار نشست بلکه باید به انتظار ایستاد. به این ترتیب انقلاب اسلامی ایران نقطه عطفی در احیای مکتب انتظار و حتّی در نگاهی کلّی‌تر، آموزة مهدویت بوده و تشیّع و اسلام را در قلب حوادث و اخبار جهانی قرار داد.
تحولات جاری در عرصه بین الملل و رویکرد دینی و معنوی بشر معاصر و امواج وسیع اسلام‌خواهی و بیداری اسلامی در جهان، به ویژه دنیای غرب، مؤید این واقعیت است که امام خمینی(ره) با هدایت و رهبری بزرگ‌ترین انقلاب مردمی در واقع آغازگر جهد و کوشش در راستای انتظار ظهور حضرت ولی عصر(عج) بودند.
ایشان پیرامون وظایف حکومت و مسلمانان در ایران و دنیای اسلام فرموده است:
"ان شاء‌الله اسلام را به آن طور که هست، در این مملکت پیاده کنیم و مسلمین جهان نیز اسلام را در ممالک خودشان پیاده کنند و دنیا، دنیای اسلام باشد، و زور و ظلم و جور از دنیا برطرف بشود و ]این[ مقدمه باشد برای ظهور ولیّ عصر ارواحنا فداه"[2]
ایشان در پیامی، ارتباط بنیادین انقلاب اسلامی ایران و انقلاب جهانی مهدی موعود(عج) را بسیار زیبا و دل‌نشین بیان می‌کند:
"انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچم‌داری حضرت حجت ـ ارواحنا فداه ـ است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد"[3]
ایشان، صدور انقلاب را برای هموار کردن راه ظهور منجی و مصلح کل جهان، وظیفة خویش دانسته و در پیامی می‌نویسد:
"ما با خواست خدا دست تجاوز و ستم همه ستم‌گران را در کشورهای اسلامی می‌شکنیم و با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی(ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهان خواران خاتمه می‌دهیم و به یاری خدا راه را برای ظهور منجی مصلح و کل و امامت مطلق حق امام زمان ـ ارواحنا فداه ـ هموار می‌کنیم."[4]
طرح جهانی انقلاب اسلامی و حمایت از تمامی مستضعفان جهان نشانه‌ای است از حرکت در راستای جهانی‌سازی مکتب انتظار. انتظار از آنجا که ریشه در اندیشه مهدویت دارد و این اندیشه یک باور فرامذهبی بوده و مورد قبول همه گروه‌های اسلامی می باشد، مهم‌ترین کارآیی را در وحدت اسلامی دارد.[5]
2. بازترسیم زمینه‌سازی ظهور به مثابة نقطة آرمانی انسجام ملی
انقلاب اسلامی به عنوان یک حرکت هدف‌دار اجتماعی برای ایجاد، تداوم و سامان‌یابی نهایی و نیز انسجام ملی، نیازمند هویت بوده و مفهوم کلی هویت در سه بعد تأسیسی، تداومی و غایتی در برپایی و بقای انقلاب اسلامی ظهور یافته است. نهضت عاشورا به عنوان منبع تغذیه و تأمین محتوای هویت تأسیسی و تداومی انقلاب اسلامی، و زمینه‌سازی و تشکیل جامعه منتظر قبل از ظهور به عنوان شکل دهنده و منبع هویت غایی انقلاب اسلامی برگزیده شده است. آموزه مهدویت از دیدگاه بنیانگذار انقلاب، فراتر از یک مسأله کلامی، اصلی است که در انسجام ملی، نقش اساسی ایفا می‌کند. استقرار عدالت همه جانبه در جامعه یک اصل مورد توافق میان همه جوامع انسانی بوده است که با تلاش و مبارزه با بی‌عدالتی و استقرار نسبی عدالت با برپا ساختن حکومت سعی کردند زمینه‌های تحقق عدالت را فراهم سازند. برای یک مسلمان ایرانی نماد عینی و کامل عدالت حکومت جهانی امام زمان(عج) است. پس اگر انتظار به تحول‌خواهی و انقلاب‌زایی تفسیر گردد، هر حرکتی و هر تحوّلی مطلوب نیست تحول و تحرکی مطلوب است که زمینه‌ساز ظهور حجّت الاهی باشد. امام خمینی(ره) می‌فرماید:
"ما تکلیف داریم آقا! این طور نیست که حالا که ما منتظر ظهور امام زمان(عج) هستیم، پس دیگر بنشینیم تو خانه‌هایمان، تسبیح را دست بگیریم و بگوییم: (عج)، با کار شما باید تعجیل بشود، شما باید زمینه را فراهم کنید برای آمدن او، و فراهم کردن این که مسلمین را با هم مجتمع کنید. همه با هم بشوید. ان شاء الله ظهور می‌کند."[6]
سخن آخر
انقلاب اسلامی ایران با تمسک به آموزه مهدویت به مثابة آموزه‌ای هم‌گرا و وحدت آفرین درصدد بازنمایی رسالت باورمندان به اسلام برای تحقق اتحاد و همدلی و نیز کنش جمعی میان همة مسلمانان بوده است. از سویی دیگر امام خمینی(ره) با طرح اندیشه نجات‌گرایانه مهدویت به عنوان هویت غایی انقلاب اسلامی ایران بشترین استفاده را در انسجام ملی در سایه این آموزه برد.
[1]. امام خمینی، روح الله، صحیفة نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1380ش،ج18،ص 374.
[2]. امام خمینی، روح الله، صحیفة امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378ش، ج15، 262.
[3]. همان، ج21، 327.
[4]. همان، ص 345.
[5]. همگرایی اهل سنّت و شیعه در موضوع مهدویت فراوان است و شاید برای برخی که موعودباوری در اسلام را از این دیدگاه، ننگریسته‌اند، باورکردنی نباشد که میان این دو فرقه در موضوع مهدویت، این اندازه وحدت نظر وجود داشته باشد. موضوعات مشترکی که در این باره در منابع اولیه و اصلی هر دو فرقه بدان پرداخته شده است عبارتند از: «نسب مهدی از اهل‌بیت پیامبر(ص) است"، "هم‌نام و هم‌کنیه بودن امام مهدی(عج) با پیامبر(ص)، "شمایل مهدی موعود"، "ویژگی‌ها و شرایط ظهور"، "نشانه‌های ظهور"، "ویژگی‌های حکومت امام مهدی(عج) و برکات عصر ظهور" و "فراگیر شدن اسلام و حاکمیت امام مهدی(عج) بر جهان" و ... .
[6]. همان، ج18، ص269.
پدیدآورنده: امیرمحسن عرفان
منبع: ویژه نامه "انقلاب و انتظار" مرکز تخصصی مهدویت
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
